BAZEN BEHIN... ETA ORAINDIK BADA
- Ia bi mende igaro dira lehendabizikoz Grimm anaiek ipuin bilduma kaleratu zutenetik. Hasieran sortutako gaitzespena lilura bihurtu da mundu osoan. Euskal Herrira berandu iritsi ziren anai hauen istorioak. Aurten euskarazko edizio berria egin du Genaro Gomezek.
Kasualitatez hasi ziren Jacob eta Wilheim Grimm ipuinak biltzen, alemaniar herri literaturaren bilduma bat osatu nahi zuen lagun bati mesede egin nahian. Lagunak bere asmoa bertan behera utzi eta Grimm anaiek beraiek argitaratu zuten ipuinen bilduma 1812 eta 1815 bitartean, bi ataletan. Bigarren edizioa 1819an kaleratu zen. Lehen bi hauek ordea, ez zuten arrakasta handirik izan eginkizun zientifiko-filologiko baten ondorioa baitziren. Alemaniako Erromantizismoaren baitan, herri ipuingintza eta poemagintza biltzeko xedea zuten. Hesse eta Rhin inguruak frantsesen esku zeuden garai haietan eta gizarteko klase altuek kultura frantsesa zuten gustuko eta hura lantzen zuten, alemaniar kulturaren kalterako. Erromantikoek ordea, azken hau jaso nahi izan zuten, eta horretan saiatu ziren baita ere Grimm anaiak. Hori dela eta, bi edizio hauetan ohar ugari jaso zituzten ipuinak noiz, nori eta nola bildu zituzten azalduz eta beste ipuin tradizioekin alderatuz. Gainera, ez zuten marrazkirik erabili. 1825ean burututako "Edizio laburra"rekin hasi zen Grimm anaien arrakasta. Bertan 50 ipuin idatzi zituzten bere anaia Ludwigen marrazkiekin. Lehenengo edizioa kaleratzerakoan, Grimm anaiek -guztira sei ziren- otordu bakar batekin igaro ohi zuten egun osoa. "Edizio labur" honetatik aurrera bildutako ipuinak aldiz, ezagunak egin ziren eta atzerrira ere iritsi zen hauen sona. Ingalaterran esaterako, Edgar Taylorren itzulpenak sekulako arrakasta izan zuen.
"Edizio labur"aren arrakasta zela-eta, hirugarren edizioan, lehenengo bietako 22 ipuin inguru baztertu ziren, batzuk gordinegiak zirelako eta besteak ez zirelako guztiz alemaniarrak. Ipuin berriak ere gehitu zituzten eta mantendu zirenetan, gordinkeria mugatu zuten. Adibidez, ama gaiztoa amaorde bihurtu zuten eta heriotza agertzen zen lekuetan, zauria asmatu zuten.
Grimm anaien ipuinak ordea, etengabe mugimenduan daude, "ez dago edizio berdin-berdinik" Gomezen esanetan. Kontuan hartu behar da mundu osoan zehar hedatu direla eta beraz, tokian-tokiko ñabardurak dituztela: "Ipuingintzaren enborra bera da leku guztietan, baina adarrak aldatzen dira, kultura diferenteen erakusgai".
Euskarazko itzulpenetan ere nabari dira ñabardura horiek. 1929ko edizioetan "Mirenen alaba", "Durangoko herri abeslariak" edota "kalistro eta Mari Pepa" bezalako izenburuak ageri dira. Bremengo kale-musikariak Durangoko herri abeslariak bihurtu ziren eta erregeak baserrietako jaunak. Genaro Gomezek, Pamielaren eskutik argitaratutako "Grimm anaien ipuinak" liburuan, jatorrizko lekuak eta esamoldeak mantendu nahi izan ditu. "Fitchers Fogel" eta "Hildebrand zaharra" bezalakoak bere horretan utzi ditu. Baina "Rumpelstilzchen"en ordez "Martin Tin Tin" erabili du , eta Anbotoko mendia aipatu Alemaniako baten partez.
1.075 pertsona artatu ditu Barakaldoko ospitaleko genero-identitateko unitateak, 2016ean unitate hori martxan jarri zenetik. Erdiak baino gehiagok adin-nagusitasuna bete aurretik jaso zuen lehen arreta. Eta, kopuru osoaren herenak hamasei urte baino gutxiago zituen.
OCU kontsumitzaileen Elkarteak hiru arrazoi zehaztu ditu, horien artean kanpoko janaria eta edaria Kobetamendiko esparruan sartzeko debekua, eta eskudirutan edo banku-txartelaren bitartez ordaintzeko ezintasuna. Facuak aurreko urtean egindako salaketan zehazturiko arazoak... [+]
Diskriminazioaren ahotsak txostenak zenbakitan jasotzen ditu 2023an Bizkaiko SOS Arrazakeriaren Informazio eta Salaketa Bulegoan pertsona ugarik agertarazitako esperientziak, eta haietan "arrazoi arrazista eta xenofoboen aurkako indarkeria, eraso eta diskriminazioak”... [+]
Enpresa batek Irimo mendian zentral eolikoa eraikitzeko asmoa zuela iragarri zigun aspaldi batean haize kolpe batek. Gehienek ezin zuten sinistu, inondik ere. Are gutxiago Irimo mendiaren orografia eta izaera harritsua ezagutzen dituztenek. "Baina ba al dakizu ze nolako... [+]
Zestoako Iraeta auzoan, Urola ibaiaren meandroan daude Amilibia baserria eta bere lurrak. Horiek modu kolektiboan erosteko dirua biltzen ari da Biolur laborantza ekologikoaren aldeko elkartea. 2025 bukaerarako dute hitzartua azken ordainketa, baina erosketa fasean egon arren,... [+]
Larunbatean egingo dute San Martin Harriaren inguruan 600 urte baino gehiago dituen ohitura eta aurten emakume alkateentzako jantzi erronkariarrak prestatu dituzte, orain arte gizonezkoentzako baino ez baitzeuden.
Orgullo Cazurro talde faxistako kide bati kontra egin zion atxilotuak, eta bideo batean jaso zuen hori. Guardia Zibilak atxiki du berriki, eta badirudi "gorroto-delitu bat" egotzi diola.
Donostian, 300 pertsona baino gehiago “pobrezia eta muturreko bazterkeria egoeran” bizi direla salatu dute Kaleko Afari Solidarioak (KAS) eta Hiritarron Harrera Sarea taldeek. “Michelin izarrak dituzten zortzi jatetxe dituen hirian eta Basque Culinary Center... [+]
Angeluko Cyclopotes elkarteak ikusmen-gabeko jendeer parada ematen die bizikletaz ibiltzeko. Tandem club des déficients visuels du zinezko izena elkarteak eta 2004ean sortu zen. Joan den astean Amikuze eta Oztibarren gaindi pasa dute aste osoa, egun guziez ibilbide... [+]
Ostiral goizean ekitaldi politiko bateratua egingo dute Gironan, Herrialde Katalanetan. Puigdemont faltako da, ezin baitu itzuli.
Bere sorterri Ataunen hil da Maximo Aierbe Muxika, 74 urterekin. Euskaldunon Egunkariaren sortu aurreko eta ondoreneko urte malkartsuetako eginahaletan parte hartu zutenek gogoratuko dute proiektu berriaren akziodun bila hainbeste lan egindako gizon hura. Disziplina eta... [+]
Bilboko AZET plataformak pisu turistiko bat okupatu zuen atzo, auzoaren turistifikazioa salatzeko.
20:00etan atera dira lehen datuak, harridura orokorra eraginez: zundaketa guziek lehen kokatzen zuten eskuin muturreko RN hirugarren atera da eta ezkerreko FHB Fronte Herritar Berria garaile. Gehiengoan edota gehiengo osoan ikusten zen RN Batasun Nazionalarentzat zaplaztekoa... [+]