Berrikitan, Likiniano elkarteak argitaratu du «La gran curva vasca del 2000». Liburuak badauzka asmo errupturista eta imaginazioa eta, hain zuzen, bertute horiek dituzte eskas ateratzen diren hainbeste lan akademikok eta ikerketa soziologikok. Trinkoa da, doinu beroaz idatzia, guztiz konprometitua. Batzuetan, botereen aurka ibiltzeko gogoa urrun eramaten du, eta oinarri gutxiko baieztapenak botatzen ditu, bereziki osasunaz edo biologiaz. Puntu bat baizik ez dut ARGIAko txokoan aipatuko: Euskal zibilizazioa. Leku askotan ageri da, eta haren edukin politikoa ez da pasatzen uztekoa.

postulatzen du badela euskal zibilizazio berezia, estatu zapaltzaileen barbarieari guztiz kontrajarria. Paleolitikoan sortu omen zen, Europako biztanleen hominizazioaren garaian; gero, Mediterranio ondoko matriarkalismoaz aberastu zen; bukatzeko, kultura greko-latinoaren hoberena bereganatu zuen, nortasuna galdu gabe. Hots, berdintasunean eta kulturan finkatu gure zibilizazioak badarama hamaika mila urte borrokan inguruko herri eta estatuen aurka, zeinak, jatorri sur-germaniarrekoa izanik, bortitz, militarizatu eta patriarkalistak baitira. Gurea ez omen da nazioa askatzeko borroka soila: zibilizazioen gatazka da, eta, irabaztean, humanitate osoari irekiko diogu askatasunaren atea.
Laburpenak ez dira guztiz zehatzak, baina ez gara liburuak proposatzen duenetik urrun. Harrigarria da zein disonanteak dituen gaurko errealitatearen analisiak eta zibilizazio horren erreferentziak. Idazleak gaurko klase borroken ikerketa oso pertinentea egiten du, tradizio marxistaren barnean, eta deskripzioa egitate material eta ideologikoetan finkatzen da. Horiek ditu kapitulu hoberenak eta, niretzat behintzat, argigarriak dira. Berriz, paleolitikotik hona eta Mediterranio ondoko Ama Jainkosen aztarnetatik guregana, hutsean egin jauziak, analisi kritikorik gabekoak, aire gorrian gelditzen dira. Bisionarioek lekua badute ere, generoen nahastea ez da komeni. Asiskok eta lagunek Mariren eta Ama-Lur famatuaren inguruan brodatzen dutenean, artisten probokazio gisa, zuhurrak eta espainiolistak kakinarazteko, bere eremuan dira: doinu umoretsua eta asmakizunen metatzea ongi doazkie lan ikonoklastei. Baina fantasia berak lehen graduan hartuta, tradizio marxistan eta analisi zientifikoan finkatu nahi den liburu batean, desegokiak dira.
Beharbada, oraindik ez dugu gainditu euskal nazionalismoaren tradizio bat: historia mitifikatuan sustraitu gure eskubideak. Aranistentzat, euskal enda munduko arraza kristauarena zen eta horregatik behar genuen espainol birautiengandik bereiztu; gero, nazionalismo burgesak herri demokratikoarena ginela baieztatu zuen. Horiek, behintzat, bazituzten oinarri materialak: Mendebaleko Pirinioetan ziren etxeko-jaunen batzarrak. Gainera, erromantizismo nazionalista europarrak eman zien koherentzia historiografikoa. Berriz, azken garaietako errupturismo erradikalak ez dauzka minimo material horiek ere, eta, ideologia bezala, euskal zibilizazio perfektua lotzen bada naturarekiko eta osasunarekiko jarrerekin, esoterismo irrazional modernoekin baizik ez da erkatzen ahal.

ustez, ez da serioa. Askatasuna bilatzeko, gure leku errealean tinko ibiltzea egokiago da. Ez gara abertzale gure nortasun nazionala besteena baino hobea (kristauagoa, demokratikoagoa, matriarkalagoa edo iraultzaileagoa) delako, baizik eta besteak bezala garelako eta, beraz, eskubide berak ditugulako. Hemen ere badugu matxista, bortitz edo ustelen proportzio ederra, eta horrek ez du zerikusirik burujabetasuna eskatzearekin. Eskubidea dagokio kontzientzia nazionala duen edozein komunitateri, eta ez da meritu etnikoen arabera banatzen: askatasunaren alde borrokatzea zilegi zaigu itxusiak izanik ere. Gero, askatasun nazionalarekin batera iraultza soziala nahi badugu, gure antzeko sozietateetan ikusi, ikasi eta elkartu beharko gara, ondokoak bisigotoak edo frankoak diren erreparatu gaberik. Langileen eta zapalduen internazionalismoa auzoekin egiten da bereziki, eta, zibilizazio kontuan, lehen auzoak Kaukasoan edo Ertameriketan aurkitzen badira, marka txarra