EEBB-EN ETA SOBIETARREN ARTEKO GERRA HOTZEAN SORTU ZEN INTERNET


2007ko otsailaren 21ean
Internet gerra hotzaren fruitu da. Gerra ondorengo urteetan, indarkeriarik gabeko borroka politikoaren beharrek pixkanaka hobetuz zihoan ordenagailu sare baten eratzea eragin zuten. Hedapena eta funtzioak zabaltzen joan ziren harik eta muga fisikorik ez zuen mundu mailako komunikabidea bilakatu zen arte, hots, Internet jaio zen. Komunikabide hau mende amaierako negozioa bihurtu da eta berau da egungo eta etorkizuneko negozio handienen tresna. Interneten jatorria pausoz pauso azaltzeko Jose Antonio Millanengana jo dugu; bera editore digitala da, teknologia berrietan aditu eta "El Pais" egunkari madrildarrak iaz kaleratutako "Protagonistas del siglo XX" bilduman honen inguruko lan batekin kolaboratu zuena.
EEBBak eta bloke sobietarra energia atomikoak kezkatzen zituen, gerra hotzaren aroa zen. Bi blokeentzat espazioaren okupatzeak interes estrategikoa zuen. Gerra orotan informazioa hil ala bizikoa da, eta horixe zen hain justu, gatazka bati aurre egiteko komunikazio sistema baten beharra, Internet sorrarazi zuena.
Ordenagailuek osatutako sare bat eratzea zen irtenbidea, nodo (edo elkargune) guztiek garrantzia bera izango zuten sare bat eratzea, alegia. Horrela, nodo hauetako bat desagertzeak ez luke trafiko orokorrean eraginik izango: sareko nodo bakoitzak erabakiko zuen bertara iritsitako datuek zein ibilbide egingo zuten. Azkenik, datuak "paketetan" banatuko ziren, hauek ibilbide desberdinak egiten ahal zituzten, baina azkenean jomuga berean elkartuko ziren.
60ko hamarkada hasieran, EEBBetako hainbat instituziotan zerabilkiten ideia zen hau. Massachussets Institute of Technologyko (MIT) Leonard Kleinrock-ek 1961ean kaleratu zuen "paketeen trukatze"aren (datuak banatu eta ibilbide desberdinak egitea ahalbidetzen zuen teknologia) inguruko lehen azterketa. Pentagonoak finantzatu zuen lehen froga praktikoa. 1969an, gizakia ilargira heldu zen urte berean, ireki zen ARPANET sareko lehen nodoa, Kaliforniako Unibertsitatean. Datu biltegi batera sartu ahal izateko elkar loturiko ordenadore multzoa zen berrikuntza.
Sare hau benetako iraultza bilakatu zen: ordenadoreak baino pertsonak komunikatzeko balio zuen. 1969an Kaliforniako Unibertsitatean RFC sistema (azalpenen eskakizuna) agertu zen, proiektuan parte hartu zuten guztiei gai teknikoen inguruan iritzia emateko balio izan ziena. 1971n Michael Hart-ek testu elektronikoak egin eta doan hedatzeko Gutemberg deituriko proiektua sortu zuen. Handik urtebetera, 1972an, sarearen jendaurreko erakustaldia egin zen eta egun hain hedatua dagoen posta elektronikoko lehen programa azaldu zen; azken hau aplikazio erabilienetakoa bihurtu zen.
Anartean, jatorrizko ARPANET proiektua beste sare batzurekin (satelite bidezko, lur gaineko irrati bidezko... beti ere paketeen trukatzean bat egiten bazuten) batzeko prestatzen ari zen. Robert Kahn-ek 1972an sortu zuen mekanismo ireki hau, eta INTERNETING deitu zioten, sareak lotzeko balio baitzuen. Alabaina 1983 urtea jotzen da INTERNETen jaiotza urtetzat, sarearen alde militarra eta zibila bereizten direnean. Urte horretan bertan sortu zen eremu izenen (".com", ".edu" eta abar) sistema, gaur arte mantendu dena. 1984an William Gibsonek mundu berri honi izena jarri zion: "ziberrespazioa". Hurrengo urtean Well sortu zen, erabiltzaileen lehenengo elkargoa. ARPANET 1989an desagertu zen, baina instituzio amerikar askok jada sortuak zituzten euren artean komunikatzeko sareak. Urte horretan Tim Berners-Lee suitzar ikertzaileak partekatutako hipertestu sistema baten proposamena egin zuen: www-aren lehen zirriborroa zen, zientzialariak elkar komunikatzeko ideiarekin sortu zena.
1992an (sarean milioitik gora zerbitzari zeuden) Internet Society sortu zen, sarea teknikoki koordinatzeko agintaria izango zena. Ordenagailu pertsonalen hedatzearekin eta www herritarraren lehen nabigatzailearen (Nosaic izena hartu zuen, 1993an sortu zen) merkaturatzearekin, sarean nabigatzeko unea heldu zen. 1994an lehen ziberbankua zabaldu zen. Handik hiru urtera, 1997an, jada 17 milioi zerbitzari zegoen. Hemendik aurrera datuak izugarri igotzen dira

INTERNET 2
Ikerkuntza instituzioentzat gune bereizi eta komunikazioetan kalitate handiagoko egitasmo berri bat abian da dagoeneko: Internet 2. Etorkizuneko Interneten azpiegitura ari dira sortzen. 2000 urte honetan bertan aurreikusia dago unibertsitateetako sareek hedatze anitzeko metodo askoz hobe bat izan dezaten, baita Zerbitzu Kalitate iraultzailea ere. Enpresak laster hasiko dira proiektu hauen mozkinak jasotzen. Internet 2 sare berri honek "Abilene" izena du, amerikar mendebaldera heldu zen trenbidearen gorazarrez. Bolumen handia izango du, oso fidagarria izango da eta askoz ere azkarragoa. Abilenek segunduko 2,4 gigabits-etan transferi ditzake datuak, hots, modem arrunt batek baino 45.000 aldiz azkarrago. Adibide bat jartzearren, hamar entziklopedia transmiti ahal izango lituzke mundu osoan zehar segundu bat baino gutxiagoan. Eta noiz helduko da Internet 3? Horrela segiz gero, bihar bertan.


Azkenak
Urtarrila, intxaurrondoaren loaldia

Kolore morez margotu dut urteko lehen hilabetea, sormena, irudimena, jakintza eta espiritualitatearen kolorez.


2025-01-06 | Jakoba Errekondo
Elkarren beharra bizitzeko

Lagun txiletar batek bere herriko istorio bat kontatu dit, eta ahoa bete inplante utzi nau. Han “quintral” esaten dioten landare batena da, Tristerix corimbosus. Txile eta Argentina hegoaldeko baso epeletan bizi da, eta gure lurralde epeletan hazten den mihuraren... [+]


2025-01-06 | Garazi Zabaleta
Trebatu elkartea
Lehen sektoreko erreleboa bultzatzeko egitasmoa Gipuzkoan

Urteak daramatza martxan Ipar Euskal Herrian Trebatu elkarteak, laborantzan proiektua abiatu nahi duten pertsonek aurrez trebatzeko aukera izan dezaten. Ipar Euskal Herriko proiektua eredutzat hartuta eta ideia berari tiraka, Gipuzkoan ere izen bereko elkartea sortu dute aurten... [+]


2025-01-06 | Nagore Zaldua
Itsas-bare kantauriarra
Ohartarazpenaren artelanak

Koloretsuak, distiratsuak, forma xelebre bezain ederrekoak diren heinean, nudibrankioek beste planeta batetik iritsitako izakiak dirudite. Itsas hondoko izaki biluzi hauek 1980ko hamarkadako gandorretako kolore biziak eta Parisko joskintzako izen handien moda arkitektonikoa... [+]


LAB: “Klase elkartasunaren oinarrizko printzipioa da langile migranteei harrera egitea”

Botere sindikalaren inguruko bigarren azterlana argitaratu du Ipar Hegoa fundazioak. 2016an argitaratu zuen lehena eta, beraz, orain 2016 eta 2023 arteko eboluzioa ikus daiteke. Ondorio nagusien berri emateko prentsa agerraldia egin dute ostiral honetan LABeko koordinatzaile... [+]


2025-01-03 | Leire Ibar
Etxegabetzeko arriskuan daude bi familia Burlatan

Burlatan, Nafarroan, bi familia euren etxeetatik kaleratuak izateko arriskuan daude. Iruñerriko Etxebizitza Sindikatu Sozialistak azaldu duenez, familia bat putre-funts batek bota nahi du, alokairu kontratua berritzea ukatu diolako; beste familia, berriz, etxejabeak bota... [+]


WordPress-en formularioak sortzeko Ninja Forms plugina euskaratu du Iametzak

WordPress-en formularioak sortzeko Ninja Forms pluginaren euskaratzea utzita zegoela ikusita, Iametzak bere gain hartu du itzulpena eguneratzeko lana.


Analisia
2025ean etxebizitza zer?

Urte berria hasi dugu, baina etxebizitza arazo oso potoloa bihurtu zaigula aspaldi honetan, hori ez da berria. Hala ere, azkenaldian zabaldu diren datuak ikusita, 2025a mugarri bat markatzekotan dela esan daiteke, eta iragar ezinak diren ondorio sozial eta politikoak antzeman... [+]


Boli Kosta: Frantziako armada kanporatzen duen zazpigarren estatu afrikarra

Joan den asteartean, hilaren 31n, Boli Kostako presidente Alassane Ouattarak iragarri zuen bertan behera utziko zituela Frantziarekiko harreman militarrak. Horren ondorioz, datozen asteetan 1.000 bat soldadu frantses atera beharko dira herrialdetik.


2025-01-03 | Leire Ibar
2025etik aurrera, Hego Euskal Herrian alokairuak gehienez %2,2 igoko dira berritzean

Espainiako Estatistika Institutuak erreferentziazko indize berria argitaratu du urtarrilaren 2an. Horren arabera, alokairuen prezioak gehienez %2,2 garestitu ahalko dira urtean. Indize hau 2023ko maiatzaren 25ean indarrean sartu zen Etxebizitza Legearen ondorio da, eta data... [+]


2025-01-03 | Gedar
Pertsona afroamerikar bat kolpeka erail dute kartzelariek AEBetako espetxe batean

Hiru funtzionariok jipoitu zuten Robert Brooks, eskuak bizkarrera lotuta zituela. Hurrengo egunean hil zen, eta autopsiak dio asfixia izan zela heriotzaren kausa.


2025-01-03 | ARGIA
Surf irakasle batentzat 85 urteko kartzela zigor-eskaera, adin txikikoei sexu gehiegikeriak egiteagatik

Gipuzkoako Fiskaltzaren ustez, 40 urteko irakasle hondarribiarrak 9 eta 17 urte arteko hamaika adin txikikori sexu gehiegikeriak egin zizkien 2011 eta 2021 urte artean. 2021ean kartzelatu zuten, bere sei ikaslek salaketa jarri eta gero.


2025-01-03 | Jon Torner Zabala
Espainiako Pilota Federazioa
“Eskura dauzkagun lege-erreminta guztiak baliatuko ditugu Espainiaren eskubideak babesteko”

Askok espero zuen moduan, Nazioarteko Pilota Federazioak Euskadikoa onartu ostean eskubide osoko kide gisa, Espainiako kirol-erakunde, alderdi politiko edota hedabideek erabakiaren aurkako oldarraldia hasi dute, nork beretik presioa eginez. Ostegunean, Espainiako Pilota... [+]


Eguneraketa berriak daude