LAN GATAZKEK ERAGIN ZUTEN ENPRESARIEN ANTOLAKUNTZA
- enpresarien lehen antolakuntzaren oinordekoa da. 1899an sortu zen, bereziki Ezkerraldean eta Ibaizabalen inguruko meategi ingurunean bizi zen langiro gatazkatsuari erantzuteko.
CEBEKeko egungo lehendakari Jose Maria Vazquez Eguskizak honela laburbiltzen du erakunde honen jatorria: «
Ehun urte igaro dira Bizkaiko enpresari kopuru garrantzitsu bat antolakuntza baten beharraz jabetu zenetik, kolektiboaren kezkak eta eskakizunak aurkeztu eta bideratzeko beharraz jabetu zenetik. Gaur egungoaren aldean oso ezberdina zen egoera. Garai hartan gai batzuk nagusitzen ziren: merkatu eta produkzio nazionalaren babesa, erakunde sindikalen indarraren ondorioz sortu zen desorientazioa eta merkataritza mugak desagertarazi zitzaketen nazioarteko hitzarmenekiko kezka larria. Horrela sortu ziren Ekoizleen Bizkaiko Liga (1894) eta CIV (1899)
Industriariek, sarritan, laneko jarduera hausten zuen giro gatazkatsua izaten zuten langileekin (...) eta elkarte bat eratzea erabaki zuten, lan arloko konponezinak sortzen zirenerako jarraibide batzuk adosteko eta, xedapen ofizialak aztertu ondoren, enpresariek bere jardunean jarraitu beharreko prozedurak ezartzeko...
Ignacio Olabarri Gortazar eta Ignacio Arana Perez euskal historialari doktoreek hainbat azterketa egin dute enpresarien euskal erakunde honen jatorriari buruz, eta honela diote: «
Urte hartako (1898) sindikatuen berrantolaketa eta indartzealdiaren testuinguruan, metalurgiako enpresari talde batek –horietako gehienak Ekoizleen Ligako partaide edo zuzendariak– eta eraikuntzako hainbat nagusik industri zirkulu bat sortzea erabaki zuten. Honela zioen 1898ko azaroaren 6ko "La Voz de Vizcaya"k Bizkaiko Industri Zentroa izango zenari buruz egunkarietan argitaratu zen lehen berria izan litekeen honetan: `Ekoizleen Ligari eta Merkataritza Ganbarari indarrik kendu gabe, industriarien elkarte iraunkor bat eratuko du industri zirkuluak, langileekiko harremanetan elkarren artean babesteko, antzeko fabrikatzaileekin maiztasunezko harreman teknikoak izateko eta, behar denean, gobernuarengana joateko legezko interesak defendatzera'
Proiektuari honako hauek ekin zioten: Ignacio Ituarte, metalen fundiziorako tailer txiki baten jabea eta Ekoizleen Ligako partaidea; Marcelino Ibañez, ohe metalikoen lantegi baten jabea, Ligako bazkidea; eta Lucio Ortiz de Urbina, latorritegi lantegi baten jabea. Hiru horien artean osatu zuten 1898ko abenduaren 4ko Industriarien Batzarrean buru egin zuen behin-behineko mahaia, CIVen ibilbideari hasiera emanez. Handik astebetera, abenduaren 11n, CIVen batzar eratzailetzat har dezakegun bilkura egin zen. Erakundearen estatutuak onetsi zituzten bertan. Handik hilabete bira, 1899ko otsailaren 18an, erakundea legez eratu zen
Bizkaiko Industri Zentroaren (gaur CEBEK) sorrerak lotura zuzena da XIX. mende amaierako langileen bizi eta lan baldintzekin. Nagusiek garai hartan ezarritako neurri batzuk langileen erresistentzia indartzea, elkarteak eratzea –gerora sindikatuak sortu ziren– eta hainbat greba –kasu batzutan oso bortzitzak– burutzea ekarri zuten.
Garai haietan etorri zen Bilbora Facundo Perezagua Toledoko metalurgilaria. XIX. mende amaierako sindikalista nagusiak sozialismoa ezartzeko egin zuen bertan lan. 1886tik 1903ra bitartean tokian tokiko 13 elkarte sozialista eta 59 erresistentzi-elkarte osatu ziren, bide batez UGTren oinarrizko lehen zelulak eratuz. Bizi eta lan baldintzak hobetzeko aldarrikapenak egiteko baliabide erangikorrenak izango ziren Bizkaiko langileentzat. 1890ean egin zen maiatzaren 1eko lehen ospakizuna, eta baita meatzarien lehen greba orokorra ere. Eta lan arloko negoziaketetako baliabide nagusi gisa bortizkeria erabiltzea izan zen garai hartako borroken ezaugarria.
Ignacio Olabarri Gortazar eta Ignacio Arana Perez historialarien ustez, «bortizkeria» hori arrazoi jakin batzuengatik gertatu zen. Batetik, meatzari, siderurgilari eta eraikuntzako langile askoren behin-behinekotasuna eta espezialitate maila urria kontuan izanik, erraza gertatzen zen grebalariak ordezkatzea, eta horrek ahuldu egiten zuen nagusiekiko zuten indarra. Eta bestetik, erresitentzi-elkarteak ez ziren nahiko indartsuak eta ez zuten biltzen zegokien lanbideko langileen gehiengoa modu iraunkorrez; horri esker nagusiek beti zeuzkaten behar zituzten «eskirolak», eta grebalariek horien lana eragotzi beharra zeukaten, beren borroka irabazi nahi bazuten.
Historialari horiek beraiek diotenez, bortizkeriak garai hartan Bizkaiko lan harremanetan izan zuen presentzia kontuan izanik, «
atsedenik gabeko gerraz
Gatazka giroa oso larria izan zen 1898an eta 1899an. Oinarrizko jakien prezioak igo izanak eta urte horretako ekonomiaren indarberritzearen ondorioz Bizkaiko industriak geroz eta eskulan gehiago behar izateak erabat areagotu zuen lan arloko gatazka giroa 1898an: mearen zamaketarien greba, soldata igoera eskatzeko (martxoan, Urtuellan, hiru hildako eraginez); greba Labe Garaietan kaleratze baten ondorioz...
Hurrengo urtean, 1899an, gatazka areagotu egin zen industria eta garraio sektoreetako mobilizazioekin. 1900. urtean tentsio handia bizi izan zen Bilbon. Ia lanbide guztiak gatazketan murgildurik zeuden (tranbiak, telefonoak, portuko zamaketari eta orgariak, eraikuntza...), eta langile elkarteek martxotik ekainera bitartean bultzatutako ekintzak geroz eta gogorragoak ziren.
Gorakada horrekin batera, aipatutako historialariek diotenez, erresistentzi-elkarte gehiago eratu ziren; hala nola, Sestaoko Mekanikarien Elkartea 1898ko uztailean (torneroak, doitzaileak, arrabotatzaileak eta zulatzaileak bilduz) edo zilindreroena azaroan. Antolakuntza garapen hori erabat indartu zen 1899an, eta urte horretatik 1903ra bitartean 43 langile-elkarte berri sortu ziren.
Bizi eta lan baldintzak aldarrikatzeko elkartegintzaren beroaldi horrek eragin zuen, beste ezerk baino gehiago, patroien erantzuna. Bizkaiko Industri Zentroa eratu zuten hain zuzen ere 1899an, enpresari eta gremio korporatibo gisa zituzten interesak babesteko
Ekoizleen Bizkaiko Liga izan zen Bizkaiko Industri Zentroaren jatorriko elkartea. Elkarte hau 1894an eratu zen, batez ere, 1891ko Arantzela «lehertarazten» zuten Merkataritza Itunen aurka Kataluniako industriariek ekin eta bultzatutako protestaldien eraginez. Kataluniako industriariek itun horien aurkako bilkura handi bat antolatu zuten Bartzelonan. Garai hartako arazo politikoek ezinezko bihurtu zuten bilkura hori burutzea. 1893ko udan bi atentatu izan ziren Bartzelonan, bat Martinez Campos generalaren aurka (hildako bat eta hamabi zauritu eraginez) eta bestea lehergailu bidez Liceoaren aurka (25 hildako eraginez). Horren ondorioz, setio egoera ezarri zen Bartzelonan, eta bilkura Bilbon egin zen 1893ko abenduaren 9an. Bilera horretan, ekoizleen elkarteak «
lehendik ez zeuden lekuetan
Testuinguru horretan eratu zen lehenik Bilbon Ekoizleen Liga Nazionala. Aldi berean euskal industriariek, batez ere Bizkaiko siderometalurgia sektorekoek, Ekoizleen Bizkaiko Liga eratu zuten –Iparreko Ekoizleen Liga eratzeko ahaleginean izandako porrotaren ondoren–. Estatutuak 1894ko urtarrilaren 15etik 17ra bitartean onetsi zituzten, eta Gobernadore Zibilak urtarrilaren 22an. Estatutuen arabera, Ekoizleen Bizkaiko Ligaren xedea «
ekoizpenaren arlo guztiak bultzatzea zen, botere publikoengandik lanaren eta ekoizpen nazionalaren garapena ahalbideratuko zuketen legeak eta xedapenak lortu ahal izateko asmoz
Editore Kurduen Elkarteak abenduaren 22an egin zuen salaketa: azken hiru asteetan Turkiako agintariek kurduei buruzko 120 liburu, aldizkari, egunkari edo bestelako argitalpen debekatu dituzte, Duvar hedabide kurduak jakinarazi duenez.
Garraio publikoak erdi prezioan jarraituko du datorren urtean ere, Espainiako Gobernuak bere hobarien parteari eutsiko diola iragarri ostean.
Realaren eta PSGren arteko futbol partidu batean larri zauritu zuten zalearen kasuan, epaileak onartu du familiaren abokatuek egun hartako bideo irudi guztietara sarbidea izatea. Oldarraldian parte hartu zuten ertzain taldeetako arduradunak identifikatzeko ikerketa ere eskatu du.
Kopenhage, 1974ko abenduaren 18a. Eguerdiko hamabietan ferry bat iritsi zen portura eta bertatik 100 Santa Klaus inguruz osatutako taldea lehorreratu zen. Antzara erraldoi bat zeramaten haiekin. Asmoa “Troiako antzara” moduko bat egitea zen, eta, hirira iristean,... [+]
Elur faltak eski estazio ugari kinka txarrean jarri ditu, klima larrialdiaren ondorioz. Baina paisaiari eta naturari ahalik eta etekin ekonomiko handiena ateratzeko batzuen logikak hor jarraitzen du, eta goi mendietan musika festibal erraldoi eta garestiak antolatzea da azken... [+]
Gizartean gatazka sortzen duten proiektuak jai bezperetan onartzeko ohiturari jarraituz, abenduaren 20an onartu du Eusko Jaurlaritzak Energia Berriztagarrien Lurralde Plan Sektorialaren "behin behineko bertsioa". EH Bizirik-ek elkarretaratzea egin du Jaurlaritzaren... [+]
Erik Etxartek, Sophie Layusek eta Antton Etxeberrik osatutako lehendakaritzak ordezkatuko du Peio Jorajuria, 2019tik Seaskako lehendakari dena.
Santa Marta komunitateko (El Salvador) ADES Garapen Ekonomiko eta Sozialerako Elkarteko presidentea da Vidalina Morales. “Rol horretatik harago, ingurumen ekintzailea ere banaiz, giza eskubideen defendatzailea eta emakume baserritarra; hainbat urtez borrokan egon diren... [+]
Mundu osoko 70.000 gizonek baino gehiagok hartzen dute parte emakumeak nola drogatu eta bortxatu hitz egiteko txat-talde batean. Alemaniako ARD irrati publikoko bi kazetarik egin dute ikerketa urtebetez eta erakutsi dute kasu batzuetan biktimak bikotekideak, arrebak eta amak... [+]
HTX ROCK jaialdiaren azken-aurreko edizioa izanen da abenduaren 28an, eta Atarrabiako herrian ospatuko den azkenekoa, alegia.
Gabonetako Loteriaren datuak eman berri ditu Espainiako Gobernuaren menpeko Estatuko Loteriak eta Apustuak elkarteak. Horien arabera, Araba, Bizkaia eta Gipuzkoan batez beste 84,33 euro gastatu ditu herritar bakoitzak, eta nafarrek, berriz, 53,38 euro, EiTBn irakur daitekeenez... [+]
Hainbat euskal presok salatu duenez, Zaballako espetxezainek "ezkutuko greba" hasi dute, haien erdiak gaixotasun baja hartuta. "Ezkutuko greba honen bitartez, 'zerbitzuaren gabeziak' salatzea dute helburu, baina benetako greba bati ekin ez, eta preso... [+]
Herriko elkarte eta eragileek antolatzen dute Olentzero eta Mari Domingiren etorrera Irunen, sorreratik. Goizetik gauera jakin dute udalak hartu duela ekitaldiaren jabetza eta beraz, ekitaldiaren inguruko azken erabakiak haren gain geratu direla: “Udalari eskatzen diogu... [+]
Ez dut maite aterkia partekatzen ez dakien jendea. Ez dut maite azkarregi ibiltzen den jendea, ni ez naizenean; ez eta polikiegi ibiltzen dena ere (tira, horiek pixka bat bai, baina pixka bat bakarrik). Ez dut maite autobusean pasilloaren aldeko eserlekuan esertzen den jendea... [+]