Erro ibarra: Donejakue bidea eta mugalarien ibilbide ezkutua


2017ko azaroaren 28an
Gaurkoan Gerendiain herrian dugu ibilbide honen hasiera. Erro ibarreko herri gehientsuenak bezala Erdi Aroan sortu zen edo behintzat garai horretako dokumentuak aurkitu dira. Antza denez, Donejakue bide inguruan eraikitakoen adibide da hau ere. Gaurkoan, aurrenengo kilometroetan, bide ospetsu honen zati labur batean ibiliko gara, Lintzoain herria pasa eta aurreraxeago. Garai batean bideak aldaketa asko izan ez bazituen ere, azken urteotan, erromesen ugaltzearekin batera, bidexka eta mendibideen egokitzapen eta hobekuntzak direla medio, nahikotxo aldatu dute bere diseinua. Esate baterako, Agorretan, Gerendiain aurreko zatian, Erdi Aroko nagusigoa, gaur egun bidetik kanpo geratu da. Bidea, lehenengo lepora iritsi aurretik desbideratu dute oraingoan, duela hamar urte edo, goragoko bidegurutze batetik egiten bazen ere.
Hasieran beraz, ikur horiak jarraituta ez genuke inolako arazorik izan beharko Lintzoainera iristeko. Plazatik ezkerrera joan eta herria amaitzerakoan, errepidera irten gabe, ezkerretik jo hilerrira. Handik zuhaitzez inguratutako bide estu batetik zuzen segi, errepidera iristeko. Hau zeharkatuz, pista on batetik Lintzoain herriko frontoi eta iturrira helduko gara. (1,9 km). Egarria asetu eta gero, segi zuzen, ikur horiei jaramonik egin gabe, oinez doazenentzako dira-eta horiek. Aldapatxo bat amaitzean, ezkerrean eliza izango dugu. San Saturnino eliza hau, XIII. mendekoa bada ere, XVI. mendean eraldatu zuten. Gaur antzinakoaren atari erromanikoa dugu ikusgai. Hemendik gora joan behar dugu, lehenengo bidegurutzearekin topo egin arte. (2,7 km). Kontuz hemen, Donejakue bidea ezkerretik doalako, baina guk eskuineko aldapa jarraitu behar dugu. Hurrengo pare bat kilometrotan bidegurutze aunitzekin egingo dugu topo. Erne ibili eta krokisari so egin, norabide zuzenean joateko. (3,5 km). Zuzen jarraitu, ezkerretik lehenengo Donejakue bidera eta eskuinetik Tiratun mendira abiatu nahi ez baduzu. 200 metro aurrerago eskuinera desbideratuko gara eta (4 km) berriz ere eskuineko bidea segiko dugu. Azkenik (4,6 km) ezkerrera, aldapa beherako bidea jarraituko dugu troka eder batean barneratzeko.
Errekatxoak, inongo nekerik jasan gabe, Zilbeti ibairaino eramango gaitu. Bertan errepidea aurkituko dugu eta eskuinetik joz gero, herrira hurbiltzen da. Ezkerrean ikusgai den oin karratuko etxe handia antzinako karabinero eta ondoren Guardia Zibilaren egoitza ohia dugu.
Herriak eliza erromaniko bat izan omen zuen, baina gaur ikusten den eraiketa guztiz berria da. Errepidea jarraituz, eta beti ibaia erreferentzia dugula, eskuin aldetik joko dugu, herria atzean uzteko. (8,3 km). Kontuz ibili, eskuinetik abiatzen den pistari jarraitu behar diogu-eta, hots, zubitik ibaiaren bestaldera zuzen doanetik. Hemendik aurrera datoz aldapa gogorrenak, beraz patxadaz hartu. Gainera basoaren erdian ibiliko gara eta ez zaizkigu faltako gure izerdia murrizten lagunduko diguten itzalak. Kilometro bat inguru aurrerago, bidean kate bat aurkituko dugu; ez kezkatu eta jarraitu aurrera. Baso honetan nonahi ditugu txondorren arrasto zaharrak, garai bateko ikazkin trebe eta ausart aunitzen lekuko. Maldetan eraikitzen bazituzten ere, beti eremu laua osatzen zuen txondorrak. Lan honetan ateratako lurra, behin egur guztiak metatu eta gero, egitura osoa estaltzeko erabiltzen zen. Bere funtzioa, su eman ondoren, airerik sartzen ez uztea zen; bestela, egurra egosi edo ikatz bilakatu ordez, erre egingo zen.
Lepo batera iritsitakoan, gure aldapak amaitu dira, nahiz eta pistak oraindik gora segitzen duen. Gune horretan (12,3 km) erne ibili, eskuinetik desbideratu beharra dago- eta. Pista ona alde batera uzterakoan, bidegurutze bat dago. Hori da gure norabidea, ezkerretik abiatzen den mendi bidea jarraitzen duena.
Hemendik aurrera lurra, hostoa eta lokatza aurkituko dugu nonahi, baina ez kezkatu, dena aldapa behera da-eta. 500 bat metro aurrerago, ezkerretik desbideratzen den pista bat aintzira txiki batera doa, gero basoan murgiltzeko, baina guk behera jarraitu behar dugu. Pare bat kilometrotan zehar bidea ez da oso ona, baina bukaeran errepide bat aurkituko dugu, Sorogain ibaiaren ibarretik doana, (15,4 km). Norbaitek nahi badu, ezkerretik jarraituz, izen bereko aterpera igo daiteke, bertako ingurumen natural ederraz gozatzeko. Hemendik ibilaldi aunitz egiteko aukera dago. Urepelera joan daiteke edo Adi mendia ere igo genezake. Beraz astia baduzue hurbildu zaitezte hara eta norberak erabaki dezala zein txango egingo duen. Gure bidea eskuinetik, beherantz jarraitu, Sorabil izeneko lautadatxo batekin topatu arte. Bertan maiz ospatu izan da Erro bailarako eguna; egia erran, ez da harritzekoa toki horretan antolatzea, belardiak etzanda egotera gonbidatzen baitu. Aurrerago ibaian putzu txiki batzuk ikusiko ditugu eta gure gorputzaren izerdia garbitzeko eta freskatzeko putzu horiek balia ditzakegu. Errepide nagusira iritsi bitartean, eskuinetik zementuz egin berriko Donejakue bideari helduz, azkeneko aldapari aurre egingo diogu. Arnasaren ohiko erritmoa errekuperatu eta Gerendiain herrira iritsiko gara. Ibilbidearen amaierara heldu gara
Sorogaineko abereen xakituketa

Sorogainen ohikoa izan den modu berean, animaliak xakitzen dira aspaldi bezala. Haran eta mendi hauetan partzuergo zabala eta aberatsa dago. Urtean bitan biltzen da abeltzain aunitz, bailarakoak zein kanpoko franko, beraien ganadua larredi hauetan hedatzeko prest. Behi, ardi eta behorrak, egurrez osaturiko egitura estu batean pasarazten dituzte eta bakoitzari seinalea jartzen zaio.
Bertakoek dute aukera gehien lur hauetako larrediak erabiltzeko, baina kopurua betetzen ez denean, kanpotarrak ere balia daitezke hauetaz. Iparraldekoentzako animali kopuru zehatz bat gordeta dago, aspalditik egin den modura.
Hirugarren egun batean Urepeleko herrian bertan burutzen da pareko ekintza, mugaz beste aldetik eremu berdinetara abiatzen direlarik. Partzuergo izenekin ezagutuak dira lur eremu hauek eta Nafarroako mendi alde aunitzetan, udako larrediak erabiliak izan dira aspaldidanik honela


Azkenak
2024-12-31 | Julene Flamarique
24 urteko espetxe-zigorra bete ostean libre da Guillermo Merino durangarra

Merino 2001. urtean atxilotu zuten, eta dispertsioa jasan du, zigorraren zati handi bat Euskal Herritik kanpoko kartzelatan igaro baitzuen baldintza “zailetan”. Orain, askatasuna berreskuratu du.


2024-12-31 | Leire Ibar
Prezioek gora egingo dute urte berriarekin batera

Urte berriaren hasierarekin, hainbat zerbitzu eta produkturen prezioetan igoerak izango dira. Elikagaietan, energia fakturetan, udal-zergetan eta etxebizitza gastuetan garestitze nabariak atzemango dira.


2024-12-31 | ARGIA
Apirilaren 11n egingo da Aberri Egun bateratua, Euskal Herria Baterak deituta

Euskal Herria nazio dela aldarrikatzeko ekitaldia egingo dute Donostiako Kursaalean. Astebeteko ekitaldi sorta izango da.


2024-12-31 | ARGIA
Gontzal Fontaneda euskaltzale gasteiztarra hil da

Euskaltzale eta militante gasteiztarra abenduaren 30ean hil da. Gontzal Fontaneda Orille (1943-2024) 1960ko hamarkadan euskarak Gasteizen egin zuen bidearen lekuko eta bidelagun izan zen. 15 urterekin hasi zen euskara ikasten. Euskara ikasteko metodo bat asmatu zuen eta euskara... [+]


Eraikiz kolektiboa: “Gizonok matxismoaren aurrean ardurak hartzeko unea iritsi da”

Ander Magallon, Mikel Irure eta Xabier Jauregi Metropoli Forala saioan egon dira maskulinitate berrien inguruan mintzatzen.


2024-12-31 | ARGIA
Zarautzen terapia kontsulta duen gizon bat atxilotu dute, emakume bati sexu-erasoa egitea egotzita

Getariako etxebizitza batean egin dio eraso, Segurtasun Sailaren arabera. Emakumea astero joaten zen terapia naturaleko kontsultara, eta Ertzaintza ikertzen ari da ea antzeko ekintzen biktima gehiago dauden.


2024-12-31 | Leire Ibar
Kataluniako emakume kazetarien erdiak baino gehiagok jasaten du sexuagatiko diskriminazioa

Media.cat-ek egindako azken ikerketak agerian utzi du emakume kazetariek Katalunian jasaten duten sexu-diskriminazioa. Inkestatutako emakumeen %54,4k sexu-jazarpena jasan dutela eta %55,1ek sexu-generoaren araberako jazarpena izan dutela adierazi dute.


2024-12-31 | Julene Flamarique
Akusazioak hemezortzi urteko espetxe-zigorra eskatu du Mario Lopez Gernikako entrenatzaile ohiarentzat

Sexu erasoak 1998an hasi ziren, biktimak 13 urte zituenean. 2003an kluba utzi bazuen ere, emakumeak iaz salatu zituen sexu erasoak, Mario Lopezek taldeko entrenatzaile gisa jarraitzen zuela. Orain 18 urteko espetxe-zigorra eskatzen du akusazioak, fiskaltzak baino lau urte... [+]


Israelgo espetxerik ankerrenean atxiloturik dago Gazako azken ospitaleko zuzendaria

Hussam Abu Safiya medikua askatzeko eskatu du Osasunaren Mundu Erakundeak, eta bere aldeko kanpaina ere abiatu dute sareetan. Abu Safiya medikua ez da edonor; nazioartean erreferente bihurtu da, berak zuzentzen zuen ospitalearen aurka egindako erasoak kontatzen zituelako.


2024-12-31 | Mikel Aramendi
ANALISIA
Obrak eta obrak, marra horia lausotzeko

Garai aproposa izaten da urteburua iraganeko lorpenak goraipatzeko eta, are gehiago, etorkizuneko asmo-usteak aldarrikatzeko. Eta halatsu da Txinan ere, alafede. Bide batez, ez da harrigarria abenduko azken orduetan, aurreikusitako planari aurrea hartuz, Xinjiangeko Urumqi-Yuli... [+]


Petardo eta bengalak, albo-kalteak dituen tradizioa

Urtezahar gauean petardo, bengala, traka, suziri eta bestelako gailu piroteknikoekin jolasean arituko dira asko eta asko aurten ere, horietako ez gutxi adin txikikoak. Eta errepikatuko dira istripuak, suhiltzaileen esku-hartzeak, eta burrunba gordin sufritzen duten ume, adineko... [+]


2024-12-31 | Usurbilgo Noaua
Beste sute bat izan zen erraustegian

Suhiltzaileek beste sute bat itzali behar izan zuten abenduaren 27an Zubietako erraustegian.


2024-12-31 | Josu Iraeta
Borroka luzearen ametsak, egiazko nahi ditut

Badira, garun distiratsua izanik, "zehaztasun gutxiko" definizioekin, gauza bera, beste era batera esanda, aldatzen eta itxuraldatzen adituak direnak. Berea zen, eta hainbat hamarkadatan errepikatu den proiektu in eternum bat izan da. Hasiera batean hori zen hegemoniko... [+]


Bizilagunekin plataforma munduko futbol kopa Donostian jokatzearen aurka: “Ez dugu gure aurkako golik ospatuko!”

Bizilagunekin plataformak gogor kritikatu du Donostia 2030eko munduko futbol txapelketaren egoitzetako bat izatea, Marokok, Portugalek eta Espainiak antolatuko duten edizioan. “Hiria munduko mapan kokatzea” eta “lehen mailako kirol ikuskizuna herritarrei... [+]


2024-12-31 | Sustatu
Max streaming plataforman ere euskarazko edukiak agertzen hasi dira

Nazioarteko ordainpeko streaming plataformetan, Amazon Prime Video eta Netflix izan ziren lehenak euskarazko edukiak eskaintzen, eta orain Max gehitu zaie (2024 arte HBO edo HBO Max izan dena). Pantailak Euskaraz-ek azpidatziak moldatu ditu, eta EITBk bikoizketak eskaini, eta... [+]


Eguneraketa berriak daude