Gau hotzaren ondorengo antzigarra Baztan eta Baigorri haranetan
- artean muga eginez Arrigorri gailurra dugu. Autza mendi garai eta dotoreak (1.304 metro) Baztan eta Baigorriharanen bazter paregabeak eskaintzen dizkigu. Bigarrenak, Arrigorrik, altuera umilxeagoa du, 1.113 metrokoa,baina bere bihotz berezia agertzen digu. Konglomeratuz osatua egoteaz gain, Arrigorrik Baigorriko haranaribere izaera sedimentarioa erakusten dio. Eki isurialdean sustratua agertzen du. Harri konglomeratua,hau da, zementuak baturik, harri-puskatxoz eratutako harri sedimentario detritikoa.
Bidezidorra jendearen joan-etorriekin garbi mantentzen da. Aurreraxeago ordea ez da garbi bereizten eta gorantz jarraitu behar da, zurarekin lur lokaztua eskailera bihurtu duten bidetik. Arroken biluztasuna estaliz, zartaduretan hauts eta partikula organikoak pilatzen diren guneetan garatzen dituzte sustraiek harrautsiak (
Saxifraga hirsuta
Bidea jarraitu eta konglomeratuzko harkaitzak nagusitzen dira berehala. Zementu gorriskan (hankapean ekarri dugun lurzoruaren kolore berekoa) harri puska borobilduak batzen dira. Urak leunduriko harriak ikus ditzakegu konglomeratu hauetan, gaur egun erreka eta ibaietan aurkitzen ditugun harri kozkorren modukoak.
Eta pagadian kaskabeltz eta txontek bertatik bertara ihes egiten digute. Sai arreak, aldiz, urrunetik behatu daitezke. Mokotik isatsera metro bateko luzera duten sai arreak erraz bereizten dira urrutira ere. Zazpi eta hamaika kilo bitartean pisatzen dute. Hegoak zabaldurik pisu hori guztia airean mantentzea ere ez da gutxi.
Aurreraxeago haritz bakarti bat nabari da. Zurtoineko azal ximurtua eta adar kixkurtuak dauzka, pagoen zurtoin zilarkara eta adar zuzenetatik erraz bereizten da. Ezkur-hirinaz eginiko ogiak 1709ko gosetetik hainbat eta hainbat libratu zuen. Haritz bakarti hau utzi eta Nekaitzeko lepora helduko gara. Bertan, lupetzetan hazitako ihidiaren alboan, teilatua eroria duen artzain txabola bat dago, harresi eta guzti. Aurrean, Autza, baina gailurrera iristeko apur bat falta zaigu eta horretarako Xorilepora hurbilduko gara (4 km). Larre hauetan, zaldi eta behorren zintzarri artean sortzen diren errekatxoak zeharkatuko ditugu.
Hemen Bankara doan pista eta orain arte jarraitu ditugun marra hori eta berdeak utziko ditugu. Ondoren, maldan gora zuzen jarraituz, Arrigorri azpian dagoen pagadian barneratuko gara. Ezkerrerantz eginez, malda gogorrena igoz, Arrigorrira helduko gara. Pagadia behean utzi eta Autzako gailurrera iritsi aurretik, azken lepora iritsiko gara. Hemen, neguko hotz eta haizeek ez dute landaredia asko garatzen uzten eta goi mendietara ohituta daudenak soilik lortzen dute bizirautea. Malda zuzenean jarraitu eta 200 metrotako desnibela igo ondoren, gailurrera helduko gara (5 km). Gailurretik Baigorriko harana ikus dezakegu, atzean Munhoako gaina gailentzen delarik. Bestaldean, Baztango harana, Erratzu eta mendiaren magalean Xorroxingo urjauzi dotorea. Itzulera etorritako bidetik egingo dugu, baina hasierako maldan harriak solte daudenez, arreta osoz emango ditugu pausoak, hanka non jartzen dugun erreparatuz
Atmosferako hozberoa bat-batean jaistean, hodeietako ura ez da likido egoeratik igarotzen. Honen ondorioz, ur partikulak izotzezko kristal bilakatzen dira. Desorden egoera batetik egitura oso ordenatu batera igarotzean beroa askatzen da eta prozesu honek inguruneko hozberoan eragin dezake. Honela, elur-ekaitz bat izateko tenperatura baxuak behar baditugu ere, ekaitz honek berak tenperatura igotzea eragin dezake. Hau jakiteko ez da termodinamika ikasi behar; aspaldidanik dakigu elurra egin ondoren epeldu egiten duela. Izotzezko kristal hauek sei alde izaten dituzte. Lurrera heldu baino lehenago disolba daitezke, edo elurbusti eran hel daitezke; kristal hauek izar formako elur ale mikroskopikoak eraiki ditzakete; edo guztia zuritzen duten elur malutak eratu ditzakete. Haize hotzak gogor jotzen duenean, aldiz, harri zein landareei lotzen zaizkie izotz kristalak, eta lantxurda edo antzigarra eratzen da. Zuhaitzak zuriz janzten ditu antzigarrak; ura gardena izan arren, kristal honek dituen milaka geruzek eguzki izpiak islatzen dituzte. Honek ematen dio elur edo lantxurdari kolore zuria.
Elurrak baditu ingurunean eragin onuragarriak. Neguan landare zein animaliak babesten ditu haize hotzetik. Landare ugari neguan elurpean gordetzen dira eta udaberrian, elurra urtzean, fotosintesia egiten jarraitzen dute. Animaliak, aldiz, elurrarekin babesten dira tenperatura baxuko haizeetatik.
Izotzak (likido egoeratik solido egoerara igarotzean urak hartzen duen formak) ere oso ezaugarri bitxiak ditu. Izotzak urak baino dentsitate txikiagoa du eta ur gainean mantentzen da. Honek izotz azpiko urak eta bertako izaki bizidunak kanpoko tenperaturetatik isolatzen ditu. Hainbat laku eta ibaietan bizitza mantentzearen arrazoietako bat da hauxe, azaleko izotz geruzaren azpitik ura 4 gradu zentigradu inguruan izaten baita.
Udaberriko lehorteak saihesteko eta ura metatzeko modu hoberik ez da. Tenperatura oso hotzak mantentzen diren inguruneetan elurra edo izotza ez dira ur iturri. Nahiz eta ura izan, eskuragarri ez egotean lehortea jasaten dute landare zein animaliek. Bizitza ezinezko egiten da muturreko baldintza hauetan
Merino 2001. urtean atxilotu zuten, eta dispertsioa jasan du, zigorraren zati handi bat Euskal Herritik kanpoko kartzelatan igaro baitzuen baldintza “zailetan”. Orain, askatasuna berreskuratu du.
Urte berriaren hasierarekin, hainbat zerbitzu eta produkturen prezioetan igoerak izango dira. Elikagaietan, energia fakturetan, udal-zergetan eta etxebizitza gastuetan garestitze nabariak atzemango dira.
Euskal Herria nazio dela aldarrikatzeko ekitaldia egingo dute Donostiako Kursaalean. Astebeteko ekitaldi sorta izango da.
Euskaltzale eta militante gasteiztarra abenduaren 30ean hil da. Gontzal Fontaneda Orille (1943-2024) 1960ko hamarkadan euskarak Gasteizen egin zuen bidearen lekuko eta bidelagun izan zen. 15 urterekin hasi zen euskara ikasten. Euskara ikasteko metodo bat asmatu zuen eta euskara... [+]
Ander Magallon, Mikel Irure eta Xabier Jauregi Metropoli Forala saioan egon dira maskulinitate berrien inguruan mintzatzen.
Getariako etxebizitza batean egin dio eraso, Segurtasun Sailaren arabera. Emakumea astero joaten zen terapia naturaleko kontsultara, eta Ertzaintza ikertzen ari da ea antzeko ekintzen biktima gehiago dauden.
Media.cat-ek egindako azken ikerketak agerian utzi du emakume kazetariek Katalunian jasaten duten sexu-diskriminazioa. Inkestatutako emakumeen %54,4k sexu-jazarpena jasan dutela eta %55,1ek sexu-generoaren araberako jazarpena izan dutela adierazi dute.
Sexu erasoak 1998an hasi ziren, biktimak 13 urte zituenean. 2003an kluba utzi bazuen ere, emakumeak iaz salatu zituen sexu erasoak, Mario Lopezek taldeko entrenatzaile gisa jarraitzen zuela. Orain 18 urteko espetxe-zigorra eskatzen du akusazioak, fiskaltzak baino lau urte... [+]
Hussam Abu Safiya medikua askatzeko eskatu du Osasunaren Mundu Erakundeak, eta bere aldeko kanpaina ere abiatu dute sareetan. Abu Safiya medikua ez da edonor; nazioartean erreferente bihurtu da, berak zuzentzen zuen ospitalearen aurka egindako erasoak kontatzen zituelako.
Garai aproposa izaten da urteburua iraganeko lorpenak goraipatzeko eta, are gehiago, etorkizuneko asmo-usteak aldarrikatzeko. Eta halatsu da Txinan ere, alafede. Bide batez, ez da harrigarria abenduko azken orduetan, aurreikusitako planari aurrea hartuz, Xinjiangeko Urumqi-Yuli... [+]
Urtezahar gauean petardo, bengala, traka, suziri eta bestelako gailu piroteknikoekin jolasean arituko dira asko eta asko aurten ere, horietako ez gutxi adin txikikoak. Eta errepikatuko dira istripuak, suhiltzaileen esku-hartzeak, eta burrunba gordin sufritzen duten ume, adineko... [+]
Suhiltzaileek beste sute bat itzali behar izan zuten abenduaren 27an Zubietako erraustegian.
Badira, garun distiratsua izanik, "zehaztasun gutxiko" definizioekin, gauza bera, beste era batera esanda, aldatzen eta itxuraldatzen adituak direnak. Berea zen, eta hainbat hamarkadatan errepikatu den proiektu in eternum bat izan da. Hasiera batean hori zen hegemoniko... [+]
Bizilagunekin plataformak gogor kritikatu du Donostia 2030eko munduko futbol txapelketaren egoitzetako bat izatea, Marokok, Portugalek eta Espainiak antolatuko duten edizioan. “Hiria munduko mapan kokatzea” eta “lehen mailako kirol ikuskizuna herritarrei... [+]
Nazioarteko ordainpeko streaming plataformetan, Amazon Prime Video eta Netflix izan ziren lehenak euskarazko edukiak eskaintzen, eta orain Max gehitu zaie (2024 arte HBO edo HBO Max izan dena). Pantailak Euskaraz-ek azpidatziak moldatu ditu, eta EITBk bikoizketak eskaini, eta... [+]