BERE GARAIARI AITZINA HARTU ZION GIZONA


2021eko uztailaren 19an
Mixel Labegerie-ren lagunak elkarteak udaberrian abiatu zuen Labegerie omentzeko urteurren-ekimena. Kanboko Herriko Etxeak kudeatu nahi du auzapeza izan zuenaren elkartea. Gisa batez, Laurent Darraidou buru delarik, Jean Haritschelhar, Jean Fagoaga, Ximun Haran, Peio Labegerie eta Mixel Itzaina bezalako pertsonek sortu dute aipatu elkartea. 150 lagunek eman dute beren atxikimendua jada. Datorren urteko urrirako berealdiko ekitaldi bat antolatzen hasia da elkartea. Bizkitartean, Mixel Itzaina aldudarrak Labegerieren bizitzaz idatziriko liburua izan da urteurrenari ekarri lehen emaria. Guk liburua izan dugu irizpide.


MUSIKA: ODOLAREN MINTZOA.

Mixel Labegerie Uztaritzen sortu zen 1921ko martxoaren 4ean, Berautenea etxean. Anaia bat (Joseph) eta arreba bat (Maite) izan zituen. Aitatxi eta aita (Hippolyte) arotzak izan zituen; ama Marie-Jeanne Haira, berriz, musikaria. Fraileekin ikasi zuen gaztetan, eta medikuntza Bordelen geroago. Kanbon jarri zen miriku 1947an. 1952 urtean, 21 urte zituela, Augustine Peyrot uztariztarrarekin ezkondu zen. Bost seme izan zituzten: Beñat, Eneko, Peio, Txomin eta Xabi. Lehena 16 urte zituela hil zen istripuz. Emaztea 33 urterekin zendu zitzaion, gaitz batek jota. Familia arras joa izaki, Mixelen arrebak lagundua izan zen. 1975 urtean Rita Oberndorff-ekin ezkondu zen berriz. Emazte hura politikoa zen ere, eta Kanboko auzapez karguan ordezkatu zuen Mixel, hau 1980an hil ondoren. Mixelen gazte denbora musikarekin lotzen da. Txistularia eta dantzaria zen. Mixel Itzainak dioenez, musika bere «odolaren mintzoa» zen. Pilotan ere aritzen zen. Lapurdiko hiriburu historikoan hazi eta hezi zen: Uztaritzen. Euskaltzaleen Biltzarrean aritu ziren gizon handien geriza ukan zuen: Adema-Zaldubi, Elissalde "Zerbitzari", Moulier "Oxobi", Leon Leon, eta Louis Dassance-renak, besteak beste. Alta, Piarres Lafittek eragin zuen oroz gainetik Labegerierengan.


LAFITTEREN DISZIPULOA.

Uztaritzeko giroa euskaltzalea zen. Euskalherizaleak elkarteak kudeatzen zuen «Aitzina» aldizkaria; Lafittek sortua eta zuzendua. Elkarte haren xedeak «Jainkoa eta Lege Zaharra» leman biltzen ziren. Mixel elizkoiak organoa jotzen zuen eta Frantzia jakobinistaren aurka eman zuen gaztaroa. Medikuntza ikasi zuen garaian areago sendotu zitzaion abertzaletasuna. II Mundu Gerrak 19 urterekin harrapatu zuen. Garai hartan, Euskaldun Gazteen Batasuna sortu zuten herritik kanpo ari ziren ikasle batzuekin batera. Parisen espezializatu zen medikuntzan, eta han, Eugene Goienetxeren eragina jaso zuen. Mixelek euskara biziki landu zuen orduan: «Kantu xaharrak», «Haurren erranak eta kantuak», «Euzko kantu eta dantzak», hala nola, «Musika kaier bat» eta «Bertsolarien doinuei buruzko azterketa» idatziak utzi zituen. Garai horren ondotik «Gu gira Euskadiko» kantu famatuarekin ipar nahiz hego Euskal Herria inarrosi zuen.


JITE ETA XARMA NATURALA.

Bere garaiko Laurent Darraidou lagunaren hitzetan Mixel gizon suharra, bizia eta minbera zen: «

Berotzen zen tarteka. Zuzena zen izugarri. Sinplea. Jende xumearengandik arras hurbila. Mirikua zen ofizioz eta hartara, bazekien entzuten eta eleketan jendearekin. Kantaria ere bazen eta edozein ekitaldiren kari, jendea inguratzen zuen. Xarma zuen, ele eta boz ederrak. Hala izanagatik, ez zuen jendea xerkatzen duen horietako bat, ez zen liluratzailea. Gizon naturala zen oso
». Herriaren erraietan estekatu zuen bihotza Mixelek, eta, politika bere tripetan omen zeraman. Bere baitan ahal eta dohai handiak biltzen zituen pertsona, dudarik gabe. Bere garaia baina aitzanago zegoena, naski. Konparazione, kantagintzan engaiatu zen eta baserria, jainkoa eta familiaz landa aberriaren gaia sartu zuen: «

Kantagintzaren eremua aberastu zuen, bai melodia bai gaien aldetik. Politikan berriz, Ibarnegaray garaia nolako zen gogoratu behar da. Arras frantsesa zen Iparraldea. Alta, Mixelek aldarrikatu zuen euskararen ofizialtasuna eta departamendua ere bere hasieran; Enbata-ko lehen urteetan
» diosku Mixel Itzainak. Politikan gorago joan ahala, berriz, ezin izan zituen uztartu bere baitan zeramatzan grinak. Hots, abertzale politika bat aitzina eraman ahal izateko, frantses politikagintzan deus funtsezkorik egin ahal izateko, Iparraldeko gizarteak Enbatari ematen zion bozen % 5 baino gehiago behar omen zuen. Nolanahi zen ere, zenbat buru hainbat aburu erran ohi da. Aburu gehiago nahi izatera, Mixel Itzainaren liburua hizpide

Darraidou: «Ohartu zen Frantzian ginela»

Labegeriek arrasto izugarria utzi zuen Euskal Herriko politikagintzan. Abertzaletzat zuen burua, eta frantses politikaren goi-mailetan aritzea egoki zitzaion. Enbatan eta abertzaletasunean utzitako arrastoa zauritsua izan zen baina.


AUZAPEZA DIPUTATU AITZIN.

1960 urtean Euskaltzaleen Biltzarraren lehendakaria izendatua izan zen; kulturgintzan pertsona saiatua zelarik. Politikan beranduago saiatu zen. 1958an, Ezpeletako kantonamenduko kontseilari izateko aurkeztu zen Camino diputatuaren aurka, baina galdu zuen. 1962an, berriz, diputatua atera zen. Camino garaitu zuen. 18.649 boz bildu zituen Labegeriek, Caminok berriz: 8.274. Camino ez zen nornahi. Labegerieren lehen kargua diputatuarena izan zen, auzapeza izan aitzin diputatua. Hura marka! Geroztik, kantonamenduko kontseilaria, Kanboko auzapeza eta senatorea izan zen. Diputatuarena ezik, kargu guztiak atxiki zituen hil arte. Diputatu kargua, Mixel Intxausperen aurka galduko zuen.


EUSKALTZALE SUHARRA.

Labegerie politikara heldu aitzin euskaltzalea zen, eta ez nornahi. Euskaltzaleen Biltzarreko lehendakaria, bere inguruan, Mixel Burukoa, Michel Epherre, Jakes Abeberri eta Jean-Louis Davant bezalako gazteak ari ziren. 1960an, hona «Embata»ko lehen kazetan gazte hauen hitzak: «

Bidasoaren bi aldetarik, Euzkadi egin behar dugu. 1936an, Hegoaldean, Aguirre izan zen buru, eta egun batez beste Aguirre berri bat sortuko da
». «Embata» kazeta Enbata mugimendua bilakatzen da segidan. Mixelek, anartean, «

Gu gira Euskadiko gazteri berria, Euskadi bakarra gure Aberria
» abesten du han-hemenka. ETAko lehen iheslariekiko atxikimenduaren agerle da Labegerie. 1962ko udazkenean diputatuen ganbara desegin zen eta Enbatak sostengatu zuen Labegerie diputatua atera ere. 1963ko Itsasuko Aberri Egun ospetsuan egon zen, denon itxaropena bilakatuz. Agirre berri batentzat hartua izan bide zen.


USTEAK USTEL.

Laurent Darraidou da Labegerie politikariaren hasierako urratsak ontsa ezagutu zituen laguna. Mirikua Mixel bezala, ezpeletarra, eta Hazparnera mirikua joana, 8 urte gazteagoa. Darraidou Hazparneko kontseilaria hautatua izan zen 1963an, Labegerie diputatuak lagundu zuen; baita aukeratua izan ere. Enbatak sostengatu zuen Darraidou, eta Labegeriek ez zuen begi onez ikusi: «

Mixel hasi zen politikan, eta ohartu zen funtsean Frantzian ginela. Abertzaleek % 5 egiten zuten. Parisen, RPR zen nagusi, eta De Gaulle buru. Haien oposizioan aritzen zen Mixel, baina indar pixkabat lortzeko erdiko demokrata-kristauekin lotu beharra ikusten zuen. Alta, 1965era arte ez zuen alderdiaren karta hartu. Mixel Enbatatik urrunduz joan zen. Abertzalea zen bihotzez, baina politikan ez zuen guduka hori eramaten ahal
» adierazi digu Laurent Darraidouk. Berak argitu digu zergatik iritsi zen Mixel Labegerie diputatu izatera. Camino diputatua zuen aurkari. Hona bere arrazoia: «

De Gaulle gobernuan zen, eta Caminok –De Gaullek Algeriarekiko hartu zuen jarreragatik– ez zuen De Gaulle segitu, ez zen akort bere politikarekin. De Gaullen eragina izugarria zen Iparraldean, bozen % 80 biltzen zuen. Gaullista askok bizkar eman zioten Caminori eta Labegerieri boza eman
». Bost urte beranduago Michel Intxausperen kontra galdu zuen, ordea. Begibistan zen. Intxauspe biziki gaullista zen, eta da. Labegeriek ez zuen haren kontra deus egiterik

Mixel Itzaina:"Entseatu naiz gizona ez edertzera ez tipitzera"
Nola oroitzen duzu Mixel Labegerie?
Ahal handiko gizon bat bezala, elearen aldetik lehenik: bai euskaraz bai frantsesez ederki mintzo zen. Gizon ona, ez zen «makiñona» edo tratularia. Bi Mixel Labegerie gogoratzen ditut: poeta eta politika gizona. Bizitzaren lehen aldian euskal kulturan murgildurik bizi izan zen, bigarrenean, berriz, politikan. Politika bere tripetan zeraman, politika behar zuen.

Politiko gisa kritikatua edonola ere.
Frantses politikan sartu zen eta administrazioaren karga izugarria izaki... Liburua egiteko elekatu ditudan ia denak, Jakes Abeberrik salbu, beste guztiek abertzaletasunerako gizon baikortzat joa izan da.

Liburua idatzi ondoren hari buruz ezagutzen ez zenuen zerbait aurkitu ote duzu?
Harritua gelditu naiz gazte zelarik erabili zituen kultur lanekin: kantagintzan, bertsolaritzan eta, oro har, euskal kulturan murgilduta ibili zen. Atzeman dut ere Piarres Lafitte baten eragina. Une batez, Ibarnegaray zen hemengo politiko nagusia, arras frantsesa eta eskuin muturrekoa. Lafitteren adiskidantzaren ondotik, Labegeriek gizartea politikoki eta sozialki erdiratu zuen. Urrats handi bat izan zen.

Egungo gazteek ezagutzen dute Mixel Labegerie?
Gutti ezagutua da. Badakizu, Enbata-tik baztertu zenean traidoretzat hartu zuten. Alta –euskararen aldeko Korrika ekitaldian bezala–, Mixelek aberrigintzaren kilometro haietan lekukoa eraman zuen. Gehiago eraman ote zuen? Baliteke. Mixelen ekarpena gabe, ez euskal abertzaletasuna ez Enbata ezagutuko ziren maila berean alta; ezta Hegoaldean ere. «Gazteri berria» kantuak eragin izugarri izan zuen han.

Zein asmorekin burutu duzu liburua eta zein Labegerierekin geratzen zara?
Euskal Kultur Erakundeak eta Elkarlanean etxeak galdaturik egina dut, bestela nik nihaurek ez nuen eginen. Egin behar nuen eta entseatu naiz gizona ez edertzera ez tipitzera. Ni herriarengandik hurbil egon zen gizon harekin gelditzen naiz eta konprenitzen dut ere Frantziako senatuan bere burua aurkitu zuen Mixelekin. Kontradikzioak dira, bizitza bezala alabaina. Egun bizi balitz, Kanboko auzapeza, kontseilari eta senatorea izanen zen eta euskaltasunari atxikia, nik uste


Azkenak
2024-12-23 | Ahotsa.info
“HTX-k bukatzen du bere zikloa, baina oraindik daude borrokatzeko eta aldarrikatzeko motiboak”

HTX ROCK jaialdiaren azken-aurreko edizioa izanen da abenduaren 28an, eta Atarrabiako herrian ospatuko den azkenekoa, alegia.


Hegoaldean 222 milioi euro gastatu dira Espainiako Loterian, sarietan jasotakoa baino bost bider gehiago

Gabonetako Loteriaren datuak eman berri ditu Espainiako Gobernuaren menpeko Estatuko Loteriak eta Apustuak elkarteak. Horien arabera, Araba, Bizkaia eta Gipuzkoan batez beste 84,33 euro gastatu ditu herritar bakoitzak, eta nafarrek, berriz, 53,38 euro, EiTBn irakur daitekeenez... [+]


Olentzero eta Mari Domingiren etorrera Irunen: “Herritik sorturiko ekitaldiaren jabe egin da Udala”

Herriko elkarte eta eragileek antolatzen dute Olentzero eta Mari Domingiren etorrera Irunen, sorreratik. Goizetik gauera jakin dute udalak hartu duela ekitaldiaren jabetza eta beraz, ekitaldiaren inguruko azken erabakiak haren gain geratu direla: “Udalari eskatzen diogu... [+]


2024-12-23 | Behe Banda
Barra warroak |
Asko maite zaituztet, baina...

Ez dut maite aterkia partekatzen ez dakien jendea. Ez dut maite azkarregi ibiltzen den jendea, ni ez naizenean; ez eta polikiegi ibiltzen dena ere (tira, horiek pixka bat bai, baina pixka bat bakarrik). Ez dut maite autobusean pasilloaren aldeko eserlekuan esertzen den jendea... [+]


Gabonetan tokikoa eta sasoikoa kontsumitu eta, bide batez, Israelgo produktuak boikoteatu

Palestinarren genozidiorako Israelek erabiltzen duen arma nagusietako bat gosea da. Alde batetik, Gazara elikagaiak sartzeko debekuarekin, eta, bestetik, Palestinako elikadura-burujabetza ezabatuta.


2024-12-23 | Irati Diez Virto
Ez naiz sagua, ezta satorra ere; lursagua naiz

Ugaztun hitza entzutean, askotan burura etortzen zaizkigun lehen ordezkariak tamaina handienekoak izan ohi dira: hartza, otsoa, oreina… Batzuetan etxekotutako katua edo txakurra dira agertzen lehenak, edo urruneko lehoiak eta elefanteak. Ikusgarritasunak lehia irabazi ohi... [+]


2024-12-23 | Jakoba Errekondo
Ilarraren entzumena

Laster urte guztian izango ditugu malko ilar goxoak (Pisum sativum). Oraindik, ordea, negua eta udaberria dira, ia erabat ilar freskoak jateko sasoia; udaberrian jango ditugun azken ilarrak ereiteko garaia orain hasten da. Eta oraintxe jango ditugu urria aldera erein zirenak.


2024-12-23 | Garazi Zabaleta
Ekin Dulantzi
Nekazaritzako elikagaien test gunea Dulantzin

Gero eta nekazaritzako test gune gehiago ditugu inguruan, hau da, nork bere proiektua martxan jarri aurretik nekazaritzan eta abeltzaintzan trebatzeko guneak. Nafarroako Zunbeltz espazioa eta Gipuzkoako eta Ipar Euskal Herriko Trebatu dira horietako zenbait adibide, gurean... [+]


Teknologia
Gai izango ez garenean

Pertsona nagusiekin edo aniztasun fisiko eta neuronalak dituzten pertsonekin lanean zaudenean, dugun gizartean gaitasunaren ideiak espezie bezala asko mugatzen gaituela ohartzen zara. Hau da, dugun sistemak gauzak modu espezifiko batean egiteagatik jartzen zaitu balioan, eta... [+]


Materialismo histerikoa
Idatzi nahi nuen

Idatzi nahi nuen gabonetako argien alde, eta urteroko ohitura bilakatu aldarrikatzea, kaleak argitzen dituzten aro honetan, espazio publiko apain, alai eta gozagarri bat, klase ikuspegitik. Baina, noski, espazio publiko epelak ere bai, zenbait gazte liburutegietan liburuak... [+]


2024-12-21 | Iñaki Lasa Nuin
Pagadiak

Barkatu hariztiak, artadiak, zumardiak, lertxundiak, lizardiak, haltzadiak, gaztainadiak, urkidiak, gorostidiak, sagastiak, pinudiak eta zuhaitzen elkarte guztiak, baina, gaur, pagadiak du hitzordua negu-mugako ospakizunak direla eta.

Errazagoa egiten zait negu-mugako... [+]


Elkar mugituz?

Badator Euskaraldia, berriz ere. Urte berriko udaberrian izango da oraingoan, antza. Dagoeneko aurkeztu dute eta, egia esanda, harritu egin nau; ez Euskaraldiak berak, ezpada beraren leloak: Elkar mugituz egingo dugu.

Irakurri edo entzun dudan lehenengoan, burura etorri zait... [+]


Gobernu berriaren aurrekontu neoliberal zaharrak

 Ildo beretik dator Eusko Jaurlaritza berriaren politika. Hitzak bai, baina ekintzak ez dira argi ikusten Pradalesen gobernuak aurkeztutako aurrekontuan.


Eguneraketa berriak daude