Ibaiaren zurrumurruak trenaren hotsa estali zuen betirako
- jariatzen ditu bere urak. Bazter dotore eta xarmaz beterikoak izanen ditugu ikusgai eta antzinako zeharbidehonetatik, garaiko denboraren kontzepzioari begi-keinua egiterik izango dugu. Bidasoa trenbidearen abiadura gailendu nahi izatea ez da arras zaila, kontuan badugu Elizondotik Irun arteko bidea egiteko hiru ordu baino gehiago behar zituela estreinako aldietan. Hala ere, landaretzak eta herriek erakusteko duten guztia kontuan izanik, patxadaz hartzeakmerezi du, topatuko dugun guztiaz gozatzeko.
Abiapuntua Doneztebetik ezarri badugu ere, norberak bere aburuz, erabaki lezake zein duen erosoagoa. Herri hau XVIII. mendera arte antzinako gune administratiboa izan zen, Sunbilla eta bertze herri batzuk independizatu ziren garaian. Ezkurra ibaia eta Bidasoa elkartzen diren tokia hautatu dugu txangoari aurre egiteko, autoak azken etxe inguruan aparkatu daitezkeelako. Ibilbidearen aurrenengo kilometroak porlan gainean dira, baina lokatza aurkitzeko aukera izanen dugu. Bide estuko Bidasoa trenak betetzen zuen bidearen zati galanta egitera bagoaz ere, ez kezkatu, aldaparik ez baitugu topatuko. Beti Bidasoa ibaia erreferentziatzat hartu beharra dago. Bere ezkerreko ibarretik luzatuko da ibilbidea, Gipuzkoa, Nafarroa eta Lapurdiren mugetara, hots, Endarlartsara arte. Mendearen hasierako bidaiari batek suma zitzakeen sentipenak, eta errepara zitzakeen paisajeetaz eta giroaz hautematen ahalegintzea litzateke gure apustua.
Ezkurra ibai gaineko zubia gainditu eta eskuinetik zuhaitzen artetik doan bidea jarraitu beharko dugu, lehenengo kilometroa amaitu baino lehenxeago aurrenengo tuneletik pasatzeko. Honako hau asfaltatuta dagoenez ez da beharrezkoa argia erabiltzea. Ondorengo eremuak, landatar atlantikoko paisajeen ezaugarriak betetzen ditu ongi: habitat sakabanatua, baserria bere egoitza guztiekin, baratza, belardi eta abarrekin. (PR 106) Baserri baten aldamenera iritsiko gara. Aurrerago gaindituko ditugun bidegurutze gehientsuenek ere mota honetako eraiketetara bideratuko gintuzkete. (3,6 km) Bigarren tunelarekin topo egingo dugu; Bidasoa trenak zortzi zeharkatzen zituen bere ibilbidean, eta gehientsuenak ezagutzeko aukera izango dugu. Hau gainditu eta laster Sunbilla herria gureganatuko dugu. Latsarria eta bi deitura dituen eliza ikusgai da herrian; baita Erdi Aroko sorburuko bi begiko zubi zaharra ere. Bertatik zegoen hamaikagarren geltokia, ibilbide osoaren 18. kilometroan. (6,9 km) Eskuin aldean aurkituko dugu Bidasoa zeharkatzeko dauden zubi eseki horietako bat, gainera trenbidearen oholez eginda. Kilometro bat gehiago burutu aurretik, asfaltua finitzen da eta lurrezko bidea izango dugu lagun.
Geroago, eraikitzen ari diren errepide berrirako egin dituzten zubien azpitik zeharkatu beharko dugu. Zati hau nahiko desitxurosoa dago, espero dezagun denborarekin txukuntzea, bestela bere xarma galduko du tarte honek. (10 km) Inguruan aurkituko dugu hurrengo tunela eta oraingoan argia beharrezkoa dugu, luzeenetarikoa baita. Hiru bat kilometro aurrerago ibai honetan diren zentral hidroelektriko horietariko batekin topo egingo dugu, gehientsuenak 20ko hamarkadan eraikitakoak dira. Zentral hauek dira ibaiarekin egiten diren astakerien adierazle, nahiz eta gaur egun onartezinak iruditu. (13,9 km) Eskuinetik zubi bat abiatzen da, ibaiaren beste aldean zegoen zama-toki batera. (15,4 km) Tente dirauen estazio bat dago ikusgai, nahiz eta hemendik gutxira aurri bihurtuko den. Geltokiaren izena Espelosin-Casilla zen, garaiko 23. kilometroan kokatua. Hortik gutxira errepidea zeharkatu behar da, Igantzi Berrizaunekin elkartzen duena, hain zuzen ere. Orain, beste pixka batean, asfaltua izango dugu, eta laster iturria ikusiko dugu eta alboan latsarria. (17, 3 km) Hurrengo tunela iritsi da eta hemen ere argia piztu beharko dugu. Bideari helduz hotel batera iritsiko gara, Lesakarako bidean dagoena. Hemendik kilometro erdira, beste tunel batekin topo eginen dugu, eta nahiz eta bidea lurrezkoa izan, tarte honetan asfaltoarekin aurkituko gara. (22,5 km) Ezkerrera doan bideak harrobietara darama; lehenxeago ezkerrean, bertan, iturritxo bat aurkituko dugu. Laster errepidera irtengo gara, eta hau zeharkatuz, Bera herriko errepidetik baztertuko gara. Zubira iritsi aurretik ezkerretik joan behar dugu, zubi zaharra ikusteko eta bideari heltzeko. (23,5 km) Ezkerretik gora GR 11 abiatzen da, baina guk zuzen jarraituko dugu Zalain Zoko auzora arte, Aceralia enpresak duen eraikin erraldoira arte, bertan asfaltoa amaitzen delarik. Hemendik aurrera Bortziriko granitoak ikusgai izango ditugu, eta oraindik hiru tunel-edo zeharkatu beharko ditugu, hauen artean dago orain arteko okerrena (27, 2 km). Argia behar da eta zorua ur putzuz josia dago. (29 km) Endarlatsara iritsiko gara eta han ikusiko ditugu presa zentrala eta Endara errekatxoa antzinako olagunea bertan duelarik. Bidasoa ibai ertzetan izan ziren halako aunitz garai batean. Endarlatsan atsedena hartuta, bide bera errepikatuko dugu aurkako norabidean, berriro abiapuntura iristeko
Trenbide estu hau mende hasieran eraikitako horietariko bat dugu. Hasieran meatzaritzarako prestatu bazuten ere, geroago pertsona eta zama garraioetarako bilakatu zuten. Beste hainbeste gertatu zen ere bere makinekin; hasierakoak lurrunezkoak ziren, baina 1930. urterako gasolina transmisiozko motoreengatik baztertuak izan ziren. Hasierako trenbidea XIX. mendeko emakida bat zen eta 10,5 kilometro luzera besterik ez zuen. 1911. urtean, berriz, Elizondora luzatzeko lizentzia lortu zuten, baina proiektua bi urte geroago arte ez zen egin, eta kapital frantsesarekin eraiki behar zenez, Lehen Mundu Gerrak atzeratu zuen gehiago. Azkenik bi fasetan berritu zen, 1916. urtean, lehena Doneztebera arte, otsailean, eta maiatzean Elizondora arte. Bide osoa betetzeko hiru ordu inguru behar ziren hasieran, baina makineria berriekin, bi eta hamar minututara jaitsi zen denbora hori. Osotara 51,5 kilometro osatzen zituen Irundik Elizondora. Mendearen erdialderako jada errentagarria ez bazen ere, 1953. urteko uholdeetan zati batzuk ibaiak eraman zituen. Zati horiek konpondu ziren, baina 1956. urteko abenduan bete zuen bere azken bidaia
"Gure bizitzak haienak baino garrantzitsuagoak dira", esan dio Israelgo armadako soldadu batek Israelgo komunikabide bati.
Joan den uztailean, hilabete batez, 127 gaztek 400 kilometroko espedizioa oinez egin dute Euskal Herrian gaindi. Abenturazale haiek Jzioquitarrak deitzen dira eta 30 egunez, 27 herri bisitatu eta hainbat euskal eragile ezagutu dituzte. Aurten, EuskarAbenturako helburuak aise... [+]
EAEko hiru hiriburuetan udako jaiak ospatzearekin batera, etorri dira, berriz ere, ostalaritzako patronalaren kexuak jai herrikoien aurka. Gipuzkoako Ostalaritzaren elkarteak Gipuzkoako Foru Aldundiari eskatu dio Arabakoaren bidea jarraitzeko, eta txosnei eta kale saltzaileei... [+]
Palestinarekin Elkartasuna ekimenak antolatu du Aste Nagusian Israel borrokatu lelopean. Bilboko Aste Nagusiaren bezperan, ostiralean, 19:00etan, egingo dute mobilizazioa.
Poloniako Fiskaltza Nazionaleko bozeramaileak adierazi du euskal kazetaria oraindik formalki akusatu ez badute ere, “legearen arabera auzi-ihesean akusatua” izan daitekeela. Gonzalez preso trukean sartzeko erabakia Washingtonetik etorri zen, baina Poloniako zerbitzu... [+]
Donostian jaioa, urte mordoxka bat Alkizan eman zituen bizitzen, baserri batean. Inguratzen zuen naturak lilura sortzen zion. Margolari gisa egin da ezagun, nagusiki.
Hamasen erasoaren ezohiko muntak, eta Israelgo gerra-kabineteak hari emandako erantzunaren desmasiak zerikusi zuzena dute ondorio geopolitikoen sakonerarekin. Ekialde Ertainean eta nazioarteko aliantzetan aldaketak eragin ditu genozidioak: Israelek zer irabazi eta galdu du?... [+]
Munduko bigarren gizonik aberatsena, Elon Musk, gezurrak eta mezu sektarioak hedatzen, propaganda egiten ari zaio Donald Trumpi, inkestek gero eta gehiagotan diotenean Kamala Harris izango dela AEBetako hurrengo presidentea.
Gutxienez 10.000 hektarea kiskali dira Atenasetik gertu, eta dozenaka etxe eta enpresa kiskali dira, EFEk jaso duenez. Greziako Gobernuak suteei aurre egiteko laguntza eskatu dio Europar Batasunari.
Zortzi pertsona atxilotu dituzte Nafarroan, beste biak, berriz, Gasteizen. Horrez gain, Algortako Portu Zaharreko jaietan gertatutako sexu eraso bat salatzeko elkarretaratzea egin dute, astelehenean.
Zirrara eta pasioaren eroale da Arantxa Orbegozo Txitxi (Tolosa, 1962). Bizitza darama eskuetan eta hura eskaintzen dio zuzentzen zaion edonori. Atleta izan da, txirrindularia, eta bere buruari proposatu dizkion beste hainbat diziplinatan aritua. Hala eta guztiz ere, benetan... [+]
96 urterekin eman du azken hatsa. Nafarroa Garaian zein Euskal Herri osoan, mendizaletasunaren aitzindarietako bat izan zen, Angel Oloron senarrarekin batera.
Abuztu hasierarekin batera, bero, idorte eta su arriskuak altuak dira mendiguneetan. Arriskuen murrizteko nahian, 2021tik, Lapurdi eta Nafarroako mendigunea osatzen duten hiriek zonbait protokolo eta konbentziotan elkartu dira, mugaz gaindi. Horien artean, “Gure... [+]