Oraindik bizirik dago Zubietako auzoan kokaturik dagoen Donostiako Hipodromoa. Hala dirudi azken asteetan bertan lanean diharduten zaldi prestatzaile, jockey, igeltsero eta pintoreak ikusita. Martxoaren 26an hasiko den udaberriko denboraldia prestatzen ari dira. Hainbat berrikuntza izango du aurtengoak. Nagusiena, Hipodromo beraren berreskurapena izango da. Donostiako Udalak, Maria San Gil Donostiako Sustapen Batzordeko buruaren eskutik diru laguntzak jarri ditu martxan hipodromoa berritzeko. Urte honetan zehar, zabor ontziak jarriko dira boxak -zaldien oheak- dauden guneetan, bideak asfaltatuko dira, aldagelak konponduko dira...
Horretarako 40 milioi pezetetako (10 milioi libera inguru) dirulaguntza erabiliko da. Beste 240 milioi zuzenduko dira berriz, tribunen konponketara. Udaberrirako pintatuko dituzten arren, hauen egokitzapenak bi urte inguru beharko ditu. Gainera, denboraldiaren hasiera atzeratu da, Sevillako lasterketekin batera ez egitearren. Bide batez, lasterketak neguan hasteak zituen oztopoak saihestuko dira: eguraldi txarra eta pisten izoztea. Udaberriko denboraldiak gainera, zaldi gazteak debutatzeko aukera ematen du, udako lasterketetarako hauek ezagutzera emateko parada eskainiz. Guztira, 5 bileratan 26 lasterketa egingo dira udaberriko denboraldiaren baitan: martxoaren 26an, apirilaren 9an eta maiatzaren 1ean, 21ean eta 28an.
HIPODROMOEN LEHORTEA.
Egun, Donostiako Hipodromoa da Espainia guztian martxan dagoen bakarra. Madrilgoak 1996ko abenduan itxi zituen bere ateak. Urte osoan zehar egiten ziren bertan lasterketak: otsailetik ekainera eta irailetik abendura. Eta 1.100 zaldi ere egon izan diran bertan. Donostiakoan 170 bat daude eta udaberriko eta udako denboraldiak egiten dira soilik. Madrilgoa Espainiako garran- tzitsuena izan zen urteetan zehar: instalazioek maila izugarria zuten, hango pista eta bihurguneak zabalagoak ziren Donostiakoak baino. Sergio Vidal Santos, jockeyaren esanetan Madrilgoak zaldi hoberenak irabazteko aukera ematen zuen. Donostiakoan jockeyak du garrantzia: "Madrilen zaldiak akats bat egiten badu, hori zuzentzeko aukera dago. Donostiako pista txikian (1.500 metro) ez dago horretarako astirik eta bihurguneetan ezin da ia aurreratu". Esku pribatuetan gelditu zenetik, Madrilgo Hipodromoaren egoerak okerrera egin zuen.
Orain badirudi berriz lehiaketa publikoa egingo dela irekitzeko. Baina itxieraren ondorioz, egun Donostian dauden prestatzaile gehienak Madrilgoak dira berez, baita jockey ugari ere.Pinedan ere badago beste hipodromo bat. Honek ordea, elkarte pribatu baten antzera fun-tzionatzen du eta itxi egingo da hemendik gutxira. Hori itxi eta Sevillako Dos Hermanasen zabalduko da urrian hipodromo berria. Bestelakoan, lasterketak hondar-tzetan egin ohi dira Santanderren, Oviedon eta Costa Bravan.Frantziarekin alderatuta, hogei urte atzerago omen gaude Jose Mari Lizartza Sustapen Batzordeko pertsonal buruak dioenez. Mugaz bestalde 10.000 zaldi inguru dago. Frantzia osoan 160 bat hipodromo daude. Parisen bertan, 6.
AMAIERARIK GABEKO ZIKLOA.
Zaldi lasterketen benetako protagonistak ordea zaldiak dira: odolgarbi ingelesak, batez ere. Eurak dira baita ere Espainian dagoen zaldi lasterketen arazoaren muina. Batetik, Madrilgo Hipodromoa itxi eta gero, zaldi hazkun- tzak behera egin duelako. Bestetik, Espainiako Gobernuak ez dielako zaldi lasterketei behar bezalako arreta jarri. Horrela gertatu da bereziki Donostian: Sarritan, hipodromoa Lasarten edo Donostian, non dagoen ere eztabaidatzen delarik, guztietatik ahantzita bizirautea lortu du hipodromoak urtetan. Gobernuaren arreta falta eta zaldi hazkuntzaren murrizketa batera doaz halabeharrez, Angel Imaz Beloki, zaldi prestatzailearen hitzetan: "Espainian zaldi lasterketak Defentsa Ministerioaren esku daude. Europa osoan soilik Errusian eta Espainian gertatzen da hori. Beste herri guztietan Nekazal Ministerioak du hauen ardura. Garai batean zaldiak gurdietatik tira egiteko erabiltzen ziren, eta hemen oraindik berdin jarraitzen dugu". Europako Batasunak urtero ematen ditu abereak zain-tzeko, zaldi lasterketetarako eta abarretarako diru lagun- tzak. Espainian, diru hori Defentsa Mi- nisterioak jaso eta berarentzat gordetzen du, zaldi lasterketarako dirulaguntzik eman gabe. Ez da horrela gertatzen Frantzian. Zaldia hazten duenak, saldu eta gero ere, zaldiak irabazten duenero %20ko prima jasotzen du. Zaldiaren jabeak, irabazitako sariaren kopuruaz gain, %70eko prima jasotzen du 2 urteko zaldien lasterketetan; %60ko prima 3 urtekoen lasterketetan; eta %50ekoa zaldi zaharrenetan. Gainera, estalketetarako eta zaldien jaiotzetarako ere laguntzak daude. Horregatik, zaldi gehienak egun Frantzian erosten dira.
Garai batean Euskal Herrian hainbat lekutan hazten ziren zaldiak: Ultzaman, Lore Tokin... Azken honetan, behor-talde militarrean, oraindik ere hazten dituzte zaldiak. Militarrek beraiek hazitako eta guztion diruarekin elikatutako abereak dira bertakoak. Baina lehiaketetan besteek bezala parte hartzen dute, baita sariak irabazi ere. Egoera honelakoa izanik norbaitek aldatu nahi izatea soilik falta da. Gobernuak dirulaguntzak emanez gero, zaldi gehiago haziko lirateke eta horrek lan gehiago ekarriko luke. Makinek egin ezingo luketen lana gainera. Angelek dioenez, "diruak zoriontasuna dakar".
PERTSONAK BAILIRAN.
Zaldi prestatzaileek, jockeyek eta zaldi mutilek zaldi lasterketen alde botatzen dute euren izerdia. Pertsonak balira bezala zaintzen dituzte. 400-500 kiloko pisua dute; bi urterekin hasi ohi dira lasterketetan parte hartzen, nahiz eta lasterketa klasikoak hiru urte dituztenentzat izan; odolgarbien salneurria 500.000 pezetetatik hasi eta nahi diren milioi guztietara handitu daiteke; eta hauek manten- tzeak hilabetero 100.000 pezeta baino gehiago balio du. Amankomunean dituzten ezaugarriak baztertuta, zaldi guztiak, pertsonen antzera, ezberdinak dira. Abiadurako zaldiak eta Distantziako zaldiak bereizten dira. Neguan guztiek entrenamendu bera egiten dute: trostak eta kante luzeak, giharrak egin eta erlaxatzeko. Baina lasterketak hurbiltzean, abiadurakoek lan motzak eta lehergarriak egiten dituzte. Distantziakoek ordea, distantziak lantzen dituzte, abiadura gutxiago eta erresistentzia handiagoa eskatzen zaielako. Sergio Vidal jockeyak dioenez, nortasun propioa ere badute: "Lotsagabeak direnak egun osoa igarotzen dute jolasten, koska egiten... Beldurtiek, asko sofritzen dute". Zaldi batek "irabazlea" izateko presta- tzaileen iritziz, lasaia eta motor indartsukoa izan behar du. Jockeyen aburuz gainera, zaldi "irabazlea" klasea duen zaldia da: lasterketetarako zaldia dela onartu eta sofritzeko adorea duena.
Prestatzaileek eta jockeyek jakin behar dute ordea, zaldiak barnean daraman hori ateratzen. Bataren zein bestearen lana asko zaildu da azken urteetan. Prestatzaileak bere burua saltzen jakin behar du, zaldien jabeek kontrata dezaten. Gero berak aukeratu ohi ditu lasterketetan zaldien gainean ibiliko diren jockeyak. Garai batean jockeyek kontratuak izaten zituzten : hau da, jabe batekin kontratua izanez gero, lehenengo horren zaldiarekin egin behar zuten lasterketa. Orain jockeyek prestatzaileei entrenamenduetan lagundu eta zaldi-mutilen lana betetzen dute. Lasterketetan, euren zerbitzuak kontratatzen ditu edozein jabek. Bai prestatzaileek eta baita jockeyek ere sariaren %10a irabazten dute. Lehenengoen artean iristen ez bada, jockeyak parte hartzeagatik diru kopuru bat jaso-tzen du: "isun galdua" delakoa. Egunero goizeko seirak aldera hasten dira lanean jockeya eta prestatzailea, beranduago neguan. Prestatzaileek, lehenengo, zaldiek aurreko egunean jandakoa begiztatzen dute. Gero oheak garbitu eta belarra edo alpapa ematen diete. Ondoren, adinaren eta lanen arabera, multzotan banatzen dituzte pistara ateratzeko.
Izerdia garbitu eta pentsua ematen zaie gero. Arratsaldean, goizeko entrenamenduaren ostean zaldiak nola dauden ikusi eta garbiketa egiten da: ohea txukundu, zaldia garbitu, orraztu, neguan manta jarri... Prestatzaileek zaldiak prestatzen dituzte, ez jockeyak. Jockeyari zaldi baten gainean nola ibili behar duen agintzen diote.Jockeyak berez dira profesionalak. Eta berez, baita ere, txikiak eta argalak. Euren pisua 48-62 kilokoa da. Zenbat eta gutxiago pisatu ordea, zaldi gehiagotan ibiltzeko aukera izango dute: zaldiek eraman dezaketen zama mugatua baitute lasterketetan. Horregatik borroka berezia izaten dute baskularen aurka. Gainera, Sergio Vidalen esanetan gogorra da beti irabazi behar izatea: "Lana ondo egiteak ez du ezertarako balio irabazten ez baduzu". Arriskua ere handia da, abiadura 54-60 km/h-koa baita. Horregatik, "Hipodromoan guztiak erori dira" dio Sergiok.
Aingeru zaintzaileak babesten omen ditu egoera larrietan. Aingeruarekin edo gabe, zaldi lasterketak sinpletasunetik harantz doaz: "500 kiloko animalia gidatzen dugu bere ahoan sartuta duen bridaren bitartez. Zaldiarekiko sentsibilitatea eta komunikazioa ezinbestekoak dira"
