HARREMAN BATEN ZATI BITXIAK

  • Hamaika autorek jorratutako perla bitxiak bildu ditu Antonio Ruiz Vegak lan batean: txistua, zezensuzkoa, baserria... Euskal Herrikoak dira berez. Baina liburuaren arabera, ez dira bakarrik hemengoak. Badirudi Sorian eta Gaztelan ere antzekoak aurki daitezkeela.

2021eko uztailaren 20an
Zarata mediatikoz beteriko garai nahasiotan, merkatu logiketatik urrun eta irakurleengandik gertu dagoen kazetaritza beharrezkoa dela uste baduzu, ARGIA bultzatzera animatu nahi zaitugu. Geroz eta gehiago gara, jarrai dezagun txikitik eragiten.
Antonio Ruiz Vegak Soria eta Euskal Herriaren arteko harremanak aztertu eta liburu batean bildu ditu. "Las relaciones entre Soria y Euskadi" liburuan, historian zehar harreman horietaz idatzi duen hainbat idazleren aipamena egiten du, hizkuntza, historiografia, toponimia, mitologia, folklorea, jaiak, ohiturak, zuzenbidea eta erakundeak aztertuz.
Egileak dioenez, "betidanik anaiak izan diren bi herri horiek elkartu nahian" burutu du lan hau. Horretarako historian zehar gai honi buruz idatzi duten idazleen bilduma egin du, Juan Bautista de Erro y Azpirozetik, Sebastian Febrel eta Francisco Garcia Berlanga bitarte. Hitzaurrea berriz, Jose Luis Orella Deustuko Unibertsitateko katedradunak eta EHUko titularrak egin du.Aipatzen dituen berdintasunen artean izpiritu demokratikoa, erakundeak (hemengo eliz aurreetan inspiratu zirela dio), odola (O mota eta Rh faktorea), ile horia, jaiak eta kirolak (pilota, sokatira, aizkolariak, entzierroa, zezensuzkoa), paisajea, eta abar nabarmentzen ditu. Baina batez ere herri, mendi eta ibaien toponimo ugarietan oinarritzen da Ruiz Vega: Urbion, Larralde, Celaya, Garray, Garagueta, Chabarri, Aranzana, Ormaza, Erice edo Iruecha, adibidez. Aipatzen dituen beste toponimo askoren jatorri euskalduna ordea, ez da hain nabaria.Esan bezala, bere lana gai honi buruz beste idazle batzuek idatzitakoa biltzea izan da. Hala nola, Antonio Gomez Chico, erromatarren aurreko idatziak aztertu zituen Juan Bautista Erro y Azpiroz historialari andoaindarra, Juan de Perochegui, Nicolas Rabal, Benito Gaya Nuño, Rafael Garcia de Diego, Juan Bautista Merino Urrutia, Sebastian Febrel, Francisco Garcia Berlanga, Gervasio Martinez de Lera... Lan bitxi eta interesgarria burutu du Ruiz Vegak. Baina beharbada aipatutako toponimo askoren jatorria adituekin frogatzea komeniko litzateke.


HARREMANAREN BITXIKIERIAK.

Urbiongo aintzira Aralarko tontor garaienetatik ikus daiteke egun argietan. Bertan babestu ohi zen Mari jainkosa eta bertatik sorrarazten zituen ekaitzak, bere dohai bereziekin. Hala zioen Joxe Migel Barandiaranek idatzitako "Euskal Mitologia"n. Mari edo "Maya" (aitzinan esaten zen legez) "Villar de Maya" Soriako herrian ere ageri da. Hauxe da Soria eta Euskal Herriaren harreman estua frogatzen duten bitxikerietako bat. Baina beste hainbat bildu du liburuan Antonio Ruiz Vegak. Mitologiaz gain, folklorean, festetan eta ohituretan ere honelako hainbat ezaugarri topa daiteke. Ricardo de Apraiz arabarrak idatzitako artikulu batean jasotzen dira horietako batzuk. Numantziar Museoko zuzendari izandako honek sokamuturra eta "toro ensogado" delakoaren arteko lotura aipatzen zuen lehenengo. Azken hau berreskuratzen saiatu ziren Sorian 1949tik aurrera festetan. Ondoren zezensuzkoa eta Medinacelin egin ohi den "Toro jubilo" izeneko ohituraren arteko antzekotasuna azpimarratzen du.
Soriako Cascajosa probintziako parrokian aurkitutako instrumentu baten inguruan mintzatzen da ondoren. Topatutako musika tresna egurrezkoa zen eta hiru zulo zituen, euskal txistuak bezalaxe. Txistua aurkitu zenean, honen ondoan Felipe IV.aren txanpon bat aurkitu zuten, 1664ko datarekin. Dirudienez, XVII. mendean Sorian eta baita Gaztelan ere ezkerreko eskuarekin jotzen zen musika tresna bat zegoen. Honi laguntzeko danborra izaten zuten zintzilik txistulariek, Euskal Herrian egiten den legez. Musikaren ildotik, 5/8 ko erritmoa zortziko euskaldunaren erritmotzat hartua izan da beti. Dirudienez, ordea, Olmeda maisuak eginiko hainbat kantuk neurri bera du. Olmedak berak dioenez, Gaztelan eta baita Sorian ere "rueda"k dantzatzen dira, eta 5/8koa da hauen konpas zaharrena eta berezkoena.
Baserriak ere ba omen dira Sorian. Iparraldeko Pinareseko herrialdean euskal baserrien antzeko etxeak daudela dio José Tudelak, 1923an "La Voz de Soria"n idatzitako artikuluetan. Bertako klimak antza handia du Euskal Herrikoarekin eta ondorioz, etxeak egiteko harlandua eta egurra erabiltzen dituzte, Euskal Herrian bezala

"GAZTELAKO ERAKUNDEEK EUSKAL JATORRIA DUTE, GAZTELANIAKO HITZ ASKOK BZALA"
Liburu honen egileak kazetaritza ikasi zuen. TVE2ko "Negro sobre blanco" programan lan egiten du Antonio Ruiz Vegak, literatura aholkulari gisa eta "Abanco. Cosas de Soria" aldizkaria eta "Cuadernos de Etnología Soriana" aldizkaria zuzentzen ditu.

Nondik datorkizu interesa eta harremana Euskal Herriarekiko?
Gaztetan, 70eko hamarkadan, Soriako kartzelan euskal presoak zeuden. Aitak zuen liburu denda euskal presoen senitartekoen eta Francoren oposizioaren biltokia zen. Han ezagutu nuen Euskadiko jende asko. Baserriari eta Pirinioetako artzaintzari buruzko liburuak ekartzen zizkidaten, Lurdes Iriondo, Idoia eta Benito Lertxundiren diskoak, eta abar. Gero Euskal Herria ezagutu nuen.

Eta liburua egiteko asmoa?
Duela 10 urte Bilboko Numancia zentroan -Soriako etxea bezalakoa da- hitzaldi bat eman nuen Euskadi eta Soriaren arteko harremanei buruz. Geroztik sakon aztertu dut eta "Soria Semanal" aldizkarian artikuluak argitaratu ditut. Duela gutxi, Donostian Kutxaren egoitzan, hitzaldi bat eman nuen. Orain "Cosas de Soria" bilduman argitaratzeko aukera izan dut. Arrakasta handia izan du. Lehen edizioa agortu egin da eta bigarrena atera behar izan dugu. Jende asko ari zait deika datu eta iradokizun gehiago emanez. Gaia ez dago agortua eta beste liburu bat idaztea ez dut baztertzen.

Ondo ezagutzen al duzu Euskal Herria? Norekin alderatu dituzu aipatutako toponimoak?
Ez, oso gutxi ezagutzen dut. Soria bai, oso ondo ezagutzen dut. Liburuan aipatzen diren herri eta leku izen horiek ondo ezagutzen ditut. Beste idazleen aipamenen bilduma jaso dut nire liburuan. Euskarazko interpretazioa egiteko lagun euskaldunengana jo dut.

Kirol, ohitura eta jaien alorra ere ukitu duzu.
Bai, hor ere antzekotasun handiak daude. Horretaz liburu bat daukat eta oraintxe beste bat ari naiz prestatzen. Barraren jaurtiketa adibidez bi lekuetan ezagutu dut.

Erakunde mailan dauden antzekotasunak ere aipatu dituzu lan honetan.
Gaztelako nazionalistatzat dut nire burua. Alderdi historikoa ere jorratu dut. Euskal Herriko eta Kantabriako erakundeak -elizateak, merinaldeak, autogobernua, jaurerriak- Sorian eta Gaztelan islatu zirela aipatzen dut liburuan. Horiek ere euskal jatorria dute, gaztelaniako hitz asko bezala


Azkenak
Funtsezkoa jendea da

Mundu-mailan antifeministak eta arrazistak diren gorroto-diskurtsoak larriki areagotzen ari diren testuinguruan bizi gara. Mundu zabalean sare sozialek zein agenda
politikoek txertatzen dituzte eskuin-muturreko narratibak. Arrazismoa eta antifeminismoa tokian tokiko... [+]


Lanbroa

Askotan gertatu izan zait etxetik lanbroari so egon ostean, blai bukatuko dudala jakin arren, aterkirik ez hartzea. Zergatik ote? Beharbada, aterkia hartzeko gogorik eza? Beharbada, bustiko ez naizen itxaropena? Kontuak kontu, ondorioa beti berbera izan da. Esaerak dio, euri... [+]


Euskaraz bizitzeko, Euskararen Errepublika

Gogoan daukat, 16 urterekin, Bergarako epaitegi aurrean egindako euskararen aldeko elkarretaratze batean identifikatu ninduela Ertzaintzak lehen aldiz. Euskal Herrian epaitegiak euskalduntzeko aldarria zilegi zela pentsatzen genuen, baina, orduan ere, faltako zen baimenen bat,... [+]


2024-11-22 | Estitxu Eizagirre
Amillubi proiektuak lehen urtea ospatuko du abenduaren 1ean

Zestoako Iraeta auzoko Amilibia baserria eta lurra kolektibizatzeko 100.000 euro batzea falta du Amillubi proiektuak, lehen urte honetan 290.000 euro eskuratu baititu. Biolurrek abiatutako proiektu agroekologiko honek dagoeneko jarri du lurra martxan, sektorearen beharrei... [+]


Gazako %36 guztiz suntsitu dute, base militarrekin lurraldearen kontrola segurtatzeko

Forensic Architecture erakundearen ondorioetakoa da hori, ikusita Israelgo Armadak nola antolatu duen Gazaren egungo kontrola. Suntsiketa maila hori bakarrik litzateke Gazaren kontrola segurtatzeko, zeren eta, berez, txikitze maila askoz handiagoa da lurraldearen gainerako... [+]


2024-11-22 | Andoni Burguete
Etekin egarriak itotzen duenean

Tanta hotzak Valentzian eragindako hondamendiak irudi lazgarriak utzi dizkigu; batetik, izan dituen berehalako ondorioengatik, eta, bestetik, nolako etorkizuna datorkigun aurreratu digulako: halako fenomeno klimatiko muturrekoak gero eta ugariagoak eta larriagoak izango direla,... [+]


Planifikatzen ez duen Nafarroako Energia Planaren kontra alegatu dugu

Nafarroako Energia Planaren eguneraketa oharkabean igaro da. Nafarroako Gobernuak jendaurrean jarri zuen, eta, alegazioak aurkezteko epea amaituta, gobernuko arduradun bakar batek ere ez digu azaldu herritarroi zertan oinarritzen diren bere proposamenak.

Gobernuak aurkeztu... [+]


2024-11-22 | ARGIA
Languneko zuzendari Lohitzune Txarola
“Hizkuntza gutxituen pisu ekonomiko eta estrategikoa aldarrikatu nahi du Langunek”

Azaroaren 26an eta 27an, Langune Euskal Herriko Hizkuntza Industrien Elkarteak eta FUEN Federal Union of European Nationalities erakundeak antolatuta, ‘Hizkuntzen irabazia. Benefits of language industry in the economy’ kongresua egingo da Donostiako Kursaalean. Han... [+]


2024-11-22 | Estitxu Eizagirre
Biriatuko Arbolaren Besta hemen da

Azaroaren 23an egingo dute tokiko arbola, fruitondo eta landare ekoizleen azoka. Horrez gain, egitarau oso indartsua prestatu dute 22 arratsaldetik hasita 23 iluntzera arte: bioaniztasunari buruzko mahai-ingurua, sagarrari buruzko mintzaldia, "Nor dabil basoan?"... [+]


Euskarazko testuak ahots bihurtzen dituen patrikako gailu inteligentea merkaturatu dute

Lup izeneko gailuak testuak ahots bihurtzen ditu adimen artifizialari esker. Hainbat hizkuntza bihurtzeko gaitasuna dauka. Teknologia gutxiko gailua da, hain zuzen aurrerapen teknologikoetatik urrun dagoen jendeari balio diezaion. Ikusmen arazoak dituztenentzat sortu eta... [+]


2024-11-22 | Antxeta Irratia
“Feministon aurkako oldarraldia” gelditzeko indarrak batu dituzte Lizuniagan

Udan izandako indarkeria kasuen gorakada batetik, eta hainbat gizonezkok mugimendu feministak antolaturiko ekitaldiak boikotatu dituztela bestetik, Bortziriak, Xareta, Azkain, Bertizarana, Malerreka eta Baztango mugimendu feministek, erakunde publikoen konpromiso irmoa exijitu... [+]


2024-11-22 | Gedar
Espainiako Gobernuak ez ditu harremanak apurtu Elbit Systems armagintza-enpresa sionistarekin

Espainiako Defentsa Ministerioaren 6 milioi euroko esleipen publikoak jaso ditu aurten enpresak. Margarita Robles ministroaren arabera, urriaren 7tik ez diote "armarik saldu edo erosi Israelgo Estatuari", baina indarrean zeuden kontratuei eutsi diete. Elbit Systemsek... [+]


2024-11-22 | Joan Mari Beloki
Errusofobia lehen eta orain (II)

Sobietar Batasuna desagertu zenetik errusofobia handituz joan da. NBEko Segurtasun Kontseiluaren 2002ko segurtasun kontzeptua oso argia da, eta planetaren segurtasun eta egonkortasunak AEBei erronka egiteko asmorik ez duen estatuen menpe egon behar dutela adierazten du. AEBei... [+]


Eguneraketa berriak daude