BARREA IZOZTEN DUTEN BI ETORKINEN GORABEHERAK
- gabeko afrikar bat elkartu etorkinen nahigabeak azaltzeko. Txalo konpainiaren lan berrian, Ramon Bareak S. Mrozek-en obra egokitu du; irria hormatzen duen tragikomedia.
«Dama eta kardinala» egiten hasiak zirela, Slawomir Mrozek antzerkigile poloniarraren lan honi heltzea erabaki zuten Txalo konpainiakoek. «Los emigrados» 1975ean idatzi ondoren, 1977an eman zen lehenaldikotz Espainian, Jose Maria Rodero eta Jose Bodalok antzeztua. Polonian komunismoak iraun zuen bitartean galarazita egon zen arren, Berlingo harresia erortzean, jatorrizko lanak zentzua galdu zuen, garai hartako ideologia eta bizimodu hitsa kritikatzen zen-eta. Orain, hormatzar ideologikoak erori direlarik, kapitalismoaren hormatzarrak eraikitzeko aroan gaude. Barearen iritziz,
«utopia sozialista, kapitalismo demokratikoaren gorakadarekin batera bizi da. Demokrata batzuen ustez, diruarekin gertatzen den bezala, jadanik ez dago mugarik, batzuentzako berriz, bai»
«Mrozek-en berezitasuna absurdoaren antzerkiaren barruan leudekeen egoeretatik abiatzen dela da. Estilo honen ezaugarriak gainditu eta izpiritu kritiko baten bidez, balore mitiko, ideia eta sineskerien aurka jotzen du, beti ere umore groteskoaren ildoa ahaztu gabe; W, Gombrowicz eta S. Witkiewicz-en tradizioaren haritik, hain zuzen»
Nahiz eta aldaketa nabarmena izan, jatorrizkoaren izpiritua atxiki du Bareak.
«Mrozek-en tragikomedia groteskoa mantendu dugu, bi pertsonaiei ñabardurak jarriz, baina. Zerbaiten ihesean dabiltzan bi deserrotu, eta soto batean elkarrekin bizi direnak, etorkizun beltza aurrean dutela. Beren geroa ordea, gureari lotuta dago»
Ez zuten «casting»ik egin beharrik izan, Bareak biak ezagutzen baitzituen; Mulie Jarju ganbiarra (Montxo Armendarizen «Cartas de Alou» filmeko protagonista, Donostiako Zinemaldian aktore onenaren saria irabazitakoa) Hijas del sol taldekoen bidez, eta Roman Luknar ostera, Madrilgo antzerki mundutik. Duela 10 urte antzerkia egitera etorria, espainiar emakume batekin maitemindu eta Espainian geratzea erabaki zuen Luknar-ek. Egun, «Policias» telesailean dihardu. Biek zoratzen hartu zuten proposamena; Romanek gainera, ongi ezagutzen zituen Mrozek-en lanak, Eslovakian taularatzen zituzten garaitik. Ramon Bareak berak egokitu testua mahai gainean jarri eta elkarlanean hasi ziren, nork bere ekarpena eginez. Esaterako, haserretzen direnean nor bere hizkuntzan hasiko da, eslovakieraz eta wooloferaz juramenduka. Balio erantsia du beraz, biak benetako etorkinak izateak.
«Oholtza gainean gertatzen dena errealitatetik gertu dago, jendeak uste baino gehiago, Mulie adibidez, oso afrikarra da, eta obran erakusten duen bezala, musulmana»
Puri-purian dagoen gaia izanik, harrera polita izango du obrak.
«Duela bi hilabete Almeriako `Xagu tranpa'rekin El Ejidon izan ginela, Diego Ruiz hango programatzaileari esan nion `Dama eta kardinala'z gain beste obra bat ere bagenuela, `Los emigrados'. Zeri buruz zen azaltzean, interesgarria zela erantzun zidan. Baina orain, gertatuak gertatuta, ausardia galanta izango litzateke El Ejidon «Los emigrados» antzeztea; oihala ezingo genuke ezta zabaldu ere egin. Dena erreko ligukete»
Europa gero eta intoleranteago honetan, hasieratik, hausnarketa egitera gonbidatzen gaitu «Los emigrados»ek; Zerbait ustelik dago mundu honetan, edo gizakiaren barrunbea bera ote? Kontuak kontu, pertsona orok duen duintasuna halako egoera batean zeinen hauskorra izan daitekeen agerian uzten digute bi etorkinek. Errealitatea hain makurra da, non amets egiteak kanpoko erasotik babesteko balio dien. Orobat, beharra eta nahien arteko marra lausotuaz mintzo dira, diruak itsututako gizarteaz, gizabanakoak haren esklabu bilakatzen diren arte. Finean, zorionaren iturria gure barrunbeko aberastasuna dela.
Afrikarra, noizbait bere herrira markako arropez betea itzuli eta adreiluzko etxe handi bat egitearekin egiten du amets, antena paraboliko batekin eta guzti.
«Zenbat eta gehiago aurreztu, orduan eta gehiago ukan nahiko duzu»
«Ez zara inoiz zure herrira itzuliko, dinamika horren esklabu zarelako»
«Zergatik demontre zaude nirekin orduan?»
Bi pertsonaien aldarte aldaketen ondorioz, istorioaren haria korapilatzen joango da, muturreko egoera batera heltzeraino, beti ere tragikomedia kutsuari eutsiz. Dena den, lan gogorra bezain samurra da «Los emigrados». Nahiz eta gertatzen dena lazgarria izan, bien arteko adiskidetasunak pairatzen duten miseria baino gehiago ahal dezake, saminduraren erdian, itxaropen izpi bat sortzeraino. Ordu eta erdi zinez hunkigarria pasarazten digute Mulie Jarju eta Roman Luknar-ek, erakustaldia da beraiena, testua ezin hobeki berenganatu dute-eta. Zaila litzateke sinesgarriagoa izatea. Jose Ibarrolaren eszenografiak ere estuasun giroa areagotzen du, bi ohe, mahai bat eta bi aulki erdian, komun likits bat. Pascal Gaigne eta Hijas del sol bikotearen musika, xuxurlaka bezala entzuten den arren, sotila da oso.
Dena den, umore tarteak drama ukitukoak bezain ugariak dira; esaterako, afrikarrak ezkutuan duen haragi kontserba jateko prest dagoenekoa, negar ez egiteagatik irri egitera bultzatzen gaitu. Azken batean, barre eginarazten duen tragedia dugu, baita barrea izozten duen komedia bat ere, bere burua gizakitzat duen edozeinek ikusi beharko lukeena, eskolumeetatik hasita
Heriotza-zigorra eskatzeko argudio gisa, "indarkeria politikoko ekintza" izan zela adierazi du AEBetako Fiskal Nagusiak.
Palestinarekin Elkartasuna plataformaren ekimenez, txirrindularitzarekin lotura duten 70 bat pertsonak eskatu dute talde sionistak ez dezala txapelketan parte hartu, eta lortu dute.
Zedarriak enpresari taldeak armagintza sustatzera deitzeak eta Jaurlaritzak horrekin bat egiteak "haserrea" sortu diela diote sinatzaileek. Mundu mailako egoera "inoiz baino larriagoa" dela uste dute, eta "Euskal Herriaren etorkizuna oztopa dezakeen... [+]
Ion Aranburu koma egoeran eta ZIUan ingresatuta egon zen hainbat astez, erasoaren ondorioz.
Lekukotasunak, autopsia txostenak eta atxiloaldian izenpeturiko adierazpenak bildu ditu The Independent komunikabide britainiarrak. 2023ko urriaren 7az geroztik 70 palestinarrek dute bizia galdu Israelgo presondegietan. Palestinar presoen alde dabilen Addameer elkartearen... [+]
Kutxa Banku Fundazioak adierazi du Kutxabankeko presidentearen adierazpenek ez dutela fundazioaren pentsamoldea islatzen, "Hizkuntza aniztasuna beti da aberastasun iturri, nekez izan daiteke oztopo", argudiatu dute.
Lineal A duela 4.800-4.500 urte erabilitako idazkera minoikoa da. Berriki, Kretako Knossos jauregi ezagunean, bolizko objektu berezi bat aurkitu dute, ziurrenik zeremonia-zetro gisa erabiliko zutena. Objektuak bi idazkun ditu; bata, kirtenean, laburragoa da eta aurkitutako... [+]
Londres, 1944. Dorothy izeneko emakume bati argazkiak atera zizkioten Waterloo zubian soldatze lanak egiten ari zela. Dorothyri buruz izena beste daturik ez daukagu, baina duela hamar urte arte hori ere ez genekien. Argazki sorta 2015ean topatu zuen Christine Wall... [+]
Nafarroako Erriberako Andosilla herrian, sorpresa ugari ematen ari den indusketa arkeologikoa egiten ari dira Aranzadiko arkeologoak eta herritar boluntario taldeak. Resako aztarnategian orain arte oso ezezaguna zaigun Goi Erdi Aroko gizarteak hobeto ulertzeko aztarnak aurkitu... [+]
Pippi Kaltzaluzeren istorioak lehenengoz kaleratu zirenetik 80 urte bete direla-eta, leku berezia eskaini diote Boloniako Nazioarteko Haur eta Gazte Liburu Azokan. Azkarra, independentea, errebeldea, lotsagabea, menderakaitza, apur bat basatia, sormen handikoa, ausarta eta... [+]
Araba, Bizkaia eta Gipuzkoako trans pertsonei zuzendutako protokolo asistentziala eguneratzea da helburua. Lehen Mailako Arretako Taldeak (LMAT), trans pertsonentzako Lehen Mailako Arretako Zerbitzu berriak (tLMAZ) eta Gurutzetako Unibertsitate Ospitalean dagoen Genero... [+]
Jaurlaritzak ziurtatu du itxaron-zerrendak bi hilabetetik behera jaitsi direla azken hiruhilekoan. Manu Lezertua EAEko arartekoak, berriz, beste datu bat nabarmendu du herritarren kexei buruzko urteko txostenean: Osakidetzari dagozkion kexak %70 igo dira, eta batez ere... [+]
Gozamen aparta bezain deskribatzeko zaila dakar, norbaiten hitzak irakurri edo entzun ostean, zera pentsatzeak: “Horixe zen neu aurreko hartan azaltzen saiatu nintzena!”. Idazlea eta itzultzailea da María Reimóndez, eta galegoz aritzen da, hizkuntza... [+]
Ugaritu diren “txiringito pribatuei” muga jartzeko asmoz, unibertsitate berriak sortzeko baldintzak gogortu nahi ditu Espainiako Gobernuak. Euskal Herrian polemika artean jaio zen azken unibertsitate pribatuak adibidez, Gasteizko Euneizek, gaur gaurkoz ez ditu... [+]
Wikipedian bilatu dut hitza, eta honela ulertu dut irakurritakoa: errealitatea arrazionalizatzeko metodologia da burokrazia, errealitatea ulergarriago egingo duten kontzeptuetara murrizteko bidean. Errealitatea bera ulertzeko eta kontrolatzeko helburua du, beraz.
Munduko... [+]