Donostia 1967: Txistuak txalo bihurtzen dituen pertsularia
Euskal Herriko Bertsolari Txapelketa irabazle berria ezagutzeko bidean da ekainaren hamaika honetan. Goizeko saioa amaituta, lau bertsolari, erdiak, pasatu dira arratsaldekora: Xalbador, Lopategi, Gorrotxategi eta Lazkao Txiki. Lauren arteko lehia gozagarri zaio Anoetako frontoira hurbildu denari. Lauren arteko bat, bakarra izanen da aurreko txapeldunarekin, Uztapiderekin azkenean neurtuko dena. Epaimahaiak hondar saiora pasatzen den bertsolariaren izena eman duenean, Fernando Aire, Xalbador, oihuz eta txistu hotsez hartu da mahaiaren erabakia. Bost minutu eta erdi iraun du entzuleen txistualdiak, bertsolari bati inoiz egin zaion luzeena.
Tartean txalo bakan batzuk ere badira, eta iskanbila baretu denean, mikrofonora hurreratu eta honela kantatu du:
Anai-arrebak, ez, otoi, pentsa
neure gustora nagonik,
poz gehiago izango nuen
albotik beha egonik;
zuek ezpazerate kontentu
errua ez daukat, ez, nik...
Pilotalekuan bildutako entzuleak berriro eten du Xalbadorren kantua, baina oraingoan txalo zaparrada bihurtzeko lehengo txistu eta fuerak. Xalbadorrek, begiak bildu eta airean utzi dituen hitzak ehizatzen ditu atzera ere:
Zuek ezpazerate kontentu
errua ez daukat, ez, nik:
txistuak jo dituzue bainan
maite zaituztet oraindik!
Txalo artean aurkitu behar izan du amaitzeko bidea, eskuak handitzerainoko eskuzartak eta disimulatu gabeko malko batzuk erdietsi ditu ibilera baldarreko bertsolari luze-karak. Berari ere irristatu zaizkio batzuk... Ez da Donostian kantatzen duen lehen aldia. Jendea ohituxea dago Xalbadorren euskara entzuten, baina Aingeru Irigarai, Apat Etxebarne-k «Diario de Navarra» egunkarian egun batzuk lehenago eman duen artikulu batean iragarri bezala, zail egiten zaie oraindik ere haren mintzamoldea frontoia bete duten gipuzkoarrei. Halaz ere, bertsozale askok gogoan ditu aurreko txapelketan emazte hilaren soinekoari kantatutako bertso haiek, entzulea oraino ere poema zirraragarri batera daramana:
Pentsa zazute alargundu bat
ez daiteke izan urusa,
dolamen hunek, oi!, ez dezala
ainitz gehiago luza;
orain urtea ziloan sartu
andreñoaren gorputza;
haren arropa hantxet dilindan
penaz ikusten dut hutsa.
Gaurkoarekin, txistuak txalo bihurtuta, buelta eman zaio gertakari lotsagarriari, anekdota gogoangarri bat ekarri da bertsolaritzaren historiara. Baina Urepeleko artzainaren barnean geratu den tristura bertsozale guztiena da, inoiz urtuko ez den histasun beltza
Xalbadorri eskainitako txistu eta txaloek oihartzuna izan zuten hurrengo egun eta asteetan. Zeruko ARGIAren 1967ko Ekainaren 11ko alean «Uztapide txapeldun. Gora Xalbador!» titulu adierazgarriz txapelketaren finalaren kronika argitaratu zen.
Besteak beste, honakoak idatzi zituzten bertan: «Bertsolarien artean Xalbador Benaparroa'koa degu ta zoritxarrez euskera oso desberdiña du guregandik. Entzuleak etzeuden, beraz, aren euskera ulertzeko gai». Aurreragoa horrela dio kronikak: «Orduan ezagutu zan Xalbador'en giza-mailla. Jendea baretu zai egon eta ahapaldi eder batean agertu zien entzuleei, berak naiago zukeala beste bertsolari atzeratuen artean egon ba-litz. Txistuka arek, gaiñera, etziola gutxitu entzuleendako maitasunik. Besterik gabe, txistuka ari ziranak, lendik txaloka ari ziranekin batu ziran eta Xalbador Aundiak, biotz guziak bereganatu zituan».
Zeruko ARGIAko hurrengo aleak ere gai bera zuen hizpide. Bi aste lehenago epai mahaiko kide izandako Joan Mari Lekuonak horrela zioen: «Xalbadorrek jaso ditu atzeneko txapelketetan entzun diran txistu ozenenak eta txalo ta eskuzarta urratuenak ere... Txalo, gañera, Lopategi aurrena zala. Anaikortasuna Lazkao-txikiren aotik. Bertsolariak ez dira bakarrik erri-buru, pentsamen eta sentipen aldetik. Oraingoan, gizatasunean ere eman dute esenplu ederra». Xalbadorrek berak Anoetan jazotakoa gogoan izan zuen Gipuzkoari bertsoak jartzerakoan:
Behin hargatik poza zitzaidan markistu,
entzulek eskainirik bost minutu xixtu;
gogoz banintzan ere une hartan histu,
errespeto haundi bat ni baitan zen piztu.
Eman zidaten jaso ahalako pena,
ahal bezain umilki hartu nuen dena,
pentsatuz zitaikela egin zidatena
amak haurrari egin oharrarazpena
Uztailaren 13an Trumpen aurkako atentatuan agentziaren “erantzukizun osoa” bere gain hartu du Kimberly Cheatle zerbitzuko zuzendariak, Kongresuaren aurrean, astelehenean. Oraindik ikertzen ari dira zer gertatu zen zehatzago jakiteko.
Lan kategoria altuenetan %22 dira emakume katedradunak gaur egun, eta soldata arrakala %7koa da. Berdintasunerako IV. Plana aurkeztu dute, eta Eva Ferreiro errektoreak adierazi du EHU “erreferentea” dela genero politiketan.
Myanmarreko gerra zibilak, gure hedabideen fokutik guztiz kanpo bada ere, atsedenik gabe jarraitzen duen bitartean, beste krisi politiko larri bat sutu da Bengalako golkoan. Sortzez, Bangladeshko gazteriaren kale-agerraldiek ez dute zerikusirik 2021eko estatu-kolpe militarrak... [+]
Lizarrako Udalak datozen jaietarako aurreikusia dagoen jai herrikoien egitaraua arriskuan jarri du. Txosnak erdigunetik kendu eta urrun eta baztertua dagoen zonalde batera eraman nahi ditu.
1936an fusilatu zuten frankistek, une horietan Arabako diputatua zela, eta herriko beste 42 fusilatuen hilobian bertan sartu zituzten Manuelen gorpuzkinak.
Iazko urritik eraiki dituzte hainbat kokaleku jatorri magrebtarreko ia 100 lagunek. Poliziak duela hainbat aste jaso zuen haiek basotik botatzeko agindua.
25 egun baino gutxiagoz egon da martxan hasieratik polemikoa izan zen portua. “Distrakzio neurria” izan dela salatu dute eragile ugarik.
Langile migratzaileek indarkeria, lanaldi luzeak eta ordainketa eskasak modu ohikoan jasaten dituzte, Europako bederatzi estatutan egindako ikerketa baten arabera. Gutxienekoa baino soldata baxuagoak jaso ohi dituzte ia estatu guztietan, eta emakumeek are soldata baxuagoak.
Lan istripuz 33 pertsona hil dira Euskal Herrian aurten. Azkenekoa, Iruñeko sanferminetan garbiketan lanean ari zen Iosu izeneko langilea. Kamioiaren gainetik erori zen eta hartutako golpe larriaren ondorioz hil da. LABek FCC (Iruñerriko Mankomunitateko... [+]
