ERRONKA ARTISTIKOA UPEL ARTEAN

  • ere ez, eta ezta trikitixaz alaituriko erromeria edo jaialdia ere. Hiru elementuak uztartu eta nahastu ditu Laxok taldeak, eta horrela sortu da «Upeletan erronka», Euskal Herri osotik biran arituko den sagardotegi ibiltaria.

2021eko uztailaren 21ean
Partehartzaileak Laxok taldea osatzen duten lau dantzariak –Iban Agote, Oier Imaz, Kimetz Larrañaga eta Jon Maya– Peñagarikano eta Egaña bertsolariak eta Ansorregi eta Larrañaga trikitilariak dira. Eszenatokia sagardotegi bat da; upelak, mahaiak, sagardoa eta guzti –txotx ere egiten dute partehartzaileek bertan–. Oholtza gainean oso ondo banatutako bi talde ageri dira (bertsolari bat eta bi dantzari talde bakoitzean), eta trikitilariak erdi-erdian. Hor hasten da ikuskizuna; Euskal Herriko edozein txokotako sagardotegi batean gerta litekeen istorio bat kontatuz.
Sagardotegian topo egiten duten bi koadrilak berehala hasten dira lehian. Bertsolariak lehenengo eta, trikiti zein bertso doinuen laguntzaz, dantzariak beranduago. Bertsolariek gidari edo narratzaile lana betetzen dute erronka gauzatu eta azaltzeko, eta Peña eta Egañak giroa berotu bezain laster dantzariak sartzen dira lehian. Bizkaia eta Gipuzkoako aurreskua, banangoa, baso dantzak... tankera horretan gauzatzen da erronka; bakoitzak dantzan bestea baino gehiago dela erakutsi nahian. Lehia horretan une ikusgarriak gertatzen dira; esate baterako, bertso doinuekin dantzatutako banangoa,

tubo
basoaren gainean jauziak egitea... «Upeletan erronka» lehia artistikoa da, azken finean; sagardotegi giroan gertatzen den ordu eta laurden edo ordu eta erdiko ikuskizuna, hasiera-hasieratik Laxok taldeak prestatu eta zuzendutakoa.


BAT-BATEKOTASUNA.

Ikuskizunaren ildoa edo eskema berdina da beti, oso antzekoa behintzat, baina horrek ez du esan nahi herri guztietan saio berdina eskaintzen denik. «Upeletan erronka»k duen ezaugarri nagusienetakoa lekukotasuna da. Ikuskizuna lekuan lekuko egoera, istorio, pertsonaia ezagun edota

pikeetara
egokitzen da. Hau da, saioa ematen den herriko jendea inplikatuko duen gai bat aukeratzen da beti. Esate baterako, Zaldibin Peña eta Egañak gazte denborak gogoratu zituzten lehen saioan, baina Bilbon euskaldun zahar eta berrien rolak jokatu zituzten. Beti aldakorra da gaia; Azpeitia Azkoitiren aurka, Donibanekoak San Pedrokoen aurka... gisa horretakoak beti. Hala ere, hasierako gai horrez gain, oholtzan gertatzen denari buruz kantatzen dute bertsolariek, etengabekoak baitira inprobisazioa, naturaltasuna eta ezustekoak.
Orain arte ikusleen artean ezuste handiena sortu duen elementua eszenografia bera izan da. Sagardotegi itxura du bete-betean, eta oholtza baten gainean txotx egiten jardutea harrigarria gertatzen zaie askori. Hala ere, zalantzarik gabe euskal kultura eta folklorean hain oinarrizkoak diren aipatu hiru elementuak aldi berean eta zehaztasun osoz uztartuta ikustea da aipagarriena. Trikitilariak hain ohikoak ez dituzten doinuak jotzen, bertsolariak esperimentu berri baten aurrean eta dantzariak erabat berria zaien mundu bati aurre eginez...
Apustu indartsua egin dute guztiek, baina badirudi ez dela alferrikakoa izan. Urriaren 8an Zaldibin aproba egin zuten, azaroaren 11n Bilboko Kafe Antzokian aurkezpen ofiziala eta abenduan jada eginak dituzte laupabost saio. Jendearengan harrera ona izan du proiektu berriak, eta Laxoken hasierako asmoak gainezka egiten ari dira. «

Ondo ateraz gero arrakasta izan zezakeela espero genuen, eta hasieratik dena primeran doa
» diote Laxokeko lau dantzariek. Datozen egunetan Zumaia, Hernani, Astigarraga, Donibane-Garazi, Mendaro, Errenteria eta Usurbilera helduko da «Upeletan erronka», eta 2000 urteko agenda ere betetzen hasiak dira partehartzaileak.
Proiektu honetan, lehenengoz, arreta pizten duena partehartzaileen izenak dira. Dantzarien artean dantza soltu zein aurreskuan azken hiru urtetan egon diren txapeldun guztiak batzen dira, bertsolarien maila zalantzan jarriko duenik ere ez dago eta trikitilari hauek plaza giroan dauden puntakoenetakoak dira. Baina ikuskizuna ikusi eta gero, ikusleak partehartzaileez gain beste elementu batzuk azpimarratzen ditu, batez ere. Hiru elementuen uztartze egokia, historiaren arintasuna, eszenografia eta kolorearen balioa, sormen lana, umorea eta, zergatik ez, oholtza gaineko ausardia eta naturaltasuna. Hitz bitan esateko, hori da «Upeletan erronka»

ANDONI EGAÑA
Dantzarien ekimena izan zen eta dantzarien ideia. Bertsolariak endredatzen utzi ginen, ez besterik, «Upeletan erronka» izeneko ikuskizun honetan. Dantzariak dira ikuskizunaren mami eta ardatz. Bertsolariok, Peñak eta biok, ahotsa jartzen diogu haien norgehiagokari.
Egitura finkoa du saioak, baina bertsolarien presentziak bat-batekotasuna bermatzen du, non ari garen eta zer gertatzen den oso garrantzitsuak baitira erronka era batera edo bestera burutzerakoan.
Jendaurreko pare bat saio egin ditugun honetan konturatu naiz, ikuskizun honek balio dezakeela bertsozaleak dantzazaletzeko eta dantzazaleak bertsoari arreta eskein diezaioten. Folkloreari lotuagoa seguru aski dantza. Bide berrien egarri bertsolaritza.
Bata eta bestea uztartzen ahalegindu gara. Eta aitortu beharrean nago, dantzazaletik oso gutxi zuen honek gozatu egin duela entsaioetan Iban, Jon, Kimetz eta Oierri begira. Uste dut beraiek ere une politak pasa dituztela gurekin. Ikusentzuleei ere holatsu opa diegu

Ansorregi eta Larrañaga
B
ata Eibarkoa eta bestea Azpeitikoa; bikote hau ezaguna da oso Euskal Herriko plaza zein erromeria guztietan. Bata luzea eta besteak ahotsa berezia; ez dira nolanahiko bikotea, baina oholtza gainean bizitzen eta egoera berrietara ondo egokitzen badakitela erakusten ari dira «Upeletan erronka» ikuskizunean. Esperientzia berria da oso beraientzat, euren melodiarekin ikuskizunaren ardatz baitira.
Jon eta Andoni (Ansorregi eta Larrañaga) gustura daude; hori dirudi behintzat, eta euren betiko jardunari bide berri eta arrakastatsua aurkitu diote. «

Orain arte soinua beti egon da dantzari oso lotua. Dantzari bai, baina plazakoari, eta orain bi elementuok bertsolaritzarekin batera ikuskizun batean uztartzea interesgarria da. Dantzariak eta gu beti egon gara elkarrekin baina aldi berean bananduta ere
».
Noiz edo noiz Larrañagak bere bertsolari sena ateratzen du emanaldietan, nahiz eta bere lan nagusia panderojolearena den. Ansorregi, berriz, gidari bihurtzen da soinua eskuetan duela, eta biak elkarrekin «Upeletan erronka»ri melodia jarri eta banandutako bi koadrilen bideratzaile bihurtzen dira. Esperientzia «

interesgarria
» gertatu zaie, eta seguruaski euren musikarako aberasgarria ere. Ikuskizunaren filosofia ezinhobeto ulertu du bikote honek, eta dantzariekiko lotuta zein oholtza gaineko ofizioa igartzen zaie saioa hasi bezain pronto

LAXOK: DANTZARI BIDE BERRIAK IREKIZ
Noiz edo noiz norbaitek galdetu izan du ea Laxok dantzari txapeldunak biltzeko taldea den. Baina, egia esan, Laxoken zentzua askoz ere urrutirago doa. Jon, Iban, Oier eta Kimetzek adiskidetasunak eta lanerako gogoak bultzatuta egin dute topo; bestela, ezinezkoa litzateke horrenbeste lan egitea eta ikuskizuna aurrera ateratzeko horrelako ilusioa izatea.
Laurak oso ohituta daude txapelketa edo ohiko dantza taldeetan parte hartzera, eta gustura daude guztiak bertan egiten duten lanarekin, baina euskal dantzari eta euren dantzari jardunari bide berriak ireki nahi izan dizkiote. Saiakera lotsatiekin hasi ziren lanean; Alaitz eta Maider bikotearen «Inshala» diskoaren aurkezpenean eta Alboka folk taldearekin kolaborazio batzuk egiten, baina segituan ohartu ziren eurak laurak elkartuta ikuskizun bat sortzeko gai zirela. Ideia bururatu, gauzatzeko baliabideak bilatu, gainontzeko partehartzaileekin hitz egin, eskulana, promozioa, koreografia, eszenografia... Ez dira ez lan gutxi laukote honek hartu dituenak, baina gogoa dagoenean, ezer gutxi geratzen da saiakerarik gabe. Laxoken proiektua hasi da pixkanaka-pixkanaka oinez, nahiz eta euren sortzaile eta laguntzaileen gertuko jarraipena behar duen oraindik. Jon, Iban, Oier eta Kimetz gehien alaitzen dituena ikuskizunak jendearengan sortzen duen harrera ona eta entzuten ari diren kritika atsegin guztiak dira: «

Onena dantza, trikiti edo bertso munduko jendeari gustatzen ari zaiola da, eta herriko jende arruntarengana ere oso ondo heltzen da ikuskizuna, sortzen den giro eta inplikazioagatik
».
Euskal dantzari bultzada bat ematea eta testuinguru berrietara egokitzea bilatu du Laxokek hasieratik. Urte beteko jardun laburra du taldeak, baina jada hasia da helburu horien funtsa eskuratzen: dantza publiko berri batera helduarazten ari da «Upeletan erronka»rekin, eta bertsolaritza eta trikitixarekin uztartuta testuinguru berri bat sortu du dantzarentzat. Euskal dantzaren sustraiak eta urratsak beti oinarri izanda, sormen lan berria ere bilatzen du Laxokek. Batzuetan musika jakin baten gainean dantza berriak sortu, eta beste batzuetan ohiko dantzak pixka bat eraldatu. Horretan saiatu dira dantzariak. Ez tradizioarekin hausteagatik, bere taldean lantzen baitu alor hori, baina bai «

zerbait berria
» egiteko gogoak bultzatuta.
Partehartzaile bikain hauen laguntzaz, lau dantzariak ohikoa ez duten lekuan ikusten ari dira euren burua: aurkezpen ekitaldiak, prentsa, saioak barra-barra... Hori zen bilatzen zutena eta topatzen ari direna. Inoiz, beste dantzari batzuk eta oro har euskal dantzak, lau gazte hauek irekitako bidea erabili eta eskertuko dutela espero dute


Azkenak
2024-12-31 | Julene Flamarique
24 urteko espetxe-zigorra bete ostean libre da Guillermo Merino durangarra

Merino 2001. urtean atxilotu zuten, eta dispertsioa jasan du, zigorraren zati handi bat Euskal Herritik kanpoko kartzelatan igaro baitzuen baldintza “zailetan”. Orain, askatasuna berreskuratu du.


2024-12-31 | Leire Ibar
Prezioek gora egingo dute urte berriarekin batera

Urte berriaren hasierarekin, hainbat zerbitzu eta produkturen prezioetan igoerak izango dira. Elikagaietan, energia fakturetan, udal-zergetan eta etxebizitza gastuetan garestitze nabariak atzemango dira.


2024-12-31 | ARGIA
Apirilaren 11n egingo da Aberri Egun bateratua, Euskal Herria Baterak deituta

Euskal Herria nazio dela aldarrikatzeko ekitaldia egingo dute Donostiako Kursaalean. Astebeteko ekitaldi sorta izango da.


2024-12-31 | ARGIA
Gontzal Fontaneda euskaltzale gasteiztarra hil da

Euskaltzale eta militante gasteiztarra abenduaren 30ean hil da. Gontzal Fontaneda Orille (1943-2024) 1960ko hamarkadan euskarak Gasteizen egin zuen bidearen lekuko eta bidelagun izan zen. 15 urterekin hasi zen euskara ikasten. Euskara ikasteko metodo bat asmatu zuen eta euskara... [+]


Eraikiz kolektiboa: “Gizonok matxismoaren aurrean ardurak hartzeko unea iritsi da”

Ander Magallon, Mikel Irure eta Xabier Jauregi Metropoli Forala saioan egon dira maskulinitate berrien inguruan mintzatzen.


2024-12-31 | ARGIA
Zarautzen terapia kontsulta duen gizon bat atxilotu dute, emakume bati sexu-erasoa egitea egotzita

Getariako etxebizitza batean egin dio eraso, Segurtasun Sailaren arabera. Emakumea astero joaten zen terapia naturaleko kontsultara, eta Ertzaintza ikertzen ari da ea antzeko ekintzen biktima gehiago dauden.


2024-12-31 | Leire Ibar
Kataluniako emakume kazetarien erdiak baino gehiagok jasaten du sexuagatiko diskriminazioa

Media.cat-ek egindako azken ikerketak agerian utzi du emakume kazetariek Katalunian jasaten duten sexu-diskriminazioa. Inkestatutako emakumeen %54,4k sexu-jazarpena jasan dutela eta %55,1ek sexu-generoaren araberako jazarpena izan dutela adierazi dute.


2024-12-31 | Julene Flamarique
Akusazioak hemezortzi urteko espetxe-zigorra eskatu du Mario Lopez Gernikako entrenatzaile ohiarentzat

Sexu erasoak 1998an hasi ziren, biktimak 13 urte zituenean. 2003an kluba utzi bazuen ere, emakumeak iaz salatu zituen sexu erasoak, Mario Lopezek taldeko entrenatzaile gisa jarraitzen zuela. Orain 18 urteko espetxe-zigorra eskatzen du akusazioak, fiskaltzak baino lau urte... [+]


Israelgo espetxerik ankerrenean atxiloturik dago Gazako azken ospitaleko zuzendaria

Hussam Abu Safiya medikua askatzeko eskatu du Osasunaren Mundu Erakundeak, eta bere aldeko kanpaina ere abiatu dute sareetan. Abu Safiya medikua ez da edonor; nazioartean erreferente bihurtu da, berak zuzentzen zuen ospitalearen aurka egindako erasoak kontatzen zituelako.


2024-12-31 | Mikel Aramendi
ANALISIA
Obrak eta obrak, marra horia lausotzeko

Garai aproposa izaten da urteburua iraganeko lorpenak goraipatzeko eta, are gehiago, etorkizuneko asmo-usteak aldarrikatzeko. Eta halatsu da Txinan ere, alafede. Bide batez, ez da harrigarria abenduko azken orduetan, aurreikusitako planari aurrea hartuz, Xinjiangeko Urumqi-Yuli... [+]


Petardo eta bengalak, albo-kalteak dituen tradizioa

Urtezahar gauean petardo, bengala, traka, suziri eta bestelako gailu piroteknikoekin jolasean arituko dira asko eta asko aurten ere, horietako ez gutxi adin txikikoak. Eta errepikatuko dira istripuak, suhiltzaileen esku-hartzeak, eta burrunba gordin sufritzen duten ume, adineko... [+]


2024-12-31 | Usurbilgo Noaua
Beste sute bat izan zen erraustegian

Suhiltzaileek beste sute bat itzali behar izan zuten abenduaren 27an Zubietako erraustegian.


2024-12-31 | Josu Iraeta
Borroka luzearen ametsak, egiazko nahi ditut

Badira, garun distiratsua izanik, "zehaztasun gutxiko" definizioekin, gauza bera, beste era batera esanda, aldatzen eta itxuraldatzen adituak direnak. Berea zen, eta hainbat hamarkadatan errepikatu den proiektu in eternum bat izan da. Hasiera batean hori zen hegemoniko... [+]


Bizilagunekin plataforma munduko futbol kopa Donostian jokatzearen aurka: “Ez dugu gure aurkako golik ospatuko!”

Bizilagunekin plataformak gogor kritikatu du Donostia 2030eko munduko futbol txapelketaren egoitzetako bat izatea, Marokok, Portugalek eta Espainiak antolatuko duten edizioan. “Hiria munduko mapan kokatzea” eta “lehen mailako kirol ikuskizuna herritarrei... [+]


2024-12-31 | Sustatu
Max streaming plataforman ere euskarazko edukiak agertzen hasi dira

Nazioarteko ordainpeko streaming plataformetan, Amazon Prime Video eta Netflix izan ziren lehenak euskarazko edukiak eskaintzen, eta orain Max gehitu zaie (2024 arte HBO edo HBO Max izan dena). Pantailak Euskaraz-ek azpidatziak moldatu ditu, eta EITBk bikoizketak eskaini, eta... [+]


Eguneraketa berriak daude