TXANPONEK ETA SEILUEK BADAKITE EUSKARAZ?

  • eta Espainiako Konstituzioak hizkuntza ofizialak babesteko obligazioa ezarri, agintariek ez dute askorik egin. Orain bada katalana, galiziera eta euskararentzat tokia eskatzen duenik.

2021eko uztailaren 19an
Juan Carlos I Rey de España, 1998», hori da egun 100 pezetako txanponetan, Espainiako erregearen aurpegiarekin batera idatzirik dagoena. 25 pezetakoek berriz, «Castilla la Mancha» daramate jarrita erdiko zulotxoaren inguruan. Aldatzekotan ere, txanpona egin deneko urtea aldatzen da. Beste guztia berdina da, bai Katalunian bai Galizian eta baita Euskal Herrian ere. Azken 130 urteetan bileteen eta txanponen hizkuntza bakarra gaztelera izan da. Europako Batasunean egonik, 2002ko urtarrilaren batetik txanpona bera aldatuko da. Zirkulazioan sartuko dira egun horretatik aurrera euroen bileteak eta txanponak Alemania, Austria, Belgika, Espainia, Finlandia, Frantzia, Herbehereak, Irlanda, Italia, Luxenburgo eta Portugalen. Bileteak berdinak izango dira leku guztietan. Txanponek ordea, alde bat izango dute komuna eta bestea herrialde bakoitzak diseinatuko du, bere berezitasunekin. Espainian, 1 eta 2 euroko txanponek Juan Carlos I.a erregearen bustoa izango dute; 10, 20 eta 50 zentimoko txanponetan Cervantesen aurpegia agertuko da eta 1, 2 eta 5 zentimokoetan Santiagoko Katedralaren irudia. Hori da agintariek erabaki dutena. Eta gainera, txanponek Estatuaren izena gaztelaniaz idatzia izango dute soilik. Hizkuntz Aniztasunaren aldeko Erakunde (HAE) kataluniarrak «Euro anitz baten aldeko» kanpainia bultzatu zuen orain urtebete. Egitasmo honekin euroen txanponetan euskara, katalana eta galiziera erabiltzea eskatzen zuen. Espainia guztiko 33 alderdi politikoren adostasuna lortu zuen. Eta egun Diputatuen Kongresuko Ekonomia, Merkataritza eta Ogasun Batzordea euskara, katalana eta galiziera euroen txanponetan erabiltzeko lege bat lantzen ari da.


ESPAINIAR ANAKRONISMOA.

Espainian ez bezala, Europako beste zenbait herrialdetan beren hizkuntz aniztasunaren ispilu bihurtu dituzte monetak: adibidez, franko belgikarren bileteek alemana, frantsesa eta nederlandera darabilte; eta libera irlandarren bileteak gaelikoz eta ingelesez daude idatzirik. Txanponarekin batera, posta-seiluak ere herrialde baten nortasuna eta hizkuntza zabaltzeko egokiak dira. 1850eko urtarrilaren 1ean Espainiak lehen posta-seilua emititu zuenetik, 4.000 seiluetatik, lauk izan dute euskarazko testuren bat, 19k katalanezkoren bat eta zazpik galizierazkoa. Espainiak ez du emititu seilu bakar bat ere aragoieraz, asturieraz eta Aran haraneko okzitanieraz. Eta ez da inoiz egon euskaraz bakarrik idatzitako seilurik, ez eta Espainian, gaztelaniaz gain, dauden beste hizkuntzetan ere.
2000 urteko urtarrilaren 1ean beteko da Espainiako lehen posta-seilu modernoa sortu zeneko 150. urteurrena. Horregatik Hizkuntz Aniztasunaren aldeko Erakundeak «Seilu anitzak» egitasmoa jarri du martxan. Euskararen Gizarte Erakundeen Kontseiluak parte hartu du kanpainan. Horrez gain, EAJ, EA, Ezker Batua eta Nafarroako CDNren atxikipena lortu du. Eta Alderdi Popularra ezik, Katalunian, Balear Irletan eta Valentzian ordezkaritza parlamentarioa duten alderdi guztien babesa du. Egun autonomia erkidegoetako parlamentuetan gaztelania ez den beste hizkuntzak seiluetan erabiltzearen aldeko lege proposamenak onartzea du helburu, gero hauek Diputatuen Kongresura hel daitezen.


BOST AUKERA.

Bost proposamen tekniko egin ditu HAEk, euskara eta beste hizkuntzak «Moneta eta Tinbrearen Fabrika Nazionalean» emititzen den edozein posta efektutan (ez bakarrik seiluetan, baita postaletan, aerogrametan, posta etiketetan eta abar) erabil daitezen. Espainiako seilu guztiak lau hizkuntzetan egotea da horietako bat. Bigarren aukera bat da bertako hizkuntza ofizialtzat duten autonomia erkidegoetan banatzen diren seiluak hizkuntza horretan eta gaztelaniaz egotea. Sortu daitezke baita ere hizkuntza bakarreko seiluak: gaztelaniaz, katalanez, galizieraz edo euskaraz bakarrik daudenak. Beste irtenbide bat autonomia erkidego bakoitzak posta autonomia izatea litzateke, honela seiluan agertu beharreko hizkuntza, barne hizkuntza antolamenduaren arabera erabakiko lukete. Azkenik, beste ereduen konbinazioa: autonomia erkidego bakoitzak nahi duenean sortzea bere seiluak.


KONSTITUZIOAREN BABESA.

1978ko Espainiako Konstituzioak katalana, galiziera eta euskararen ofizializazioa baimendu zuen lurralde historikoetan. Eta gainera, Estatuak barne-aniztasun linguistikoa errespetatu eta babesteko beharra ezarri zuen. Katalanezko testuak dituzten 19 seiluetatik 17 eta galizierazko eta euskarazko guztiak Konstituzioa onartu ondorengoak dira. Baina HAEren ustez, honek ez du adierazten Estatuak hizkuntza desberdinen sustapen nabarmena egin duenik.
Aurten hain zuzen lortu dute bai Eskoziak eta baita Galesek ere autonomia postala, euren parlamentuen berreskurapenarekin batera. Eskoziako seilu berrietako batek bere bandera du osagai nagusi, eta Ingalaterrako erreginaren bustoa ertz batean txikian agertzen da.
XVIII. mendean, karlistek Hego Euskal Herriko lau herrialdeak bere egin zituztenean sortu zen euskal posta erakundea. Egun, EAEk, Nafarroak eta Errioxak Correos y Telegrafos-en hirugarren eskualdea osatzen dute. Eskualde honek 1998an 305 milioi posta efektu sortu zituen. Espainiako Estatura atzerritik 162 milioi posta efektu iritsi ziren eta 174 milioi bidali. Datuok seiluetan (eta bestelakoetan) hizkuntza bat edo beste erabiltzeak duen garrantziaren adierazle besterik ez dira


Azkenak
2024-12-27 | Julene Flamarique
EuskarAbentura 2025: izena emateko epea zabalik martxoaren 5era arte

EuskarAbentura 2025 espedizioak aukera emango die 127 gazteri zazpi lurraldeak oinez zeharkatzeko kulturan, historian eta paisaietan murgilduta. EuskarAbenturako parte-hartzaileen hautaketa ez da proiektuen kalitatean bakarrik oinarritzen, baita generoa,... [+]


2024-12-27 | Leire Ibar
AEBek eta aliatuek 260.000 milioi dolar eman dizkiote Ukrainari laguntza militarrerako

AEBek eta Mendebaldeko aliatuek guztira 260.000 milioi dolarreko laguntza eman diote Ukrainari, gehienbat armamentuan eta laguntza militarrean, Errusiak 2022an egindako inbasioaren ostean. Nahiz eta laguntza horrek Ukrainaren defentsa indartzea helburu duen, Nazio Batuen... [+]


2024-12-27 | Julene Flamarique
Elkarte memorialistek manifestatzera deitu dute urtarrilaren 18an, Erorien Monumentua eraistea galdegiteko

Elkarte memorialistek kritikatu egin dute Iruñeko Udalak Erorien Monumentua eraisteari uko egiteko hartutako erabakia. Memoria Demokratikoaren Legea “oker interpretatzea” egotzi diote Joseba Asiron alkateari, eta mobilizazio batera deitu dute urtarrilaren... [+]


2024-12-27 | Mikel Aramendi
ANALISIA
Myanmarreko gerra zibila, laugarren urtera

Hutsaren hurrengo arreta mediatikoarekin –batez ere Ekialde Hurbileko edo Ukrainako gatazkekin alderatzen badugu; baina Sudangoaren aldean ere bai–, laugarren urtea betetze bidean da Myanmarreko gerra zibila.


2024-12-27 | Leire Ibar
Txanpainaren industriaren arrakastaren oinarrian eskulan esplotatua dago

The Guardian egunkariak Épernayn (Frantzia) txanpain-industrian aritzen diren migratzaileen egoera aztertu du. Ikerketak agerian utzi ditu luxuzko xanpaina-marken mahastietan lan egiten dutenen baldintza prekarioak eta legez kanpokoak.


2024-12-27 | ARGIA
Gutxienez 5.212 eraso matxista salatu dituzte aurten EAEn, iaz baino %8 gehiago

2024ko azarora bitarte 683 sexu eraso salatu dituzte, iaz baino %16,7 gehiago, Emakunderen arabera. Familia barruko indarkeria salatu duten emakumeen kopurua ere handitu da (975 izan dira), baita bikotekide edo bikotekide ohiek egindakoa ere (3.554).


2024-12-27 | Euskal Irratiak
Benito Lertxundi
“Zuzeneko emanaldietan beharrezko den xarma galtzen ari nintzela sentitzen nuen”

Benito Lertxundi 60 urte iraun duen kantugintza uzten zuela jakinarazi du Durangoko azoka aitzin. 2023an Gernikan grabatu zuen kontzertu baten diskoarekin bururatuko du bere ibilbide handia bezain aberatsa. Bazuen urtea hartua zuela erabakia, ez da erraza izan horren berri... [+]


2024-12-27 | Gedar
Eguberrietan 110 osasun-zentrotan ezarri ditu murrizketak Osakidetzak

Iazko Gabonetan, hamabi ordurainoko itxaronaldiak izan ziren. Urtean 180 egunetan ezartzen ditu nolabaiteko murrizketak Osakidetzak.


Ibai Ripodas: “Balorazio oso positiboa egiten dugu, orain gazteek sortu beharko dituzte presoei elkartasuna helarazteko bide berriak”

Hatortxu Rock jaialdiko 29. edizioa egingo da larunbatean Atarrabian. Sarrerak jada agortuta daude, baina txandak osatzeko laguntza behar da oraindik.


2024-12-27 | ARGIA
“Euskaraz ez dakien pertsona bat” izendatu dute Eitb.eus-eko zuzendari, LABek salatu duenez

"Euskalduna ez den pertsona bat –Nagore de los Rios– hautatu du EITBko zuzendaritza nagusiak Eitb.eus eta Social Media atalerako zuzendari posturako, eta, ondorioz, euskaraz ez dakien pertsona bat izendatu dute helburuen artean euskararen... [+]


Eguneraketa berriak daude