TXANPONEK ETA SEILUEK BADAKITE EUSKARAZ?

  • eta Espainiako Konstituzioak hizkuntza ofizialak babesteko obligazioa ezarri, agintariek ez dute askorik egin. Orain bada katalana, galiziera eta euskararentzat tokia eskatzen duenik.

2021eko uztailaren 19an
Zarata mediatikoz beteriko garai nahasiotan, merkatu logiketatik urrun eta irakurleengandik gertu dagoen kazetaritza beharrezkoa dela uste baduzu, ARGIA bultzatzera animatu nahi zaitugu. Geroz eta gehiago gara, jarrai dezagun txikitik eragiten.
Juan Carlos I Rey de España, 1998», hori da egun 100 pezetako txanponetan, Espainiako erregearen aurpegiarekin batera idatzirik dagoena. 25 pezetakoek berriz, «Castilla la Mancha» daramate jarrita erdiko zulotxoaren inguruan. Aldatzekotan ere, txanpona egin deneko urtea aldatzen da. Beste guztia berdina da, bai Katalunian bai Galizian eta baita Euskal Herrian ere. Azken 130 urteetan bileteen eta txanponen hizkuntza bakarra gaztelera izan da. Europako Batasunean egonik, 2002ko urtarrilaren batetik txanpona bera aldatuko da. Zirkulazioan sartuko dira egun horretatik aurrera euroen bileteak eta txanponak Alemania, Austria, Belgika, Espainia, Finlandia, Frantzia, Herbehereak, Irlanda, Italia, Luxenburgo eta Portugalen. Bileteak berdinak izango dira leku guztietan. Txanponek ordea, alde bat izango dute komuna eta bestea herrialde bakoitzak diseinatuko du, bere berezitasunekin. Espainian, 1 eta 2 euroko txanponek Juan Carlos I.a erregearen bustoa izango dute; 10, 20 eta 50 zentimoko txanponetan Cervantesen aurpegia agertuko da eta 1, 2 eta 5 zentimokoetan Santiagoko Katedralaren irudia. Hori da agintariek erabaki dutena. Eta gainera, txanponek Estatuaren izena gaztelaniaz idatzia izango dute soilik. Hizkuntz Aniztasunaren aldeko Erakunde (HAE) kataluniarrak «Euro anitz baten aldeko» kanpainia bultzatu zuen orain urtebete. Egitasmo honekin euroen txanponetan euskara, katalana eta galiziera erabiltzea eskatzen zuen. Espainia guztiko 33 alderdi politikoren adostasuna lortu zuen. Eta egun Diputatuen Kongresuko Ekonomia, Merkataritza eta Ogasun Batzordea euskara, katalana eta galiziera euroen txanponetan erabiltzeko lege bat lantzen ari da.


ESPAINIAR ANAKRONISMOA.

Espainian ez bezala, Europako beste zenbait herrialdetan beren hizkuntz aniztasunaren ispilu bihurtu dituzte monetak: adibidez, franko belgikarren bileteek alemana, frantsesa eta nederlandera darabilte; eta libera irlandarren bileteak gaelikoz eta ingelesez daude idatzirik. Txanponarekin batera, posta-seiluak ere herrialde baten nortasuna eta hizkuntza zabaltzeko egokiak dira. 1850eko urtarrilaren 1ean Espainiak lehen posta-seilua emititu zuenetik, 4.000 seiluetatik, lauk izan dute euskarazko testuren bat, 19k katalanezkoren bat eta zazpik galizierazkoa. Espainiak ez du emititu seilu bakar bat ere aragoieraz, asturieraz eta Aran haraneko okzitanieraz. Eta ez da inoiz egon euskaraz bakarrik idatzitako seilurik, ez eta Espainian, gaztelaniaz gain, dauden beste hizkuntzetan ere.
2000 urteko urtarrilaren 1ean beteko da Espainiako lehen posta-seilu modernoa sortu zeneko 150. urteurrena. Horregatik Hizkuntz Aniztasunaren aldeko Erakundeak «Seilu anitzak» egitasmoa jarri du martxan. Euskararen Gizarte Erakundeen Kontseiluak parte hartu du kanpainan. Horrez gain, EAJ, EA, Ezker Batua eta Nafarroako CDNren atxikipena lortu du. Eta Alderdi Popularra ezik, Katalunian, Balear Irletan eta Valentzian ordezkaritza parlamentarioa duten alderdi guztien babesa du. Egun autonomia erkidegoetako parlamentuetan gaztelania ez den beste hizkuntzak seiluetan erabiltzearen aldeko lege proposamenak onartzea du helburu, gero hauek Diputatuen Kongresura hel daitezen.


BOST AUKERA.

Bost proposamen tekniko egin ditu HAEk, euskara eta beste hizkuntzak «Moneta eta Tinbrearen Fabrika Nazionalean» emititzen den edozein posta efektutan (ez bakarrik seiluetan, baita postaletan, aerogrametan, posta etiketetan eta abar) erabil daitezen. Espainiako seilu guztiak lau hizkuntzetan egotea da horietako bat. Bigarren aukera bat da bertako hizkuntza ofizialtzat duten autonomia erkidegoetan banatzen diren seiluak hizkuntza horretan eta gaztelaniaz egotea. Sortu daitezke baita ere hizkuntza bakarreko seiluak: gaztelaniaz, katalanez, galizieraz edo euskaraz bakarrik daudenak. Beste irtenbide bat autonomia erkidego bakoitzak posta autonomia izatea litzateke, honela seiluan agertu beharreko hizkuntza, barne hizkuntza antolamenduaren arabera erabakiko lukete. Azkenik, beste ereduen konbinazioa: autonomia erkidego bakoitzak nahi duenean sortzea bere seiluak.


KONSTITUZIOAREN BABESA.

1978ko Espainiako Konstituzioak katalana, galiziera eta euskararen ofizializazioa baimendu zuen lurralde historikoetan. Eta gainera, Estatuak barne-aniztasun linguistikoa errespetatu eta babesteko beharra ezarri zuen. Katalanezko testuak dituzten 19 seiluetatik 17 eta galizierazko eta euskarazko guztiak Konstituzioa onartu ondorengoak dira. Baina HAEren ustez, honek ez du adierazten Estatuak hizkuntza desberdinen sustapen nabarmena egin duenik.
Aurten hain zuzen lortu dute bai Eskoziak eta baita Galesek ere autonomia postala, euren parlamentuen berreskurapenarekin batera. Eskoziako seilu berrietako batek bere bandera du osagai nagusi, eta Ingalaterrako erreginaren bustoa ertz batean txikian agertzen da.
XVIII. mendean, karlistek Hego Euskal Herriko lau herrialdeak bere egin zituztenean sortu zen euskal posta erakundea. Egun, EAEk, Nafarroak eta Errioxak Correos y Telegrafos-en hirugarren eskualdea osatzen dute. Eskualde honek 1998an 305 milioi posta efektu sortu zituen. Espainiako Estatura atzerritik 162 milioi posta efektu iritsi ziren eta 174 milioi bidali. Datuok seiluetan (eta bestelakoetan) hizkuntza bat edo beste erabiltzeak duen garrantziaren adierazle besterik ez dira


Azkenak
Gasteizko greben bideo ezezagunak aurkitu ditu Martxoak 3 elkarteak Erresuma Batuko artxibo batean

Hiru bideo dira (albiste barruan ikusgai). Batak jasotzen du, grebak antolatzea leporatuta, Carabanchelen espetxeratu zituzten Jesús Fernandez Naves, Imanol Olabarria eta Juanjo San Sebastián langileak espetxetik atera ziren unea, 1976ko abuztuan. Beste biak Martxoak... [+]


'Gaztetxeak Bertsotan'
“Gazteon ahots kritikoa entzunarazi nahi dugu, txapelketaren formak determinatu gabe”

Asteburu honetan hasiko da Gaztetxeak Bertsotan egitasmo berria, Itsasun, eta zazpi kanporaketa izango ditu Euskal Herriko ondorengo hauetan: Hernanin, Mutrikun, Altsasun, Bilboko 7katun eta Gasteizen. Iragartzeko dago oraindik finala. Sariketa berezia izango da: 24 gaztez... [+]


2025-03-10 | June Fernández
Celeste Agüero
“Manifestu politiko bat bezain indartsuak dira nirekin daramatzadan kantak eta olerkiak”

Martxoaren 8a Getxo bere bizitokian igaro du: kumbia dekolonial eta antiarrazista topaketa antolatu du Algortako Herriko Tabernan, Abianen, Hija del Nopal DJrekin batera.

Argentinatik Getxora migratu zen Celeste Agüero, kantutegi herrikoi batekin eta poesia xuxurlatzeko... [+]


2025-03-10 | ARGIA
Badator Bizi Baratzea Orria, ARGIAren aldizkari berri eta berezia

Gaur abiatu da Bizi Baratzea Orrian kide egiteko kanpaina. Urtaro bakoitzean kaleratuko den aldizkari berezi honek Lurrari buruzko jakintza praktikoa eta gaurkotasuneko gaiak jorratuko ditu, formato oso berezian: poster handi bat izango du ardatz eta tolestu ahala beste... [+]


Elkarte eta kooperatiba agroekologikoen des-finantziazio mekanismoak

Euskal Herri mailan txikitik handira agroekologia sustatzen duten zenbait elkarte eta kooperatiba ataka larrian daude, finantziazio iturriak bertan behera geratu ostean. Erakunde publikoetatik, berriz, elikadura negozio gisa ikusten duten proiektuen aldeko apustu irmoa nabari... [+]


Zata arrunta
Ahuntzak gustuko omen dituen gautxoria

Katalanen ustetan artzainak engainatzen omen ditu hegazti honek: “enganyapastors”. Espainiar eta latindarrek, aldiz, ahuntzari esnea kentzen diola diote, hortik datorkio hain zuzen ere izen zientifikoan (Caprimulgus europaeus) islatzen den caprimulgus (capra... [+]


2025-03-10 | Jakoba Errekondo
Loratu ala hil. Loratu eta hil

Noizbait. Noiz izan ote zen? Noizbait landareren batek lorea egitea erabaki zuen. Bai, bai, landareek ere erabakiak hartzen dituzte, eta guk maiz ez bezala, erabakiak bete egiten dituzte. Eta loreak sortu zituzten.


2025-03-10 | Garazi Zabaleta
Bordaxaki
Euskal txerriak hazteko eta eraldatzeko proiektu txikia Nafarroako Pirinioan

Iruñean bizi ziren Iñaki Zoko Lamarka eta Andoni Arizkuren Eseberri gazteak, baina familiaren herriarekin, Otsagabiarekin, lotura estua zuten biek betidanik. “Lehen, asteburuetan eta udan etortzen ginen eta duela urte batzuk bizitzera etorri ginen”, dio... [+]


2025-03-08 | ARGIA
ARGAZKI GALERIA
Mugimendu Feminista: “Faxismoaren kontra, ausardia eta aliantza feministez armaturik gaude”

Mugimendu feministak manifestazioak egin ditu goizean Donostian, Gasteizen eta Iruñean eta arratsaldean Baionan eta Bilbon. Oinarrizko irakurketa partekatu dute, eta horri gehitu diote hiri bakoitzean bertako problematika, eragile eta ekimenen erreferentzia.


2025-03-08 | ARGIA
Bilgune Feminista
“Feminismoa da heldulekurik argiena desio dugun Euskal Herrirako”

Bilgune Feministak Heldulekuak argi, Euskal Herria feminista leloa baliatu du M8an, azpimarratzeko feminismoak ematen dituela “datorrenari aurre egiteko tresnak”, eta gogorarazteko faxismoaren gorakadaren testuinguru hau helduleku horretatik irakurri eta borrokatu... [+]


Iruña-Veleia: epaiketatik bost urtera

Otsailean bost urte bete dira Iruña-Veleiako epaiketatik, baina oraindik hainbat pasarte ezezagunak dira.

11 urteko gurutze-bidea. Arabako Foru Aldundiak (AFA) kereila jarri zuenetik epaiketa burutzera 11 urte luze pasa ziren. Luzatzen den justizia ez dela justizia, dio... [+]


Superwoman

MAITE: (biharko eguna antolatzen bere buruaren baitan) Jaiki, gosaldu, bazkaria prestatu, arropa garbitu, etxea garbitu, gizon hori jaiki, seme-alabak jaiki, hiru horien gosaria prestatu, haiek agurtu, erosketak egin, lanera joan, seme-alabak eskolatik jaso, merienda eman,... [+]


Espainiako Sustapen Ministerioa: “Ez dakigu Ezkioko lotunea oso bideragarria den”

Josu Estarrona EH Bilduko Arabako senatariak egindako galderari erantzun dio Espainiako Sustapen Ministerioak, eta hor berretsi du Ezkioko aukera zailtasunez beteta dagoela.


Eguneraketa berriak daude