Gizartea
Ingurumena
Politika
Ekonomia
Kultura
Euskara
Feminismoa
Hezkuntza
Nazioartea
Iritzia
igandea 2025eko urtarrilaren 12an
NAFARROA EUSKAL ERRESISTENTZIAREN HISTORIA DA
- "Mikel Sorauren Nafarroako hiriburuan, Iruñean jaio zen 1946. urtean, karlista zen familia baten magalean hain zuzen. Urte horietan eta Euskal Herrian ohiko zenez, apeztegian sartu zen, baina 1965ean berau utzi zuen. Historia ikasketei ekin zien, jarraian, Arturo Kanpionen eskutik Nafarroako historia mamituz eta, berak dioenez, "lehendabiziko espainol sentimendua separatista" bilakaraziz. Iruñean bertan bizi da oraino, aspaldidanik Irubide izeneko institutuan eskolak emaiten baititu, Txantreako iruinseme nahiz iruinalabei bertako historia erakutsiz.1999ko udaberrian Iruñeko Pamiela argitaletxeak "Historia de Navarra. El Estado Vasco" karrikaratu zuen, "Historia de Navarra" izeneko erdal bilduma arrakastatsuaren bigarren alea plazaratuz. Bada, ARGIA irakurtzen dugunok horren berri, laburpentxoa, izan genuen (1729 zbk.). Garaia da, hortaz, liburuaren egileari hurbil gatzaizkion.
Euskal Herriko hiriburuan, Iruñean, jaio zinen. 1946an izan zen, uztailak 18 erranguratsua gauzatu zutenetik hamar urterat. Nolako giroa ezagutu zenuen haurtzaroan?
Dena den, zu hazi zinen bitartean gizartea poliki-poliki aldatu zela idatzi da. Honela gertatu zen? Nola bizi zenuen balizko aldaketa hura?
Zu zeu, zure familia karlista zela aipatu duzu...
Apeztegian tarte bat eman zenuen eta hor, erran didazunez, barrena inarrosi zitzaizun.
Franco hil ondoren, berriz...
Zer iruditzen zaizu aspaldidanik nahiko bazterturik zen baina gure artean berriro ere hedatzen ari den "Nafarroaren zentralitatea" Euskal Herri mailan?
Zer pentsarazten dizu adierazpen honek: "Euskal Herria nazioaren kontzeptu kulturala da, eta Nafarroa kontzeptu politikoa".
Otsailan Iruñean emaniko hitzaldi batean, Burgosko Belorado herriko Rufino Gomez ikerlariak bere eskualdeko euskalduntasuna agerian utzi zigun: toki izenak, abizenak, hizkera, ohiturak, harremanak... Zer deritzozu?
Euskal Herria eta Nafarroaren etorkizuna, ikuspegi historikotik abiatua.
Nafarroaren historia ikertzeari lotu zintzaizkiola aipatu duzu, zure ideologian iraultzailea izan zen murgilketa, alegia. Nola azalduko zenioke edozein laguni Nafarroaren historiaren funtsa, ardatza zein den?
Giroa erlijioso karlista zen, etsipenez betea. Jendea ez zen zoriontsua, ez zegoen aberastasunik, utzikeria baizik. Batzuk hobeki bizi ziren lehen baino, gerra irabaztearekin batera erdietsi zuten jabegoaz gozatuz, baina jendea, oro har, ez zen gustura bizi. Nik uste dut erlijioa errealitatetik alde egin ahal izaiteko bidea zela, gizartea hagitz erlijiosoa zen. Eskolan, berriz, garaipenaz mintzatzen ohi zitzaigun, euforia betean, baina nik ez nuen balizko garaipen hura inon sumatzen, atzematen ere.
Dena den, zu hazi zinen bitartean gizartea poliki-poliki aldatu zela idatzi da. Honela gertatu zen? Nola bizi zenuen balizko aldaketa hura?
Bai, denborarekin, europar kapitalak bultzaturiko garapen gune berriak zirela- eta, ekonomia hobetu zen eta kritika ere azaltzen hasi zen, industriarekin batera hitz batez. Txikitan ene begitxoek ikusi zuten bi greba erraldoi horiek ez zaizkit sekula ahantziko. Iruñean bertan izan zen. Langile gehienak matxinatu ziren. Irudi bat dut burmuinetan grabaturik, Amaia eta Arrieta karriken inguruan zen Lopez lantegia eta han jazorikoa, langileen irudi hura.
Helduek diktadurak inposaturiko egoera orokorra, status quo delakoa praktikan onartzen zuten, baina ez zeuden ados, ez zuten maite. Sistema kritikatzen zen, desastre hutsa zela erraiten zen, jendea gaizki bizi zen, baina ez zegoen inongo antolaketarik gauzak aldarazteko. Etxean "Radio Pirenaica" entzuten genuen, baina deus gehiago egin gabe. Gerrarat joan zirenek ez zuten irabazpen handia eskuratu, hori agerian zen, eta jendea kexu zen, baina lagunartean bakarrik, solasaldietan.Eta 1951-1952 nahiz 1956an bi greba horiek gertatu ziren, datekin oker ez banago. Egin kontu, ni sei eta hamar urtekoa nintzen, baina oroitzen ditut. Hagitz bortitzak izan zirelakotz. Matxinada zapaldu ondoren, bazter guzietan fusila zuen goardia zibil bat zegoen, karrika guzi-guzietan. Ikaragarria zen. Gobernadore zibila Valero Bermejo zen. Jendeak manifestaldietan gose zela oihukatzen zion. Asteburu batez langile ugari zezen plazarat eraman zuten, greba egin zuen oro. Errepresio sentsazioa, izua zabaldu zen. Jendeak ez zuen Goardia Zibila maite, berde horietaz beldur zen, teorian gehienak Gerra Zibila irabazi zuten karlistak ziren arren.
Helduek diktadurak inposaturiko egoera orokorra, status quo delakoa praktikan onartzen zuten, baina ez zeuden ados, ez zuten maite. Sistema kritikatzen zen, desastre hutsa zela erraiten zen, jendea gaizki bizi zen, baina ez zegoen inongo antolaketarik gauzak aldarazteko. Etxean "Radio Pirenaica" entzuten genuen, baina deus gehiago egin gabe. Gerrarat joan zirenek ez zuten irabazpen handia eskuratu, hori agerian zen, eta jendea kexu zen, baina lagunartean bakarrik, solasaldietan.Eta 1951-1952 nahiz 1956an bi greba horiek gertatu ziren, datekin oker ez banago. Egin kontu, ni sei eta hamar urtekoa nintzen, baina oroitzen ditut. Hagitz bortitzak izan zirelakotz. Matxinada zapaldu ondoren, bazter guzietan fusila zuen goardia zibil bat zegoen, karrika guzi-guzietan. Ikaragarria zen. Gobernadore zibila Valero Bermejo zen. Jendeak manifestaldietan gose zela oihukatzen zion. Asteburu batez langile ugari zezen plazarat eraman zuten, greba egin zuen oro. Errepresio sentsazioa, izua zabaldu zen. Jendeak ez zuen Goardia Zibila maite, berde horietaz beldur zen, teorian gehienak Gerra Zibila irabazi zuten karlistak ziren arren.
Zu zeu, zure familia karlista zela aipatu duzu...
Noski, karlisten semea naiz. Horregatik Nafarroa garrantzitsuena zen guretzat. Pentsa, guk uste genuen Francok estatu mailan zuen aurkari bakarra ginela, bertze probintzia guzietan jendea falangista zelakoan geunden. Horri loturik foruena zen oinarrikoena. Zortzi urte nuela Javier Pueyo Iruñeko alkateak, eta "Movimiento" hartako bertze batzuek gelditzen ziren hondar foralak desagertarazi nahi izan zituzten. 1954ko iraila zen, "Inmaculada" inguruko jai bat ospatutakoan alkatea udaletxean ezkutatu zen eta orduak eman zituen bere dimisioa eskatzen zuten milaka lagunek inguraturik. Jendeak alkatea jipoitu nahi zuen, alkate frankista hartaz trufatzen zen.Gure ustez, frankismoak Nafarroa gorrotatzen zuen, baina ez ginen antolatzen gurea defendatzeko. Gizartea antifrankista zen, baina horren aitzinean zer egin zehaztu gabe. Edonola ere, garbi dago oraindik lotan baina esna zitekeen lagun ugari zegoela. Niri dagokidanez, espainiarra nintzela uste nuen, baina denbora pasa ahala gero eta espainiar sentimendu txikiagoa nuen.
Apeztegian tarte bat eman zenuen eta hor, erran didazunez, barrena inarrosi zitzaizun.
1965ean apeztegitik atera nintzen. Nafarra nintzela komentziturik nengoen, baina "separatismo" inguruko aipamenik ez nuen ezagutzen, izaitekotan horren aurkakoa izanen nintzen. Lagun "separatista" batzuekin elkartu eta ados geundela ohartu nintzen. Bat-batean eskolan ikasiriko guzia zentzugabe bihurtu zitzaidan. Karlista sentitzen nintzen, hamazortzi urte nuen, baina kontraerranak agerian ziren. Aitzinasmoak gainditu eta lehenagoko bide antzuari muzin egin nion. Javier Escaladaz oroitzen naiz. Arturo Kanpionen liburu bat utzi zidan eta, bertze hainbati gertatu bezala, niri ere testu horien bidez aldatzeko tenorea heldu zitzaidan. Laburbilduz, Espainiak Nafarroa txikitu zuen eta karlismoak foruak defendatzen zituela ulertu nuen. Ondorioz, Nafarroaren historia ikertzeari lotu nintzaion eta ikastearen bitartez nagusitu zitzaidan irudiak ez zuen deus ikusirik ordura arte inposatu zidatenarekin.
Franco hil ondoren, berriz...
Egun Francok sendotu zuen egoeraren oinordekoak gara. Trantsizioak ez zuen funtsezko aldaketa sorrarazi Nafarroan, nagusien indar berrantolaketa baizik. Espainiar botereek nafar nortasunaren berreskurapena galarazi dute, erru handiena "Amejoramiento" delakoaren sustatzaileena da, aldaketa oztopatzen dutelakotz.
Zer iruditzen zaizu aspaldidanik nahiko bazterturik zen baina gure artean berriro ere hedatzen ari den "Nafarroaren zentralitatea" Euskal Herri mailan?
Nik uste dut gaia kontu handiz landu behar dela. Nafarroak ez du Bilboko nagusitasuna onartu behar, ezta alderantziz ere. Nafarroaren zentralitateak eskatzen duena da euskaldun sentitzen garenon hausnarketa sakona gure historiaren gainean, mitoak bigarren mailan jarriz. Honela, Nafarroaz gain bertze zenbait euskal estatu eman dela ideia okerra da. Sabino Arana eta bertze ez dira kritikatu behar, haien usteak zintzoak ziren, historia aztertzerakoan nahasturik ibili arren. Estatu bakarra nafarra zen, ordea. Ondorioak ezkorrak izan dira, baina espainiar eskuindarren manipulatze lan handiarengatik batik bat.
Gure betebeharra euskal historiaren berrirakurketa da. Euskal estatuaren sorrera baskoien erresistentziarengatik sortu zen eta estatu hori Iruñea eta Nafarroa deitu zen. Garai batean egun deitzen dugun Euskal Herri osoa Iruñeko edota Nafarroako erregeen agintepean izan zen. Musulman iturriek Antso Handiari "baskoien erregea" deitzen zioten. Eta oraindik euskal lurralde gehiago zegoen: Burgos, Errioxa, Aragoi... Denok nafarrak gara, bizkaitarrak edo gu. Plangintza egiterakoan gauza anitz baztertu eta sentimendu hau ulertu behar dugu. Bertze euskal estaturen bat Gipuzkoan edo Bizkaian eman zela ez da egia eta topiko horiek gainditu behar ditugu. Era berean, benetako nafar nortasun historikoa ukatzen duenari nafarra ez dela erran behar zaio, egungo herrialdekoa izan arren.
Gure betebeharra euskal historiaren berrirakurketa da. Euskal estatuaren sorrera baskoien erresistentziarengatik sortu zen eta estatu hori Iruñea eta Nafarroa deitu zen. Garai batean egun deitzen dugun Euskal Herri osoa Iruñeko edota Nafarroako erregeen agintepean izan zen. Musulman iturriek Antso Handiari "baskoien erregea" deitzen zioten. Eta oraindik euskal lurralde gehiago zegoen: Burgos, Errioxa, Aragoi... Denok nafarrak gara, bizkaitarrak edo gu. Plangintza egiterakoan gauza anitz baztertu eta sentimendu hau ulertu behar dugu. Bertze euskal estaturen bat Gipuzkoan edo Bizkaian eman zela ez da egia eta topiko horiek gainditu behar ditugu. Era berean, benetako nafar nortasun historikoa ukatzen duenari nafarra ez dela erran behar zaio, egungo herrialdekoa izan arren.
Zer pentsarazten dizu adierazpen honek: "Euskal Herria nazioaren kontzeptu kulturala da, eta Nafarroa kontzeptu politikoa".
Errealitatea definitzeko hamaika izen erabili da, eta ez bakarrik Euskal Herriaren gainean, hor ditugu Erresuma Batua edota Galia moduko kontzeptu aldakorrak. Ez dut uste gai hauen inguruan eztabaida sortzea bide zuzena denik, nahikoa aldrebesa baizik.
Otsailan Iruñean emaniko hitzaldi batean, Burgosko Belorado herriko Rufino Gomez ikerlariak bere eskualdeko euskalduntasuna agerian utzi zigun: toki izenak, abizenak, hizkera, ohiturak, harremanak... Zer deritzozu?
Ongi definiturik dagoen nazioaren aldarrikapena egiteko eskubidea dugula uste dut. Euskal estatua Nafarroa izan da eta aitzinasmoak baztertu behar ditugu. Gure arteko loturak agerian dira.
Euskal Herria eta Nafarroaren etorkizuna, ikuspegi historikotik abiatua.
Bi aukera dira, "sasinabarristek" nafar nortasuna desagertaraziko dute edo nortasun hura berreskuratzeko bidean jarriko da. Lehenak ez dira uste bezain indartsuak. Bigarren aukera, berriz, gizartean sustraitzen ari dela dirudi.
Nafarroaren historia ikertzeari lotu zintzaizkiola aipatu duzu, zure ideologian iraultzailea izan zen murgilketa, alegia. Nola azalduko zenioke edozein laguni Nafarroaren historiaren funtsa, ardatza zein den?
Bi hitzetan, gutxienez erromatar aldiaren amaieratik askatasuna eskuratzeko euskal jendeak aitzinerat eraman duen borroka konszientea da Nafarroaren historia. Eta borroka hori zehazten ahal da. Alde batetik, autonomia hor dago, hots, jendearen subiranotasuna, independentzia, arrotzak diren botereen aitzinean. Era berean, gizartean, feudalismoa ez zen erabat inposatu, egiten ahal diren ñabardura guziak edota salbuespenak onartzen ditudan arren. Izan ere, nolabaiteko askatasun esparru zabalak baitira, jaurerriak mugatuak dira, jauntxoak, handikiak nafar estatuaren funtzionarioak dira, ezohiko eskubideak dituzte baina ezin dute eremu-agintea bere gain hartu. Egoera hau da foru antolaketa politikoak burutu zuena. Foruak garbi uzten du: lehena jendea da eta bigarrena erregea. Erregeak agintzen zuen nafar ordezkari nazionalek nahi zutelakotz, baita guda garaian ere. Bertze gauza da honen gaineko gorabeherak eman zirela, jakina.
Hor dugu, erraite baterako, Erdi Aroko Obanosko "Infanzones" talde antolatuaren leloa: "Pro libertate patria, gens libera state". Nork ukatuko dit hor "patria" hitzak "nazio" erranahia duela? Eta zer erran nahi zuten? Estatua librea zela bertako jendea librea bazen. Bisigodo eta frankoen denboraldi ilunetatik gu menperatzeko borroka dago. Musulmanek bertze era baterat jokatu zuten, liskarrak izan arren. Arriskua nafar eremuaren inguruan eraikitzen ari ziren estatuetatik zetorren eta oraindik ere dator. Nafarroa txikitu dute, lurraldetasuna zatikatuz. Nafarroa baskoi esparru txikitua da, eta hala ere estatua gauzatzea erdietsi zuen! Egun horren hondarra, bertzerik ez da.
Ene ikuspegi hau ulertu ahal izaiteko estatu handien eurozentrismoaren aurkako jarrera ere aldarrikatzen dut, zeren eta horrek gure euskal ikuspegia ere menperatzen baitu eta hau hagitzez garrantzitsuagoa da gertakariak berak baino
Hor dugu, erraite baterako, Erdi Aroko Obanosko "Infanzones" talde antolatuaren leloa: "Pro libertate patria, gens libera state". Nork ukatuko dit hor "patria" hitzak "nazio" erranahia duela? Eta zer erran nahi zuten? Estatua librea zela bertako jendea librea bazen. Bisigodo eta frankoen denboraldi ilunetatik gu menperatzeko borroka dago. Musulmanek bertze era baterat jokatu zuten, liskarrak izan arren. Arriskua nafar eremuaren inguruan eraikitzen ari ziren estatuetatik zetorren eta oraindik ere dator. Nafarroa txikitu dute, lurraldetasuna zatikatuz. Nafarroa baskoi esparru txikitua da, eta hala ere estatua gauzatzea erdietsi zuen! Egun horren hondarra, bertzerik ez da.
Ene ikuspegi hau ulertu ahal izaiteko estatu handien eurozentrismoaren aurkako jarrera ere aldarrikatzen dut, zeren eta horrek gure euskal ikuspegia ere menperatzen baitu eta hau hagitzez garrantzitsuagoa da gertakariak berak baino
HAMARREKOA
HAMARREKOA
ARTURO KANPION
JAIME IGNACIO DEL BURGO
JOSE MARIA LAKARRA
GAIZKA ARANGUREN
GABRIEL URRALBURU
SABINO ARANA
TOMAS URZAINKI
FEDERIKO KRUTWIG
VICTOR MANUEL ARBELOA
PATXI LARRAINTZAR
"Errealitate historikoa, foruen galera ulertu zuen nafarra"
JAIME IGNACIO DEL BURGO
"1936an aberasturiko frankisten ordezkaria. 1965-75eko plangintza burua"
JOSE MARIA LAKARRA
"1936ak baldintzaturiko historialari aparta"
GAIZKA ARANGUREN
"Heldutasun handikoa. Sakona"
GABRIEL URRALBURU
"Narzisista gaixoa. Maquiavelo modukoa zela uste zuen"
SABINO ARANA
"Euskal nortasuna berreskuratzeko borroka egin zuen progresista"
TOMAS URZAINKI
"Lagun min, dinamizatzailea, legegizona. Gure foruen interpretatzaile handia"
FEDERIKO KRUTWIG
"Hagitz intuitiboa. Galdera garrantzitsuak plazaratu zituena"
VICTOR MANUEL ARBELOA
"Dotorea eta azpikaria Versallesko gortesaua bailitzan"
PATXI LARRAINTZAR
"Bizia. Zorrotza jendea psikologikoki aztertzerakoan"
Tantoa
Tantoa
Mikelez gozatzen dudan adiskidetasuna 1975ean hasi zen. Orduan, enpresa ikasketak burutzen ari nintzenean eta berak historia lizentziatura eskuratu berria zuelarik, Iruñeko San Frantzisko eskola publikoetako sotanoetan hitzaldi batzuk eman zituen, hain zuzen ere garaiko udal dantza taldeak erabiltzen ohi zuen tokian.
Mintzaldiz osaturiko ikastaro hura sei egunez luzatu zen, bertan hizlariak gure historiaren gorabeherak Paleolitotik 1936ko gerra arte maisuki jorratuz. Jardunaldi horiek, aitortu beharra dut, eragin handia izan zuten nigan, ordura arte nik ezagutzen nituen inguruetan erabiltzen ziren eztabaidagai topikoak arront deuseztuz.
Izan ere, lehendabiziz gure herriaren biziraupen politikoan erromatar aldiak zuen garrantzi erabakiorraz ohartu nintzen. Era berean, euskaldun gisa nafar erresumarekiko genituen aitzinasmo oro, hots, gure irudiz euskal hiztunondako erakunde politiko arrotza zen ideiak zentzurik ez zuela ulertu nuen, zeren eta gure errege-erreginak euskaraz ez baliatzea arrunta baitzen, Europa osoan bezala. Latina erabiltzen zuten, ez herriaren mintzaira. Ildo beretik, euskaldunok bertze estatuen erasoen aitzinean biziraun ahal izaiteko sortu genuen nafar estatuaren bilakaera azaldu zuen, estatu horren zutabeak berezko sistema juridikoa nahiz hori bermatuko zituen erakundeak zirela baieztatuz.
Horrezaz landa, Forua, bertako erakundeen erresistentzia Espainia zein Frantziako erresuma absolutisten aitzinean, XIX. mendeko erasoa nahiz 1936ko testuinguru historikoa biziki argitzen zuen eta agirietan oinarriturik zegoen azalpen sendoa eskaini zigun.
Ondorengo urteotan, ia hiru hamarkada hauetan, berarekin eztabaida zirraragarri eta amaiezinak ukan ditut. Horri esker zekiena arlo guzietan ikaragarri handitu dela ziurtatu dut, historia ekonomikoan, zuzenbidean, gizartean, kulturan, pentsamendu politikoan, dena miatu duen artxibategietako hamaika agiri zaharrei esker. Ene ustez, gure nazio historiografiarako ezinbertzeko erreferentzia izanen den "Historia de Navarra. El Estado Vasco" lanarekin bere onena eman du
Mintzaldiz osaturiko ikastaro hura sei egunez luzatu zen, bertan hizlariak gure historiaren gorabeherak Paleolitotik 1936ko gerra arte maisuki jorratuz. Jardunaldi horiek, aitortu beharra dut, eragin handia izan zuten nigan, ordura arte nik ezagutzen nituen inguruetan erabiltzen ziren eztabaidagai topikoak arront deuseztuz.
Izan ere, lehendabiziz gure herriaren biziraupen politikoan erromatar aldiak zuen garrantzi erabakiorraz ohartu nintzen. Era berean, euskaldun gisa nafar erresumarekiko genituen aitzinasmo oro, hots, gure irudiz euskal hiztunondako erakunde politiko arrotza zen ideiak zentzurik ez zuela ulertu nuen, zeren eta gure errege-erreginak euskaraz ez baliatzea arrunta baitzen, Europa osoan bezala. Latina erabiltzen zuten, ez herriaren mintzaira. Ildo beretik, euskaldunok bertze estatuen erasoen aitzinean biziraun ahal izaiteko sortu genuen nafar estatuaren bilakaera azaldu zuen, estatu horren zutabeak berezko sistema juridikoa nahiz hori bermatuko zituen erakundeak zirela baieztatuz.
Horrezaz landa, Forua, bertako erakundeen erresistentzia Espainia zein Frantziako erresuma absolutisten aitzinean, XIX. mendeko erasoa nahiz 1936ko testuinguru historikoa biziki argitzen zuen eta agirietan oinarriturik zegoen azalpen sendoa eskaini zigun.
Ondorengo urteotan, ia hiru hamarkada hauetan, berarekin eztabaida zirraragarri eta amaiezinak ukan ditut. Horri esker zekiena arlo guzietan ikaragarri handitu dela ziurtatu dut, historia ekonomikoan, zuzenbidean, gizartean, kulturan, pentsamendu politikoan, dena miatu duen artxibategietako hamaika agiri zaharrei esker. Ene ustez, gure nazio historiografiarako ezinbertzeko erreferentzia izanen den "Historia de Navarra. El Estado Vasco" lanarekin bere onena eman du
Irakurrienak
Matomo erabiliz
#1
Mikel Garcia Idiakez
#2
#3
Xabier Letona Biteri
#4
Rafa Beloki Zapirain
|
Ihintza Tellabide Amunarriz
|
Miren Sukia Muñoz
#5
Xabier Arana Eiguren
Azkenak
PAIren biktima guztiak
PAIk sortutako biktimak ez dira bakarrik PAIren Legeak eragindako egonkortze prozesuari esker funtzionarizatutako irakasleak, baizik askoz gehiago. Batzuei nolabaiteko ikusgarritasun mediatikoa eman zaie Steilasek jarritako errekurtsoaren ondorioz; gehienak, alabaina, ikusezinak... [+]
Erriberarako kalitatezko trenbide zerbitzu publikoaren alde
Azken asteotan Castejón-Soria trenbidea berreskuratzeko eta Tuterako tren-geltokia gaur egun dagoen tokian mantentzeko edo, Nafarroako Erriberako hiriburuan Abiadura Handiko Trenaren ustezko geralekuak aitzakiatzat hartuta, hirigunetik kanpo beste bat egiteko... [+]
Ez goaz gerrara. Gerrarik ez, ez gure izenean!
Gerra Urte, Gezur Urte!
Horrela dio esaldiak eta horrela berresten du errealitateak.
Munduan eta Europan dagoen gerra-egoera, horren gorakada etengabea eta horrek Euskal Herrian izan dituen eta izango dituen balizko ondorioak aurreikusita, joan den abenduan hainbat... [+]
2025-01-11
Xabier Arana Eiguren
Laga hondartza leheneratzea
Laga hondartzaren ezaugarri naturalen leheneratzea duela hiru hamarkada abiatu zen, eta aurrera darrai etenik gabe, erlojuz kontrako lehengoratze mailakatuan.
Laga (Bizkaia) gune aparta da, natura eta gizarte ikuspegitik oso esanguratsua. Kostaldeko legeak eta Urdaibaiko... [+]
2025-01-10
Xabier Letona Biteri
135 preso politiko daude eta 66 ateratzen dira kalera baimenen batekin
Larunbat honetan egingo da Bilbon euskal preso politikoen aldeko urteroko manifestazioa. Gero eta preso gutxiago dago, baina 2011n ETAk bere jarduera armatua eten zuenean inork gutxik irudikatuko zuen handik hamabost urtera oraindik gatazka haren ondorioz espetxeratutako... [+]
2025-01-10
Martxel Toledo Garmendia
Lortu da. Lortu duzue! Lortu dugu. Zorionak eta eskerrik asko
Hainbeste urte borrokan horren atzetik ibili ondoren, 34 urte, hain zuzen, oso pozik gaude orain egun batzuk, abenduaren 28an Inuzente egunean, Iruñean, Nazioarteko Euskal Pilota Federazioak antolatu zuen batzarrean hartu zen erabakiagatik. Zeren ondo bidean,... [+]
2025-01-10
Xabier Letona Biteri
Estatu aparatuetatik Juan Mari Jauregi eta bera hil nahi izan zituztela esan du Maixabel Lasak
Donostiako La Cumbre Jauregian bizi ziren orduan Juan Mari Jauregi senarra eta bera, lehena Gipuzkoako Gobernadore Zibila zen garaian, 1990eko hamarkadaren erdialdean. Jauregi 2000. urtean hil zuen ETAk Tolosan.
2025-01-10
Txema Landa Aizkorbe
Noizko berrikusi ANren prozesuak eta epaiak
Jar gaitezen 2025erako proposamen politiko gisa, Espainiako Auzitegi Kolonialaren (AN) epai guztiak berrikusten hasteko eta makila bakoitzak bere belari eusteko.
Unionismoarekin lerrokatutako alderdi, sindikatu eta gizarte-erakunde gehienek, eta ez bakarrik horrela... [+]
Espainiako monarkiak Nafarroako Vianako Printzearen sarietan parte hartzeari ezetz esan dio Parlamentuak
PSNk, EH Bilduk, Geroa Baik eta Zurekin Nafarroak bat egin dute Borboiak Nafarroako kultura sari nagusitik at gera daitezen. Espainiako erregeak 2015etik, Uxue Barkos lehendakari zenetik, ez daude ekitaldi handi honetara gonbidaturik.
2025-01-10
Gedar
Ate birakariak: Gasteizko klinika pribatu bateko zuzendari izango da Gotzone Sagardui
Vithas San José klinikak fitxatu du Jaurlaritzako Osasun sailburu ohia, kargu publikoa utzi eta urte eta erdira.
Hodeiak murrizten ari dira, klima-aldaketaren kalterako
Hodeiak murrizten ari dira eta horrek eragin nabarmena du klima-aldaketan, NASAko ikertzaile-talde batek ondorioztatu duenez. Terra satelitearen datuak aztertuta, ikusi dute azken 20 urteetan, pixkanaka, baina etengabe, murriztu dela hodeien estaldura. Amerikako Batasun... [+]
Arartekoaren ustez, Martuteneko Agustindarren eraikineko operazioa barruan zeudenak identifikatzeko egin zuten
Iazko martxoaren 14an, polizia operazio handi bat izan zen Martuteneko Agustindarren eraikin okupatuan, Udaltzaingoaren, Ertzaintzaren eta Espainiako Poliziaren eskutik: 56 lagun atera zituzten eraikinetik eta 29 Espainiako Poliziaren komisariara eraman zituzten,... [+]
2025-01-10
Sustatu
Applek albiste-laburpenak asmatzen ditu inolako axolarik gabe
Adimen Artifizialarekin egindako disparateen biltegia handitzen ari da. Erabiltzaile arruntok sortutakoak txorakeriak izan daitezke neurri handi batean, baina Interneteko erraldoiak berak ari dira halakoak errepikatzen eta horrek larriagoa dirudi, eragin globala izan... [+]
2025-01-10
Onintza Irureta Azkune
Erizain indigenek herri zapalduentzat ekitatezko osasun zerbitzua aldarrikatu dute
Garbiñe Elizegi baztandarra erizaina da. Abenduan, Zeelanda Berrian egin duten Osasun Ekitaterako Erizaintza Indigenari buruzko Ikerketa izenburuko bilkuran hartu du parte. Bere tesia aurkeztu du: Euskal emakumeek eta genero ez-normatiboek Euskal Herrian osasungintzan... [+]
Eguneraketa berriak daude