"IRAKURTZEAK SOFRIMENDUA SORTARAZTEN DU"
- Une oparoa Pablo Antoñanaren literaturak bizi duena. Gero eta maizago jasotzen dugu bere liburuen deia. «Extraña visita y otros relatos» izenburupean argitaraturikoa duzu Bianakoarekin izan dezakezun azken enkontrua.
Ohikoa bilakatu zaigu Pablo Antoñanaren liburu berri baten aurkezpena. Pasa den hamarkadan gazte batzuk literaturarako berraurkitu zutenetik, eta hamarkada honetan bereziki, narratiba, kazetaritza, antropologia edo historia jorratu ditu. Pamiela, Bermingham, Txalapartan edo Gobernukoan, hiruzpalau liburu plazaratzen ditu urtero. «Argitaratzen didaten bitartean, luzarorako daukat». Elvirak eskuz irudikatzen du izkribuen andana. «Idatzitakoa gainbegiratzen dut, ukituak ematen dizkiot, ez dut presarik, idazle batzuk azkar eta asko idatzi behar izaten dute, idaztea ogibidea baitute; nik ez dut horren beharrik. Egunero eta astiro idazten dut. Ipuinak, kontakizunak idazteko gaiak ehundaka ditut gordeak ordenadorean».
Artikuluetan behin eta berriro kontzientzien fosilizazioaz aritu zaigu, gertakizunak, besterik gabe, itxuraz aldatzen dira. «Egungo pentsamendu bakarrarenak, Antzinako Erregimenaren garaian katolizismoak betetzen zuen funtzio bera betetzen du». Irakurketa eta idazketa ditu babestoki, egia balore absolututzat hartzen ez duenarentzat nekeza da egia berreraikitzeko prozesua. «Irakurtzea kontzientziaren pizgarria da, gizakia biltzen duen armiarma-sare iluna desegiten laguntzen dizun ekintza, baina, aldi berean, irakurtzeak sofrimendua sortarazten du. Beraz, ikuspuntu horretatik, ez da batere harritzekoa jendearen jarrera, zertarako irakurri, jantzi, horrek sofrimendua badakar. Gehiengoaren pentsamenduarekin lerrokatzen dira».
Politikoen ezjakintasunak aztoratzen du: «Sekulako astakeriak bota eta jendeak botoa ematen die, politikari gehienek ez dute kulturarik, irakurtzea arrotz zaie, astirik ez dutelako edota horretarako borondaterik ez dutelako. Ugazabaren elea darabilte, antzezlanerako beti prest. Sean Conneryk esana du, sobera aktore txarra dela politikan aritzeko».
Pablok duda izan du fede bakarra, hori izan daiteke bizi izan duen bakartasunaren arrazoietako bat. Bakartasun horretan ere, hizkuntz zaletasuna piztu zitzaion. Gure Faulkner-ek horrenbeste aldiz kritikatu duen aberriaren enbaxadari zor dio estatubatuar literatura ezagutu izana. Itzulpenen bat egina dauka ingeles hizkuntzatik. «Ingelesa ikasteko erraztasun handiak izan nituen, gainera BBC irrratiaren albistegi emanaldiak aditzen nituen; hasieran, berriak astiro ematen zituzten, ingeles geldoan ematen zituzten, eta ondoren abiadura arruntean irakurri». Proposamen hori du euskararako. «Euskaldunzaharrekin zailtasunez aritzen naiz, gazte hasi nintzen euskara ikasten, borondatea banuen, eta nere kasa ikastea nuen helburu. Gramatika zahar batzuk baditut, horietako bat bizkaieraz, beste bat zientifikoagoa». Batasuna mesedegarria dela uste duten horietakoa da Pablo: «Batuarekin ezberdina zatekeen, gazte nintzen eta hizkuntzetarako nolabaiteko erraztasuna banuen. Epaltzarena da irakurri dudan azken obra».
Zinemarako eginak dirudite bere zenbait kontakizunek, arraroa irudi zaigu inolako eskaintzarik jaso ez izana. «Behin Bartzelonatik hots egin zidaten, `El sumario' zinemaratzeko asmoa zuten, baina telefonoarena ez genuen gainditu». Guk «La cuerda rota» proposatu diogu, berak «Relato cruento» eta «Botín y fuego» ikusten ditu egokien: «Badakizu zer den hori, ipuina hartu eta pertsonaia birsortu, Rivasen `La lengua de las mariposas' ipuinarekin egin duten bezalaxe. Horretan akaberak salbatzen du filma». Batzuk akabera bortitzegia iritzi diotela aipatu diogunean, «horiek ez dira UPNtik urruti ibiliko, beren burua edota hurbilekoen burua islaturik ikusi dute» erantzun digu.
Mugaldekoa da Antoñana, bere hitzetan, orain Errioxa deitzen duten Gaztelarekin muga duen Ioarko Errepublikakoa; San Gregorio Ostiensen, Ioarko lehendakaria izendatu nahi izan zuten. Bianakoaren istorioek ez dute Lizarraldea, Estellerria muga. Antillak, Txina, Filipinak, Argentina... atlasekin bidaiatzen du: «Bidai-liburuak, geografia, atlasak gogoko izan ditut beti, material andana dut bildua, geografia magikoa deitzen dudan hori osatu ahal izateko». Alta, badirudi, ahozko tradizioa baliatzen duela kontakizun orotan: «Hor agertzen da lurralde horiekiko dudan harremana, gure aitatxi Dimas Kuba eta Filipinetan egon zen, eta afektiboki oso loturik nago bi herrialde horiekiko».
«No estamos solos» bere eleberrian agertzen diren txinatarrenak erudito lokal baten harridura sortarazi zuen. «Aitatxiren garaiko Filipinetako argazkiak gorde ditut, eta horietan txinatar asko agertzen dira. Hortik dator Txinarekiko nere miresmena; Iribarren harriturik zegoen horrekin». Pabloren aburuz, ez omen da errealitatea sobera bihurtu behar fikzioa sortzeko, inoiz, harrigarriagoa dirudi: «Elementu horiek guztiak present daude nere idazlanetan, gainerako guztia, ohi denez, liburuetakoa, fikzioa da».
Ikerketa landu duen Antoñana ezezagunagoa zaigu. Oraingo honetan ere, antropologia eta historia lanek bere produkzioaren zati handi bat hartzen dute. Geronimo de Uztariz Institutuaren Kongresurako egiten ari denaz gain, Baroja Katedrarako «Casa y familia» izenburupean lan bat ari da burutzen; antropologia izanen du abiapuntua. Ikerketa lanak eskatzen duen esfortzuaz oharturik, «gustura aritzen naiz, baina seriotasunez egin nahi izaten dudanez, ordu asko eskaini behar dizkiot, eta horrek literatura bazter uztea dakar. Istorioak asmatzea errazagoa omen da, noski baietz. Bestalde, kontakizunari forma eman behar zaio, literaturaren bidez egiazkotasuna eman ahal zaio gertakizunari».
Bianakoa literaturak garaiko soziologia ezagutzeko parada ematen duela defendatzen dutenetakoa da. «Unamuno, Baroja, Kanpion lekuko, literatura, maiz askotan, historia baino zehatzagoa da. Historialaria datuak baliatuz pontifikatzen hasten da, baina idazleak gertakizunak bero-bero eskaintzen dizkizu». Alta, bere irudiz, Tolstoiek Errusiarako egin zuen «Gerra eta Bakea» egin gabe dagoela gurean: «Unamuno eta Kanpionenak? Bai, baina zerbait gehiago egin daiteke».
Bilduak dituen dokumentu andanan arakatzen hasten da. «Oso gauza bitxiak aurkitu ohi ditut. Esaterako, hemen duzue Gazteizko Udalak 1791n egindako ordenantzak, prosa legal hutsa dira, eguneroko bizimodua deskribatzen dute, debekuek jendearen usadioak erakusten dizkigute».
Zernahi dauka bere paperen artean. «Horra Epaitegi Goreneko fiskalak 1900ean bidalitako zirkularra; alperkeria, ardozaletasuna eta armen erabilera omen ziren aberriaren arazo nagusiak. Justiziaren geldotasuna jotzen du armen erabilera zabala izatearen arrazoi gisa. Bidegabekeriak konpondu ezean, norberak zigorra ezartzen du, mila urte igaro eta, ura bere bidean».
Ospitalizatuta dauden pazienteek eskumuturrekoan eramango dute “e” ikurra. Hala, osasun langileek badakite herritar horiek eskatu dutela euskaraz artatua izatea. Osakidetzak dio euskarazko komunikazioa errazteko beste tresna bat gehiago dela. Proiektu zabalago bateko... [+]
Kabia gune okupatuaren 19. urteurrena ospatzeko jarduerak egingo dituzte gaurtik domekara bitartean, apirilaren 24tik 26ra. Bi hamarkada betetzear dagoen gune autogestionatu honek hainbat gorabehera izan ditu bere ibilbidean, eta, Udala bultzatzen ari den Hiria Antolatzeko Plan... [+]
24 talde berri iragarri ditu Hatortxu Rock elkartasun jaialdiak. 63 talde iragarri dituzte dagoeneko eta guztira, 100 talde izango dira jaialdiko bost eszenatokietan.
Izaki Gardenak
Noiz: apirilaren 20an.
Non: Iruñeko Gazteluko Plazan.
-----------------------------------------------
Ordu erdia baino ez da falta Iruñeko Gazteluko Plazan kontzertua hasteko; baina erdi hutsik da oraindik, euria ari baitu. Porlanezkoa nahiz ez den,... [+]
Zelenskiri Ukrainako gerra amaitu behar duen bake akordioa "arriskuan" jartzea leporatu ostean, Putini egin dio errieta Trumpek bere sare sozial Truth Socialen. Sergei Lavrov Atzerri Ministroak bake akordioa adosteko prest dagoela Errusia. Kievek jakinarazi du Errusiaren... [+]
Bizkaian eguneko zentro publikorik ez duen eskualde bakarra da. Elkarretaratzea eginen dute apirilaren 27an, 12:00etan, Sopelako (Bizkaia) Udaletxeko plazan.
2026ko hauteskundeei begira, zutabe bat ireki du Enbata-k. Plantan emanak izanen diren zerrenda abertzaleen hautagaiei ideia kutxa bat eskaini nahi die, beren programak Herriko Etxeen eskumeneko sail ezberdinetan eraikitzeko. Hilabete honetan, Herriko Etxeek euskararen alde egin... [+]
Urduñako 2022-2042 Onura Publikoko Mendia Antolatzeko Planaren parte da ekintza, eta Eusko Jaurlaritzako Ingurumen Sailaren babesa eta Bizkaiko Foru Aldundiko Mendi Zerbitzuaren laguntza jaso du.
Alain Esquerrek idatziriko Le silence de Bétharram (Betharramgo isiltasuna) liburuan eman du lekukotza Helene Perlantek, François Bayrouren alabak. 1980ko hamarkadan egon zen ikastetxe katolikoan ikasle eta berrogei urte luzeetan isilik atxiki ditu bertan jasandako... [+]
Urtarrilaren 29an, gaur egungo mundu berekoi honetan ohituta ez gauden zerbait gertatu zen Laudioko Guardian lantegiaren atarian. Zuzendaritzak hango labea itzaltzeko asmoa erakutsi zuen, eta horri aurre egiteko, langileek atea blokeatu zuten pankarten bidez. Baina ez zeuden... [+]
Israelgo IMI Systems enpresarekin Espainiako Barne Ministerioak egindako bala erosketa bertan behera uztea agindu du Pedro Sanchez Espainiako Gobernuko lehendakariak. PSOEren eta Sumar-en arteko gobernu koalizioan zegoen apurketa arriskua baretu du erabakiak.
Ipar Euskal Herriko ikastolen aldeko bestaren 42. edizioa iraganen da maiatzaren 11n Senperen.
Bilbotik abiatu eta Barakaldoko ITP Aero eta Getxoko Sener enpresen paretik pasako da bizikleta martxa, bi enpresa horiek "ekoizpen militarraz arduratzen direlako", antolatzaileen aburuz. Azken aldian ematen ari den armamentu gastuen hazkundea salatzeko protesta izango... [+]
Aurten 1.500 ardi inguruk zeharkatu dute Kale Nagusia, bost artaldetan banatuta. Idiazabal Gaztaren denboraldi berriaren aurkezpen ofiziala egin da, udaletxean. Garena Jatetxeko Julen Bazek eta Peli Perez de Anuzitak moztu dute gazta.
1997an plazaratu zuen Maddi Oihenartek (Barkoxe, 1956) lehen diska, Lurralde zilarra, Mixel Arotze eta Mixel Etxekoparrekin batera. Txiki-txikia zenetik barrenean dituen paisaiak, isiltasunak eta soinuak partekatzen dizkigu kantuan ari denean. Kantatzean aurreko ahotsen... [+]