"TELEBISTA BUKATZEN DENEAN BUKATUKO DA FUTBOLA"

F

utbolsofia» liburuan kirol honen alderdi txarrak baino hobeak gehiago azpimarratzen dituzunaren irudipena hartu dut. Futbolari buruz iritziak eta usteak ez al dira oso muturrekoak?
Lehen ere hala esaten zen: «Futbola herriaren opioa da». Jende asko futbolaren aurka dago futbola beti modu berdinean azaltzen delako, hau da, ez dago jende asko futbola talde lan, talde zuzendaritza bezala erakusten duena. Edozein enpresatan gertatzen den bezala. Nik futbolari esker mundu osoa ezagutu dut, entrenatzera joan naizenean tokia ezagutzen saiatu naiz, ohiturak, arazoak... Beste asko joan, etxean sartu, entrenatzera joaten dira, laupabost gauza topiko esaten dituzte eta gero berriz etxera itzultzen dira. Horiek futbolari propaganda txarra egiten diote. Futbola gehiegi saltzen dute, baina gaizki.
Futbolean bi talde banatzen dira garbi: profesionalen mundua eta amateurren mundua. Bi talde hauetan daude bestalde heldutako futbolariak eta oraindik hazten ari direnak. Futbol profesionalaren mailan eta helduen kasuan erraz saltzen dira emaitzak, irabazi egin behar dela... Horren atzean beste futbol bat dago. Herrietan-eta umeak entrenatzen aritzen direnak... Liburuan ere esaten dut eta nire ustez esandakoa sakona da: umeek sarritan entrenatzaileari arreta gehiago jartzen diote gurasoei baino. Argi!

Zuk banatu dituzun talde horiek ez dira banatzen gehienetan.
Zinean «artea eta saiakera» dagoela, zine komertziala dagoela... esaten da. Futbolarekin berdin da. Futbol bat dago «artea eta saiakera» dela esan litekeena eta beste bat saltzen dena.

Zenbateraino uste duzu dela hori positiboa, futbolak hainbesteko pisua izatea. Liburuan Boliviaren kasua aipatzen duzu.
Esperantza da futbola. Boliviari buruz orain arte noiz hitz egiten zen? Estatu kolpea zenean eta droga kontuengatik. Orduan, futbolagatik ere bai. Noiz eta zertan irabaziko dio Boliviak beste herri bati?
Espainiara Boliviako enbaxadore berria etorri da eta oraingo Boliviako presidentearen eskutitz bat ekarri zidan. Eta enbaxadoreak berak esan zidan ni ez nintzela izan Boliviako entrenatzailea, baizik eta psikologoa. Horrelako herri txikietan horixe gertatzen da, lehen esan dudan bezala: haurrek entrenatzaileari arreta gehiago jartzen diote gurasoei baino. Ni «urteko pertsonaia» izendatu ninduten eta hilero-hilero lehendakariarekin biltzen nintzen eta bazkaltzen genuen. Futbolari esker Boliviak pixka bat gehiago sinestu zuen. Zerekin piztu sua? Futbolarekin bada, futbolarekin. Boliviako telebistan Unicefen grabazio bat egin nuen. Amazoniako oihaneko amei erakusten nien umeak ez deshidratatzeko zer egin behar zuten. Nigan sinesten zuten. Zergatik nigan? Bolivia Munduko Txapelketara eraman nuelako.

Ez da gogorra horrela izan beharra?
Bai, oso gogorra, baina bestaldetik eskergarria. Estatu Batuetako Munduko Txapelketan lehen neurketa Alemaniaren kontra jokatu genuen. Partida aurretik jokalariekin bildu nintzen eta arbelean letra handiz hitz hau jarri nuen: «maitasuna». Nola irabaz diezaiekegu alemaniarrei? Maitasunarekin. Orain arte egin dugun lana, taldean dugun giroa... Ez diegu irabaziko jantzi hobeak ditugulako, kotxe dotoreak ditugulako, ile horiak garelako... Futbolari esker gauza hauek gertatzen dira. Ni bestela ez nintzen Boliviara joango. Askotan pentsatzen dut futbolak eta erlijioak zerikusi handia dutela. Zenbait jende Boliviara ez zen joango misiolari gisa izan ez bazen.

Adierazi berri duzu futbolaren zurrunbiloa ez duzula kontrolaezin ikusten. Profesionalak erotzen badira, orduan izango direla arazoak.
Futbolak oinarri handia eta ongi zabaldutakoa dauka. Asteburuetan futbola egiteko jende gutxiri diru asko ordaintzen zaio, baina jende askok diru gutxi ordaintzen du beraiek futbolean egiteko. Askoz gehiago dago ordaintzen duena kobratzen duena baino. Jendearen hain barrura sartu da ez dela inoiz galduko futbola.

Jokalarien soldatek gora eta gora egiten dute. Mugak jarri beharko direla esaten hasiak dira.
Horrek lege bat du, eskaintza eta eskariarena. Besterik ez dago. Noiz bukatuko da? Jendeak futbola begiratzea uzten dionean. Denok «share»aren biktimak gara. Futbol partida eskas batek kulturako programa baten audientzia gailentzen du. Telebistak indar hori daukan bitartean ez dut uste arazorik izango denik. Gauza bat dago garbi, gaur egun futbola oraindik «impasse» egoeran dago. Futbolistek irabazten duten dirua futbolak berak ordaintzen die. Baina begiratu Estatu Batuetan: Michael Jordanek gehiago irabazten du saskibaloitik kanpora saskibaloian baino. Hori hona iritsiko da, ari da jada iristen.

Futbolean jarraitu eta ikasketak ez baztertzeko saiakerak egiten dira.
Baina ezin da, oso zaila da. Saiatu gaitezke futbolariari heziketa gehiago eskaintzen, baina gero eta azkarrago erabaki behar du gazteak: kirolak ala ikasketak. 13-14 urterekin zenbait herritako mutil Donostiara etortzen da, ikastetxea aldatzen dute, txapelketak dauzkate...

Hor nola uztartzen dira gurasoa, hezitzailea eta entrenatzailea?
Urte asko ez direla esaten zen «utz ezazu futbolaren txorakeria hori eta ikas ezazu». Orain gurasoek zera diote: «Ez ote da nire semea futbolaria egingo? Hainbeste ikasi, hainbeste ikasi eta gero futbolaria; hori egin behar dugu!».

Liburuan diozu etorkizuneko taldeak ez direla estatu edo nazio taldeak izango, markaren araberakoak baizik.
Kotxeetan gertatu da. Schumacher alemaniarra da eta bere lasterketetan Alemaniako eta Italiako banderak agertzen dira. Ferrari marka italiarra da. Futbola ere publizitatearen esku dago. Gogoratzen dut Mexikoko Txapelketan nola haserretzen zen nire ama, aitarekin, nire anaiarekin eta nirekin. Alemania-Italia partida ikusten ari ginen, gauez eta izugarrizko oihuak egiten. Orduan telebistak ez zuen hainbesteko indarrik eta neurketa gauez zen. Orain partida orduak ez dituzte jokalariek edo jokalarien zuzendariek jartzen telebistak baizik. Guk Estatu Batuetan eguerdiko ordubietan jokatu behar izan genuen, 40 gradurekin, Europarako ordu egokia izan zedin. Futbola bukatuko da telebista bukatzen denean.

Marken araberako taldeak aurreikusten dituzu. Nazio selekzioek ez dute aurrera egingo?
Zaila ikusten dut. Telebista sartzen ari den bezala, partida onenak ematea izango da helburua. Hemendik aurrera Italia-Espainia norgehiagoka izango da interesgarria. Baina nork jokatuko luke Espainiaren aldetik? Espainiako Ligako selekzioak. Eta Italiatik berdin. Hori Ameriketan gertatzen ari da eta kontuan hartu amerikarrak amerikarrak direla!
Lehenengo gerra aurten bertan izan dugu. Betiseko Denilsonek Joko Olinpikoen aurreko partida jokatu nahi zuen Brasilekin. Loperak esan zion baietz, joateko, baina bere irudiagatik kontratua zuen etxeak ez zuela kobratuko erantzun zion. Laster futbol profesionalak FIFA eta antzekoei ezetz esango die. 1.000 milioi pezeta ordaindu jokalariari eta 1.000 egunetik 400 egunetan beste norbaitentzat jokatzen aritu?

Dopingaren gaiak zenbaterainoko indarra du futbolean?
Dopinga futboletik nahikoa kanpora gelditzen da. Orain arrisku bat badago dopinga futbolean gehiago sartzeko. Jokalarien prestaketa zientzia alderditik begiratuta gehiago lantzen hasi dira eta dopingaren arriskua gehitu da. Baina zaila da. Txirrindulariak berak bakarrik Tourra irabaz lezake, baina futbolari batek lasterka gehiago egiteagatik partida irabaztea zaila da. Dopingak ez du erakusten baloia geratzen, eskoadran jartzen edo jaurtitzen. Horregatik dopingak futbolean duen eragina beste kiroletan baino askoz txikiagoa da. Saskibaloian ere bostetik bat ona edukitzeak asko esan nahi du. Futbolean hamaika dira. Futboleko atezainak zein doping behar du baloia hobeto geratzeko? Horrek ez du esan nahi giharrak-eta egiteko prestaketetan, gaztetan, zerbait hartu ezin denik. Baina oraindik futbol talde batean ez dago ez dirurik, ez modurik, ez instalaziorik hain gazteekin horrelako lan bat egiteko.

Zientzia aldetik orain garatzen ari direla esan duzu.
Gai horretan ez dago profesionaltasunik. Adibidez, Real Sociedad. Taldeak ez dauka beretzako medikuntza zerbitzurik. Eta hori zenbat kostako litzateke urtean? Izugarri harrituko zinateke jakingo bazenu zenbateraino futbola ez den profesionala.

Diego Armando Maradona.
Asko ezagutzen dut. Bere inguruaren biktima da. Noski, bere buruaren jabe ere izan beharko luke. Gizartea ez da ongi portatu berarekin. Drogetatik ateratzea lortzen badu norbaitek, denok txalotu egiten dugu. Maradonak hori egin zuen eta berriz hasi zen futbolean. Jendea, txalotu beharrean, zera esaten hasi zen: «Ez da lehengo Maradona, asko gizendu da...». Maradona futbolari gisa bakarrik kontsideratua izan zen. Horrek min handia egin zion. Inguruan jende gehiegi izan du baietz esanez eta jende gehiago behar zuen ezetz esateko. Gizatasun eza nabari da gai honetan. Zer egin behar da Maradona bezalako batekin?

Maradonarena adibide nahiko muturrekoa da, baina ospeak eta diruak zurrunbiloan hartutako futbolari asko dago.
Ekain honetan kontratua amaitzen zaion bat hartu adibidetzat, egunkarietan egunero azaltzen dena. Bukatu eta hurrengo egunean konturatzen da pertsona normala dela. Zenbaitek ez du hori edozermoduz irensten.

Jokalariak pertsona bereziak dira, beraz?
Bai. Eta gainera heziketa eza dute. Ikasle arruntek heziketan arazoak badituzte, hauek gehiago. Gazteak horrelako arazoak izaten ditu guapoa jaio delako. Jokalariak herriko guapoak, aberatsak, famatuak, neskak atzetik dituztenak, izugarrizko kotxeak dituztenak... dira. Horiek denak edukita, gazte bati «hi, normal ibili hadi» esatea ez da erraza.

Psikologoaren irudiak ez du indarrik futbolean.
Gutxi. Gainera nahasmenak daude. Clemente Realera etorri da eta esaten dute psikologo handi bat etorri dela. Psikologia erretolikarekin nahasten dute.

Entrenatzailearen betebeharra zein da, bada?
Entrenatzaileak zuzendari lana bete behar du. Gainareko arloak berdin jorratzen dira taldeetan; nutrizioa dela, prestaketa fisikoa dela... taktikak ere gutxi aldatu dira. Zuzendari lan hori betetzeko jokalarien informazioa behar da eta informazio hori psikologoak eskainiko lioke entrenatzaileari. Baina bihar Realak esango balu psikologoa kontratatu duela, jendeak segituan pentsatuko du jokalariak gaixo daudela, lur jota daudela

Lankide baino askoz lehenago maisu izan nuen, baina ikasleontzat, irakaslea ezezik, laguna zen. Gogoan dut OHOko 8. maila bukatu ostean kurtso amaierako bidaia antolatu genuela. Gurasoek ez ziguten bakarrik joateko baimenik ematen, ordea. Maisu edo maistraren batek laguntzea izan zen derrigorrezko baldintza, eta ahobatez hautatu genuen Xabier.
Lesio batek eten zuen bere futbolari karrera, baina artean zaletasuna odolean zeraman. Ikastolan irakasle zela hasi zen Ondarroako Aurrera taldea entrenatzen. Entrenatzaile titulua ere atera zuen, eta bere promozioko lehena izan zen. Inor ohartzerako iritsi zen lehen mailako Espanyol taldera. Patuak Valladoliden elkartu gintuen berriz. Ni soldadu nengoen eta bera entrenatzaile. Maiz joaten nintzen haienean dutxatu eta meriendatzera, hantxe jan nuen lehen pizza ere. Geroztik ez dut halakorik jan.
Karrera ere amaitu zuen, eta kirol medikuntzan espezializatu zen. Alta, Bartzelonako klinikako lan seguruak baino gehiago tentatu izan du beti entrenatzaileen bizi-molde behin-behinekoak, teknikoen aulkiak ipurdi bera denbora luzez jasateko pazientziarik ez izanagatik. Sevilla eta Tenerifetik iragan ondoan, Bolivia, Txile eta Japonian nekez ahantziko duten arrastoa utzi du, futbolaren mugak gainditzen dituen jakintza eta gizatasunarena.
Orain, Bartzelonan pausatu eta laketurik, bestelako zenbait eginkizuni lotu zaio azpeitiarra. «Futbolsofia» liburua argitara eman berria du, prentsa idatzian hainbat artikulu idatzi ohi du, eta Sorginen Laratzeko pertzak ere bera du pizgarri. Poliglota da, lankide ona eta lagun hobea, komunikatzaile aparta eta, batez ere, bizitzen doktore

JOXE ANJEL IRIBAR
«Athleticen sinboloa izan da beti. Berari esker giputx asko txuri-gorri zaleak dira. Euskara eta futbola lotzen bera hasi zen»

JAVIER CLEMENTE
«Futbol entrenatzailea»

LUIS FERNANDEZ
«Borrokalari bat. Gaztetan gogor hazteko heziketa bere filosofia dela nabarmena da bere konportamenduan»

LUIS ARCONADA
«Profesionala eta ez futbolean bakarrik. Bere seriotasuna nabarmen azaltzen da egiten dituen gauza guztietan»

JORGE VALDANO
«Oso lotsatia. Horren kontra borrokatzeko kultura aukeratu du. Intelektual toke bat eman dio futbolari»

DIEGO ARMANDO MARADONA
«Munduko jokalaririk onena. Inguruak `bai' gehiegi esan dio eta `ez' gehiagotan esan behar zion»

MIKEL ARANBURU
«Realak daukan jokalaririk onena, lan gogorra egiten badu izugarrizko jokalaria izan daiteke, Zamora baino hobea»

JUAN ANTONIO LARRAÑAGA
«`Larra'k adaptatzeko izugarrizko kapazitatea erakutsi zuen; `kamaleoia'. Beti jator eta langile»

JOSE MARIA GARCIA
«Historiko bat, irratia egiteko estilo bat asmatu du eta beti oso ondo informatuta egoten da»

IÑAKI DE MUJIKA
«Irratiaren bitartez saiatzen da futbolaren mundua xamurragoa eta maitagarriagoa egiten. Euskaraz esaten den bezala pixka bat neskazaharra da. Jatorra da»


Azkenak
2024-12-31 | Julene Flamarique
24 urteko espetxe-zigorra bete ostean libre da Guillermo Merino durangarra

Merino 2001. urtean atxilotu zuten, eta dispertsioa jasan du, zigorraren zati handi bat Euskal Herritik kanpoko kartzelatan igaro baitzuen baldintza “zailetan”. Orain, askatasuna berreskuratu du.


2024-12-31 | Leire Ibar
Prezioek gora egingo dute urte berriarekin batera

Urte berriaren hasierarekin, hainbat zerbitzu eta produkturen prezioetan igoerak izango dira. Elikagaietan, energia fakturetan, udal-zergetan eta etxebizitza gastuetan garestitze nabariak atzemango dira.


2024-12-31 | ARGIA
Apirilaren 11n egingo da Aberri Egun bateratua, Euskal Herria Baterak deituta

Euskal Herria nazio dela aldarrikatzeko ekitaldia egingo dute Donostiako Kursaalean. Astebeteko ekitaldi sorta izango da.


2024-12-31 | ARGIA
Gontzal Fontaneda euskaltzale gasteiztarra hil da

Euskaltzale eta militante gasteiztarra abenduaren 30ean hil da. Gontzal Fontaneda Orille (1943-2024) 1960ko hamarkadan euskarak Gasteizen egin zuen bidearen lekuko eta bidelagun izan zen. 15 urterekin hasi zen euskara ikasten. Euskara ikasteko metodo bat asmatu zuen eta euskara... [+]


Eraikiz kolektiboa: “Gizonok matxismoaren aurrean ardurak hartzeko unea iritsi da”

Ander Magallon, Mikel Irure eta Xabier Jauregi Metropoli Forala saioan egon dira maskulinitate berrien inguruan mintzatzen.


2024-12-31 | ARGIA
Zarautzen terapia kontsulta duen gizon bat atxilotu dute, emakume bati sexu-erasoa egitea egotzita

Getariako etxebizitza batean egin dio eraso, Segurtasun Sailaren arabera. Emakumea astero joaten zen terapia naturaleko kontsultara, eta Ertzaintza ikertzen ari da ea antzeko ekintzen biktima gehiago dauden.


2024-12-31 | Leire Ibar
Kataluniako emakume kazetarien erdiak baino gehiagok jasaten du sexuagatiko diskriminazioa

Media.cat-ek egindako azken ikerketak agerian utzi du emakume kazetariek Katalunian jasaten duten sexu-diskriminazioa. Inkestatutako emakumeen %54,4k sexu-jazarpena jasan dutela eta %55,1ek sexu-generoaren araberako jazarpena izan dutela adierazi dute.


2024-12-31 | Julene Flamarique
Akusazioak hemezortzi urteko espetxe-zigorra eskatu du Mario Lopez Gernikako entrenatzaile ohiarentzat

Sexu erasoak 1998an hasi ziren, biktimak 13 urte zituenean. 2003an kluba utzi bazuen ere, emakumeak iaz salatu zituen sexu erasoak, Mario Lopezek taldeko entrenatzaile gisa jarraitzen zuela. Orain 18 urteko espetxe-zigorra eskatzen du akusazioak, fiskaltzak baino lau urte... [+]


Israelgo espetxerik ankerrenean atxiloturik dago Gazako azken ospitaleko zuzendaria

Hussam Abu Safiya medikua askatzeko eskatu du Osasunaren Mundu Erakundeak, eta bere aldeko kanpaina ere abiatu dute sareetan. Abu Safiya medikua ez da edonor; nazioartean erreferente bihurtu da, berak zuzentzen zuen ospitalearen aurka egindako erasoak kontatzen zituelako.


2024-12-31 | Mikel Aramendi
ANALISIA
Obrak eta obrak, marra horia lausotzeko

Garai aproposa izaten da urteburua iraganeko lorpenak goraipatzeko eta, are gehiago, etorkizuneko asmo-usteak aldarrikatzeko. Eta halatsu da Txinan ere, alafede. Bide batez, ez da harrigarria abenduko azken orduetan, aurreikusitako planari aurrea hartuz, Xinjiangeko Urumqi-Yuli... [+]


Petardo eta bengalak, albo-kalteak dituen tradizioa

Urtezahar gauean petardo, bengala, traka, suziri eta bestelako gailu piroteknikoekin jolasean arituko dira asko eta asko aurten ere, horietako ez gutxi adin txikikoak. Eta errepikatuko dira istripuak, suhiltzaileen esku-hartzeak, eta burrunba gordin sufritzen duten ume, adineko... [+]


2024-12-31 | Usurbilgo Noaua
Beste sute bat izan zen erraustegian

Suhiltzaileek beste sute bat itzali behar izan zuten abenduaren 27an Zubietako erraustegian.


2024-12-31 | Josu Iraeta
Borroka luzearen ametsak, egiazko nahi ditut

Badira, garun distiratsua izanik, "zehaztasun gutxiko" definizioekin, gauza bera, beste era batera esanda, aldatzen eta itxuraldatzen adituak direnak. Berea zen, eta hainbat hamarkadatan errepikatu den proiektu in eternum bat izan da. Hasiera batean hori zen hegemoniko... [+]


Bizilagunekin plataforma munduko futbol kopa Donostian jokatzearen aurka: “Ez dugu gure aurkako golik ospatuko!”

Bizilagunekin plataformak gogor kritikatu du Donostia 2030eko munduko futbol txapelketaren egoitzetako bat izatea, Marokok, Portugalek eta Espainiak antolatuko duten edizioan. “Hiria munduko mapan kokatzea” eta “lehen mailako kirol ikuskizuna herritarrei... [+]


2024-12-31 | Sustatu
Max streaming plataforman ere euskarazko edukiak agertzen hasi dira

Nazioarteko ordainpeko streaming plataformetan, Amazon Prime Video eta Netflix izan ziren lehenak euskarazko edukiak eskaintzen, eta orain Max gehitu zaie (2024 arte HBO edo HBO Max izan dena). Pantailak Euskaraz-ek azpidatziak moldatu ditu, eta EITBk bikoizketak eskaini, eta... [+]


Eguneraketa berriak daude