BARATXURIA ETA IDIAREN TXIZA HAGINEKO MINA KENTZEKO

  • Gaur egun inork gutxik irentsiko luke zorri bat hepatitisa sendatzeko. Garai batean, ordea, horrelakoak egiten ziren, Juan Garmendia Larrañaga etnografo tolosarrak "Rituales y plantas en la medicina popular vasca" lanean azaltzen duen moduan.
Zarata mediatikoz beteriko garai nahasiotan, merkatu logiketatik urrun eta irakurleengandik gertu dagoen kazetaritza beharrezkoa dela uste baduzu, ARGIA bultzatzera animatu nahi zaitugu. Geroz eta gehiago gara, jarrai dezagun txikitik eragiten.
Medikuntza modernoaren hedapenak sendabide herrikoi eta tradizionalen erabilera mugatu du apurka. Azken urteotan, hala ere, sendabide alternatiboak modan daude. Baina belar eta edabeak ederki bildu eta etiketatuak erosi ohi ditugu belar dendatan. Gure arbasoek, ordea, inguruetan biltzen zituzten pasmo belar, berbena, artabizar, asun, arbi hosto eta intsusa loreak. Eta ez ziren soilik landareetera mugatzen, suge, zorri, apo eta marraskiloak ere erabili ohi zituzten osasun arazo anitzen konponbide gisara. Juan Garmendia Larrañaga etnografo tolosarrak urte asko darama herriz herriz euskal bizimodu tradizionalaren aztarnen atzetik, eta beste eremuen artean, herri sendabideen berri ere jaso du kanpo ikerketa lanetan.
Horren emaitza duela urte batzuk kaleratutako "Rito y fórmula en la medicina popular vasca. La salud por las plantas medicinales" izeneko lana izan zen. Oraingoan, lan berri honetan, gai berdinera hurbildu da, baina alderdi esoteriko eta erritualari garrantzi handiagoa emanez. Izan ere, liburuak jasotzen dituen 160 sendabideetatik batzuen eragin positiboa onartzen bada ere, askok eta askok kutsu esoteriko eta erritual nabarmena du. Hots, metodo berezi horiek aplikatuta ez da nahikoa eta horietan sinestu egin behar da. Ustez sendatzen dituzten gaisotasunen arabera sailkatu ditu Garmendiak errezeta hauek. Arnas aparatuaren arazoetatik hasi eta parasitoek eragindakoetara iritsi arte 16 atal ditu orotara bilduma honek. Erremedioak euskaraz zein gazteleraz daude emanak eta amaieran euskarazko landare izenak eta hauen gaztelerazko baliokideak jasotzen dituen aurkibide-hiztegi bat erantsi dute. Ikerleak datuak nondik jaso dituen ere zehazten da, zein herritako zein etxe edo baserritan, zeini eta noiz galdetu zaion adieraziz. Gipuzkoar, nafar eta arabarrak dira gehienak. Zaharrenek euren esperientzia propioa kontatu dute. Gazteenek, aldiz, aiton-amonek esandakoak ekarri dituzte gogora. Guztiek galtzear ziren sendabideak jasotzen lagundu dute

PROBATZEAK MEREZI OTE DU?
Liburu honek biltzen dituen errezeten artean, badira batzuk nahiko zabalduak direnak eta tarteka emaitza onak ere eskaintzen dituztenak. Batek baino gehiagok tipula txikitu, plater batean jarri eta ohe ondoan utziko zuen gau osoa eztulka ez pasatzearren. Berbena belarra ere oso erabilia da oraindik katarroak sendatzeko eta frogatua dago artabizarra diuretikoa dela. Baratxuria gaitz askotarako proposatzen da eta sarritan mesede egiten du. Bada, ordea, hainbat ustezko sendabide kaltegarri gerta daitekeena eta baita, kalterik egin gabe ere, oso gomendagarria ez dena. Iodo belarra edo zelidonia, adibidez, hagineko mina sendatzeko, kolpeentzako eta infekziotarako erabili izan da, baina landare toxikoa da eta kontuz erabili behar da. Erredura bati ez dio onik egingo gainean behi zimaurra jartzeak eta hagineko mina ez zaigu apalduko horretarako idiaren txiza erabiliz gero. Zorri bat irensteak ez dio gorputzari ziur aski kalte handirik egingo, baina nekez sendatuko du hepatitisa. Eta hilea eroriz gero, ez du merezi burua ume baten kakarekin igurtzitzea, ez baita horrela berriro haziko.
Gaitz larriagoetarako zalantzazko sendabideak ere badira bilduma honetan. Minbizia sendatzeko igel bat bizirik hartu eta gaixoaren ohearen hankari lotuta eduki behar omen da. Azaleko minbiziaren kasuan ere, igel edo apoak erabili izan dira. Apoa hartu eta, zauririk egin gabe, frijitu ondoren, olio horrekin azala igurtzi behar omen da. Prebentzioari dagokionez, minbizia urte betez saihestu nahi duenari erleak eztena barrenbarreneraino sartu behar dio; ondoren, eztena mukizapi batez atera behar da derrigorrez. Urtean behin erlauntza batera hurbildu eta eztenkadaren zain egoteko gogoa duenarentzat da egokia metodo hau. Gainera, eztenkada lepoan jasoz gero, erremedioak ez omen du balio.
Ezpain azpiko granotxoen aurkako sendabide bitxia proposatzen du Nafarroako Zubietako emakume batek: San Blas egunean bedeinkatutako gatza bederatzi pilatxoetan jarri. Horietako bat hartu eta medikuaren edo gaixoaren txistua bota. Nahasketarekin okotza igurtzi behar da honakoa esanez: "Bederatzi bederatzi, zortzi zortzi, zazpi zazpi, sei sei, bost bost, lau lau, hiru hiru, bi bi, bat bat; zirtzart, granoak fuera". Gainerako zortzi pilatxoekin gauza bera egin behar da, baina, oraingo honetan gainean txisturik bota gabe.
Karatxoen aurkako proposamenak dira nagusi liburu honetan: laranja, baratxuria, urdai azala, ozpina, sagarra, pikua... erabil daitezke horretarako. Badira ordea, karatxoa bera ukitu gabe ere egin daitezkeen saiakerak. Erritual horietako bat lau bidegurutze desberdinetan ihi bana aldatzean datza. Txanponak ere baliagarriak dira eskale bati eman edo Lazkaoko San Prudentzio ermitara botaz gero.Errezetak arriskutsuak ez badira behintzat saiatzeak ez du ahalegin handirik eskatzen. Fedea behar da soilik, eta batzuetan eskrupulo gutxi


Azkenak
2024-11-12 | Garazi Zabaleta
Martin Zelaia Garcia, Sustrai Erakuntzako kidea
“Ingurumen gatazkak tokikoak eta mugatuak ziren lehen, orain proiektu asko eta Nafarroa osokoak dira”

Ingurumena kaltetzen duten proiektuen aurrean laguntza tekniko, juridiko eta administratiboa eskaintzen du Sustrai Erakuntza fundazioak Nafarroan. Urteetako ibilbidea dute eta hamaika helegite eta informe osatu dituzte hainbat proiekturi aurka egiteko: AHT, harrobiak, zentral... [+]


2024-11-12 | Julene Flamarique
Jarkik manifestazioa egingo du abenduaren 6an Espainiako Konstituzioaren kontra

“Etsaien nagusitasunaren eguna” Euskal Herriko langileriarentzat “borroka eguna" izatea eskatu du Jarkik. Borrokatzera eta kalera ateratzera animatu dituzte herritarrak, “burgesiaren interes eta jabetza erregimenaren” aurrean.


2024-11-12 | Leire Ibar
Altueratik erorita aurten hil den hamargarren langilea da Abandoko tren geltokikoa

Geltokiko kafetegi bateko kristalak garbitzen ari zela, hiru metroko altueratik erorita zendu da 55 urteko gizona. Aurten Euskal Herrian lan istrupuengatik hil den 54. langilea izan da.


2024-11-12 | Mikel Aramendi
Ba ote daki Trumpek non dagoen Txina eta Filipinak aurkarazten dituen irla estrategikoa?

Mundu mailako inperioaren urbs estatubatuarra –eta haren periferiako lurbira osoa– Donald Trumpen bigarren agintaldirako kontuak ateratzen ahalegintzen ari garenean, tentsioak gorabidean jarraitzen du datozen lau urteetan, zalantzarik gabe, arreta-gune nagusietakoa... [+]


2024-11-12 | Jon Torner Zabala
Pentsioak %0,9 igoko dira Ipar Euskal Herrian urte berriarekin bat

Urtarrilaren 1etik aurrera pentsioak %0,9 handituko ditu Frantziako Gobernuak, hasiera batean iragarri baino lehenago, 2025eko uztailera arte ez baitzuen asmorik pentsioak igotzeko, 4.000 milioi aurreztea helburu.


Biharko Euskal Herria eraikitzen

Azken hamarkadotan euskalgintzan jardun izan dut, dela helduen euskalduntzean AEKn, dela hizkuntza-eskubideen defentsan Behatokian, dela euskararen normalizazioaren alde Euskalgintzaren Kontseiluan. Den-denetan egokitu zait euskalgintza edota herrigintza auzitan jartzen zutenen... [+]


2024-11-12 | Hala Bedi
Iñigo (Sastraka Gaztetxea): “Gaztetxeak beti gaude arriskuan”

Pasa den urriaren 30ean, Portugaleteko Sastraka Gaztetxeko bederatzi lagun auzipetu zituzten. Handik egun batzuetara Portugaleteko kaleak hartu zituzten hainbat lagunek gaztetxearen defentsan. Bi egun geroago, fiskalak karguak kendu zituen.


2024-11-12 | ARGIA
Anbulantzia zerbitzua publifikatzeko eskatu diote Jaurlaritzari

Anbulantzien zerbitzua enpresa batetik bestera aldatzeak ez duela egiturazko arazoa konponduko eta “orain arteko pribatizazioaren bidean atzera egin eta anbulantzia zerbitzuaren publifikazioari” ekiteko eskatu diote langileek Eusko Jaurlaritzari, LABek antolaturiko... [+]


EHUko errektoreordeak kontu anonimo bat erabiltzen zuen beste hautagaitza taldea iraintzeko

Modu iraingarri eta mespretxagarrian, komunismoari loturiko ustezko atxikipen-politikoak egozten zizkion, besteak beste, Guillermo Quindós egungo errektoreordeak eta Eva Ferreiraren hautagaitza zerrendan dagoen kideak hauteskundeetara aurkeztuko den beste taldeari,... [+]


2024-11-12 | Leire Ibar
70 urteko emakume bat eta bere biloba etxegabetu dituzte Erandion eta Poliziak bi pertsona atxilotu ditu

Mailegu enpresa batek emakumeari "iruzur" egin diola salatu du Uribe Kostako Etxebizitza Sindikatu Sozialistak, eta mobilizatzeko deia egin du Astrabuduako etxegabetzea gelditzeko. 10:30ean agertu dira segizio judiziala eta Ertzaintza etxegabetzea gauzatzeko,... [+]


2024-11-12 | Jon Torner Zabala
“Gazteen emantzipazioa bultzatzeko” kenkariak, EAEko erreforma fiskalaren helburuen artean

Erreforma fiskalak jaso dituen neurriak aurkeztu dituzte Araba, Bizkaia eta Gipuzkoako foru aldundiek. EAJk eta PSE-EEk adostutako testuari, gainerako alderdiek zuzenketak egiteko epea ireki da orain.


Eguneraketa berriak daude