Udazkeneko usain eta koloreak Orixolko mendi magalean


2017ko azaroaren 28an
Legutiotik Aramaiorako errepidean Kurtzetako gainean hasiko dugu txangoa. Bertan autoa utzi eta San Kristobalgo ermitarekin egingo dugu topo, pagadi txiki baten alboko tontortxo baten gainean. Bertatik haran osoaren ikuskizun zoragarriaz gozatzeko aukera dugu, ibarraren amaieran Anboto eta Udala mendien kare-harriak gozatzeko, alegia. Txabola aurrean zutoin adierazgailua dugu, Urkiolako parke naturalaren mapa batekin. Alboan dagoen pista jarraituz, zenbait bidegurutzetatik igaroko gara. Behera egin gabe ezkerreko bidexkak hartuz, beste zutoin adierazgarri batez apaindua dagoen bidegurutzera helduko gara. Hemen ezkerreko bidea segiz, Otxandio inguruko harana ikus genezake, Oketa eta Gorbeako mendiak atzealdean daudelarik. Bertan basoa da ugari, bai ustiaketa gogorra jasaten duten konifero basoak, pinudiak, zein lawson altzifrezko landaketak. Baita kudeaketa zentzuzkoagoa izaten duten pagadiak ere. Pagadi hauek askotan lur komunaletan eratzen dira eta Otxandioko kasuan ere hala gertatzen da. Bertako biztanleek pagadiaren parte bat urtero ustiatu dezakete. Hurrengo bidegurutzean (1,5 km) ezkerreko pista jarraitzen da eta alertze landaketak igaroko ditugu pagadietan murgildu aurretik. Pauso bakoitzean txoriren bat izutuko dugu eta isilik eta arretaz ibiliz gero, kaskabeltz eta txontak ikusteaz gain, buztangorri argia, kaskabeltz txikia, pinu kaskabeltza, amilotx urdina eta kaskabeltz handiaren ezaugarriak bereiz genitzake.
Pagadian murgildurik, isiltasun eta lasaitasunak sorginkeri ukitua eskaintzen diete udazkeneko pago herdoilduei. Lur azaleko orbel gorria adarretako hosto koloreztatuetatik datorkigu. Hostoetako berde, hori eta gorrien nahasketak txunditurik utziko gaitu eta berehala topatuko dugun kare-harri eta artzain txabolak euskal ametsen paradisura eramango gaitu (3 km). Eskopeta baten zaratak ametsetik esnatzean, pagausoa udazkeneko pasoa egiten ari dela konturatuko gara. Txabolaren magalean Orixolerako bide markatua jarraitzeko aukera dugu. Gailurretik sai eta beleak ikus genitzake eta oskarbi dagoen egunetan hiru probintziak ikus daitezke. Bertara igo ondoren, berriro txabolara itzuliko gara. Beherantz jarraituko dugu bidea, baina ez da oso garbi azaltzen orbel artean eta adi egon beharko dugu, bidexka galdu nahi ez badugu behintzat. Bide osoan zehar bi sustratu mota daude: hareharria maldan behera egitean eta kare-harria Orixol eta beste tontor inguruetan. Halako batean, hartxintxarrez eginiko pistarekin bat egingo dugu (6,5 km) eta eskuineko bidea jarraituz, (Anboto beti ere aurrean dugu), berriro ere pagadian barna maldan gora Lezeako muinora helduko gara. Hemen, txabola aurrean, Anbotorako bidea eta Orixolko bideak adierazita daude eta muinoari izena ematen dioten leizeak ere txabola inguruan daude. Aramaioko haranera begiratzen badugu bi bidezidor topatuko ditugu: ezkerrekoa Gantzaga auzora doana da eta eskuinekoa Etxaguenera doana. Azken hau izango da guk aukeratuko duguna. Pare bat kilometro eginik bidezidor honetan, Etxaguengo auzora helduko gara (9 km) eta bertako harrizko baserri zaharrek nekazaritza oparoa izan dutela adieraziko digute. Auzoan bolatokia eta guzti dute, baita Orixolko elkartea ere, neguko egun hotzetan aisialdiaz gozatzeko. Txalet berrienen alboko bidea jarraituz, Ipurtoz baserrira abiatuko gara eta hemendik ondo adierazitako bidexkan jarraituz Kurtzetako gainera itzuliko gara (12,5 km). Karea ateratzen zuten ustiategia zeharkatuko dugu eta inguruan haritz amerikarrak landatuak dituen artzain txabola ere igaroko dugu
Basoaren kudeaketa intentsiboa

Basoen ustiaketan behin eta berriro aipatzen dira pinudiak eta pagadiak muturreko bi adibide moduan, baina bi adibide hauen atzean kudeaketarako era bi daude. Ustiaketa intentsiboa; hazkuntza azkarreko koniferoen landaketarekin egin ohi da; pinu, alertze eta altzifreekin eta eratzen dituzten basoetan zuhaitzak oso homogeneoak dira. Adin eta altuera berekoak dira zuhaitzok eta egitura gabekoak. Honek lurra pobretu eta zuhaitzek animaliei eskaintzen dieten babesa murrizten du (hegazti eta muxarrentzako zuloak gutxituz, esate baterako). Bestalde, landaketa hauek behin eta berriro garbitzen dira naturalki hazten diren espezieak suntsituz eta egur hila kanporatuz. Naturan ematen diren zikloak, egurraren deskonposaketa adibidez, hautsi egiten da eta bertan parte hartzen duten izaki bizidunek ez dute bizitzeko txokorik aurkitzen; intsektu xilofagoek, esate baterako. Lurzorua galdu egiten da eraikitzen diren milaka pistetan eta pinua kentzen denean lurra babesik gabe gelditzen da, ura eta haizearen menpe. Izurrien arriskua ere areagotu egiten da monokultiboetan, landarearen ostalari arrunta gaixotasun suntsitzaile bilakatuz. Ustiaketa extentsiboan aldiz, hazkuntza moteleko espezieak osaturiko basoak kudeatzen dira, lurraren jabegoa ere komunala izan ohi da eta zura ekoizteaz gain, basoak eskaintzen dituen ekarpenak ere kudea daitezke, hala nola, fruitu txikiak (ahabia eta masustak adibidez), fruitu lehorrak, perretxikoak, ehiza eta aisialdia


Azkenak
2024-10-04 | ARGIA
Hego Euskal Herriko umeen %8,3ak ikusmena zaintzeko zailtasunak ditu

EAEko haurren %6,4ak eta Nafarroakoen %10,2ak ikusmen pobrezia du. Visión y Vida elkarte espaniarrak egin du estatuko azterketa. Txostenaren arabera, ikusteko arazoak dituzten haurren eragozpen larriena da ez duela minik egiten, eta familiek, baliabide ekonomikorik ez... [+]


Gazako genozidioak urtebete: gertaera nagusiak

Urtea bete da Hamasen urriaren 7ko erasoak gertatu zirenetik. Ordutik, Israelek Gaza suntsitu du eta guda inguruko herrialdeetara zabaltzen ari da pixkana. Urtebete honetako gertaera nagusiei errepasoa emango diegu kronologia honetan.


2024-10-04 | ARGIA
Guardia Zibila omenduta, biktima batzuk berriz biktimizatzen direla salatu du Memoria Osoak

Memoria osoa ekimenak salatu du biolentziaren biktima izan direnen arteko desberdintasunak bultzatzen ari direla hainbat instituzio, eta norabide hori zuzentzeko deia egin du. Ekimenak estatuen biolentziaren hamabost biktima elkarte biltzen ditu. Urriaren 12an Guardia Zibilak... [+]


2024-10-04 | Gedar
Gasteizko udaltzainek ere taser pistolak izango dituzte

Bi T10 pistola elektriko erosiko ditu udalak, baina beste sei erostea eskatu dute poliziek. Arma zurien erabileraren ustezko gorakada hartu dute aitzakiatzat, erabilera justifikatzeko. Gero eta udaltzaingo gehiagotan ari dira taser pistolak eskuratzen; Ertzaintzaren BIZKOR... [+]


Bizitza luzea Entzia Bonelli arrano gazteari

Arabako Mendiak Aske elkarteak zorionak eta eskerrak eman nahi dizkio Arabako Foru Aldundiko Natura Ingurunearen Zerbitzuari, Bonelli arranoa gure lurraldean berriro sartzeko Aquila a-Life proiektuarekin lortutako arrakasta dela eta.
Guztiz kontziente gara proiektu honek... [+]


2024-10-04 | Irutxuloko Hitza
Donostiako Udalak gaikako bilketa betetzen ez duela salatu du Eguzkik

Donostiako Udalak iragan osteguneko udalbatzarrean iragarri zuen moduan, zaborren tasa % 26,5 igoko du, 2025eko urtarriletik aurrera, Hondakinen 7/2022 Legeak horretara behartzen duela argudiatuta. Eguzkik, ordea, salatu du legea kostuei begira aplikatzen duela soilik, eta... [+]


Garbitzaile batek gurpil-aulkian ekin behar izan dio lanari Iruñeko Mendigoiti ikastetxean

Maria Elena Escudero 56 urteko emakumea azkenean Mendigoiti ikastetxeko bere garbitzaile lanera itzuli behar izan da ostegun honetan, Iruñeko Mendillorri auzoan. Asteazkenean ez joateko esan zioten Zaintzen enpresakoek eta ostegunean berriro baietz, aurkezteko lantokian.


Haurrekin alzheimerraz mintzatzeko gakoak

Alzheimerraren inguruan haurrekin naturaltasunez hitz egitea du helburu ‘Arrain bat bezala’ antzezlanak. “Zenbat eta lehenago landu orduan eta gutxiago estigmatizatzen da”, nabarmendu du Ana Maestrojuán zuzendariak.


Wikipediaren hizkuntza gutxituen biltzar batean bizitakoak

Lanopor egun batzuk izan nituen joan den astean. Oporrak ziren, baina ordu batzuk dedikatzen dizkiodan afizio bati emanak izan ziren, biltzar batean inbertituak: hotelean lo eta hotel bereko areto batean jardunaldiak goiz eta arratsaldez. Ordu gutxi batzuk geratzen ziren hiria... [+]


Lapurdi zeharkatzekoa duen AHT proiektuaren aurka mobilizatzeko deia luzatu dute

Lapurdi zeharkatuko lukeen AHT egitasmoa aitzina doala salatu du ingurumenaren alde dabiltzan elkarteen artean osaturiko CADE kolektiboak. Urriaren 12 eta 13rako jarri du hitzordua, Gironda eskualdean Lurraren Altxamenduak sareak antolaturiko protestari sostengua erakutsiz.


Uri Tzafon mugimendua: Jainkoaren izenean, Libano kolonizatzera

Uri Tzafon 2023ko martxoan sortu zen, ehunka batzuk kide dira, baina milaka jarraitzaile ditu jada eta tinko jarraitzen du bere ideia nagusia saltzen: Libanoko Litani ibaitik hegoalderako lurraldea Galilearen iparraldea da, beraz, "koloniza dezagun".


2024-10-03 | Leire Ibar
UGTk Euskotreneko hizkuntza eskakizunen aurka jarritako eskaera atzera bota du EAEko Justizia Auzitegiak

EAEko Justizia Auzitegi Nagusiak atzera bota du UGT sindikatuak Euskotreneko egonkortze prozesuko euskara eskakizunen aurka egindako eskaera. UGT sindikatuak horren aurka eskaria egin zuen eta epaileak azpimarratu du eskakizunak UGTk berak sinatutako lan-hitzarmenean onetsita... [+]


Nafarroako Gobernuak etxebizitza publikoen eskariaren %3 baino ez du asetzen

Alfaro kontseilariak “aurreko hamarkadetako politika espekulatiboak” kritikatu ditu eta kolaborazio publiko-pribatuaren aldeko apustua egin du Foru Legebiltzarrean. Helburu gisa jarri du Europa erdialde eta iparraldeko datuetara heltzea. Etxebizitzaren esparruan lan... [+]


Eguneraketa berriak daude