MENDE BAT GIPUZKOARREN OSASUNAREN ZAINDARI
- Jose Maria Urkia Etxabe sendagileak bere aitzindari eta kideen historiak eta gorabeherak jaso nahi izan ditu «Cien años de medicina en Gipuzkoa. 1899-1999» liburuan.
Donostiak «hiri higieniko» titulua jaso ahal izateko ezaugarriak zituen. Horren atzean ordea, sendagile adoretsu askoren lana zegoen, batik bat XIX. mende amaieratik hasi eta Gerra Zibilera arte doazen urteetan. Izen ospetsuak ziren Emiliano Eizagirre, tuberkulosiaren aurkari garrantzitsuena eta Benigno Oreja urologoa.
XX. mende hasieran tuberkulosiak gogor erasotu zuen Gipuzkoa. Horren adierazgarri da Luis Alzua medikuak eginiko aipamena: «Donostia higiene-zerbitzuengatik hiri eredugarria bada ere, eta nahiz eta bertatik neurri handi batean baztanga eta erupzio-sukarrak desagertarazi diren, tuberkulosia jaun eta jabe da».
Osasunaren aurkako eraso horren aurrean Emiliano Eizagirre eta Manuel Zaragueta sendagileek tuberkulosiaren kutsatze arrazoiak eta gaixotasunari aurre egiteko bideak ezagutzeko orri batzuk atera zituzten. Bestalde, 1912. urteko irailean Espainiako Tuberkulosiaren Biltzarra egin zen Donostian, eta urte berean lehen aldiz Espainian, «Lorearen Festa» izenez ezagututako diru-biltzea antolatu zen, tuberkulosiari aurre egiteko laguntzak jaso asmoz.
Gripea Frantzia eta eta Ipar Euskal Herritik Irungo mugan barrena sartu zen Gipuzkoara eta hemen biziki gogorra izan zen izurritea. Prebentzio neurrien artean lehena muga ixtea izan zen. Hala ere, gipuzkoarrengan beldurra nagusitu zen, batik bat 1918ko iraila eta urria bitartean. Gripearen konponbideak era guztietakoak izan ziren: alkoholdun edari eta baratxuritik hasi eta Bayer aspirinaraino iritsiz. 1918an Gipuzkoan hil ziren 6.500 pertsonetatik 3.300ek gripearen ondorioz galdu zuten bizitza, iraila, urria eta azaroa bitartean.
Sendagileek ez zuten amore eman eta etengabeko lanaren fruitua izan zen medikuntza arloan lortutako hainbat aurrerapen. Baina zenbait borroka mediku euskaldunek bultzatuta izan bazen ere, asmakuntza asko atzerritik hartu ziren. Horren adibide garbia da esaterako, sifiliaren aurkako Salvarsan edo 606 produktua, Ehrlichek, 1908ko Medikuntzako Nobel sarituak asmatua. Gainera, Donostia eta Miarritze biltzar zientifiko garrantzitsuen guneak izan ziren. Aipagarriak dira adibidez, 1929ko Medikuntza jardunaldiak eta 1934ko Espainiako Medikuen Elkargoen X. Biltzarra, baita urte bat beranduago antolatu zen Talasoterapiaren Nazioarteko VII. Biltzarra ere.
Osasunaren inguruko jardunaldiez gain ordea, Donostian urte askotan zehar Medikuntza Zinemaren Nazioarteko Jaialdia antolatu zen. Ekimena Jose Luis Munoa Roiz oftalmologo famatuaren eskutik etorri zen. 1968an Espainian lehenengo aldiz, medikuntzarekin lotura zuen zinema jaialdia burutu zen. Gran Kursaal enpresak Gran Kursaal antzokia eta Gaxen aretoa eskaini zituen eta Migel Etxarri luzemetraiak lortzeaz arduratu zen.
Lau urtez iraun ondoren, jaialdia krisian sartu zen. 1974. urtean ordea, lehengo ibilbideari ekin zion, baina oraingo honetan Victoria Eugenia antzokian. Jaialdiak medikuntza munduko izen entzutetsu ugari Donostiara ekartzea lortu zuen: Barnard kirurgilaria, Milango Sirtosi, New Yorkeko Byron Smith... Edizio bakoitzean 30 lurralde baino gehiagotako adituek hartu zuten parte, eta desagertu arte, 25 urteren buruan, Europako medikuntza zinemaren jaialdirik garrantzitsuenetako bat izan zen Donostiakoa.
Gipuzkoan Frantzia eta Espainiako medikuen arteko gorabeherak indar handiarekin bizi izan ziren, are gehiago Gipuzkoatik Frantziara joaten ziren medikuek jasotzen zuten tratuaren berri izan ondoren. Esaterako, 1916an Agirre sendagilea Ipar Euskal Herrian lanean hasi zenean Baionako presondegira bidali zuten.
1902an Romanones kondeak Ruiz Zorrillaren dekretua deuseztu zuen, baina zorte horrek hilabete gutxi iraun zuen, ondoren lehengo egoerara itzuli baitziren. 1921ean Francisco Aparicio ministroak Errege Agindu bat osatu zuen, zeinak mediku atzerritarrei emandako baimen guztiak sei hilabeteko epean amaitzeko mandatua ematen zuen. Frantsesek ordea, Madrilen lagun garrantzitsuak zituzten eta Errege Agindua deuseztea lortu zuten. Azkenean, Primo de Riveraren diktadurarekin Espainiako medikuen nahia bete zen, nahiz eta espero zuten guztia ez lortu
Guztia 1929ko apirilean hasi zen. Urte hartan, garaiko tokiko prentsak Fernando Asuero doktorearen sendakuntzen berri eman zuen. Oso teknika berezia zen 1887an jaiotako donostiarrak zerabilena: estilete mehe eta muturrean goria zegoen batekin gaixoaren sudurraren alde bateko zein besteko kornetean ukituak egiten zituen. Metodoa Frantzian Bonnier doktoreak erakutsitakoaren antzekoa zen, centroterapia edo reflexoterapia izenez ezagutua.
Asueroren kontsulta jendez gainezka egoten zen. Hori dela eta Principe hotelera lekualdatu zen, Ramon Maria de Lili kalean kokaturik, jada desagerturik dagoen Urumea pilotalekuaren zati bat hartuz. Espainiatik eta Frantziatik etortzen zen jendea doktorearen mirarien bila. Primo de Rivera generalak berak ere ezagunen bat bidali zuen.
Berehala ordea, Asueroren teknikaren inguruan iritzi ugari sortu zen medikuen artean: batzuk defendatu egiten zuten; beste batzuk berriz, petrikilo eta berritsu hutsa besterik ez zela zioten. Garaiko medikuntza ofizialak ez zuen behin ere Asuero doktorearen tratamendua onartu.
1930ean jada Asueroren kontsultan ez zegoen garai bateko jendetzarik, eta urte bat geroago itxi egin zuen. Pixkanaka-pixkanaka eta urteak aurrera joan ahala, ahaztuz joan ziren garai bateko sendakuntza berezi haiek, Asuero bera ere oroimenaren leku urrun batean geratuz
AEBetako John C. Coughenoiur epaileak onartu du Washington, Arizona, Illinois eta Oregon estatuek elkarrekin aurkeztutako helegitea, eta horren arabera atzera bota du Donal Trumpek AEBetan jaiotako migratzaile ez legezkoen seme-alabak kanporatzeko dekretua.
Etxebizitza Sindikatu Sozialistak azaldu duenez, gizarte-zerbitzuek ez dute bestelako aukerarik eskaini, kaltetuak eskaera bat baino gehiago egin badu ere. “Legearen, erasotzailearen eta erakundeen aurrean” emakume horrek pairatzen duen erabateko babesgabetasuna... [+]
Màtria o barbàrie (Angle Editorial) liburua aurkeztera etorri da Júlia Ojeda irakasle eta literatur kritikaria, Donostiako Emakumeen Etxera. Liburuan parte hartu duten 30 emakume katalanek matria eraikitzea proposatzen dute feminismo nazionalista ardatz... [+]
‘Gerraren eta faxismoaren aurka’ lelopean manifestazioa antolatu du Gazte Koordinadora Sozialistak larunbatean Iruñean eta Bilbon.
Donald Trumpen agintaldia hasi da politika atzerakoiak ezartzen woke edo DEI izan daitekeen guztiaren kontra, eta baita neurri teknologikoak iragarriz. Lehen unetik, karguaren zina egin zuenetik, teknologiako erraldoien buruak lehen lerroan egotea deigarria izan zen: bereziki... [+]
Mark Rutte NATOko idazkari nagusiak arrazoia eman dio Trumpi eta esan du "Europak inbertsio militarra handitu" behar duela.
Arkitektoen elkargoaren helegitea dela eta, Donostiako Udalak atzera bota du kontratazio espedientea.
Antolatzaileek Biltzar Nagusian harturiko erabakia da: aurten ez dute Lapurtarren Biltzarrik antolatuko Uztaritzen. Motibazio eskasa da erabakiaren oinarrian dagoen arrazoia.
Datorren astean Departamenduko Laborantza Ganbarako hauteskundeak ospatuko dira Ipar Euskal Herrian. Frantzia mailako FDSEA eta CR sindikatuez gain, ELB Euskal Herriko Laborarien Batasuna aurkezten da, "euskal laborarien defentsa" bermatzeko.
Ostegun honetan 30 urte bete dira ETAk Gregorio Ordoñez PPko Donostiako zinegotzia hil zuela. Hainbat arrazoirengatik euskal gizartean zirrara berezia sortu zuen atentatua izan zen. PPko eta PSOEko zinegotzien aurkako atentatuen atea ireki zuen.
Erakunde publikoen bekak eta sariak. Kritika eraikitzaile bat izeneko dokumentua plazaratu du Lanartea elkarteak. Berria-k zabaldu du laburpena, eta txostena eskuraturik, hemen duzue elkarteak erakunde publikoei egiten dien gomendio sorta.
Hamarkada askotako eskaeraren ostean, Parisko Marceau etorbidearen 11. zenbakian dagoen jauregi historikoa EAJren esku geratu da azkenean. Jeltzaleentzat, balio monetariotik harago, balio sinboliko itzela du eraikin horrek, erbestearekin eta faxismoaren kontrako borrokarekin... [+]