IONE, EKOIZLEA JAUNGOIKOA DA ETA ZUZENDARIA, JESUKRISTO
Arrazoi ezberdinengatik erronka pertsonala dugu «Ione» Salegi zuzendari eta Goia ekoizlearentzat; baita lantaldearentzat, % 70ren opera prima baita. Joseba Salegik (Altsasua, 1957) urte andana daramatza zine munduan, besteak beste, Carlos Saura («El dorado»), Mario Camus («Los santos inocentes»), Antxon Ezeiza («Ke arteko egunak») edo Fernando Colomoren (Miss Caribe») zuzendari laguntzaile izan da.
«Urrats hau eman izan ez banu, ez zidaten inoiz zuzentzeko aukerarik emango, sailkatua geratzen baitzara. Opera prima hau egin behar duzu zuk zeure burua kokatzeko eta besteek ere ikus zaitzaten. Zailena egitasmoa aurrera ateratzea izan da, besteei sinestaraztea bideragarria dela»
Bestalde, Luis Goiak ekoizten duen laugarren filma den arren, «Ione, igo zerura» bere itzulera da aspaldiko partez. «Kalabaza tripontzia», «Ke arteko egunak» eta Koldo Izagirreren «Offeko maitasuna» egin ostean. Azken film honen porrotak gorriak ikustarazi zizkion. Gizon ausarta, gutxi dira berak bezainbeste arriskatuko dutenak. Asko poztu gaitu hortaz, Goia berriro lanean ikusteak.
Film guztien gibelean dauden eta jendeari heltzen ez zaizkion kontrako interesak, dibo izaerak eta zeloak azaleratzea du xede «Ione, igo zerura»k. Gartsuki mintzo zaigu Salegi:
«Zine munduak hain egitura piramidala du non goikoari ezin diozun txintik ere esan. Zure iritzia emanez gero, zureak egin du, hegoak moztu eta ez duzu berriro lanik eginen. Glamourra gainera, aski artifiziala da. Ni ezkongabea banaiz ere, jende gehiena ezkondua dago. Lan aldakorra den arren, errutina ere badago. Inork ez gaitu behartzen ordea, zineman jardutera. Prozesu osoan zehar tentsio une ugari izaten dira, ekoizle eta zuzendariaren arteko tirabirak; negar asko egiten da. Baina behin filmaketa amaiturik, ez da kanpora zabaltzen, uharte batean bagina bezala. Beraz, genero edo komertzialak diren filmetatik ihes eginez, nire helmuga «Ione»rekin ikusleari mundu hori hurbiltzea da, zintzotasunez eta errealismoz. Zinema gobernatzen duten hiru oinarrietatik eraiki dut istorioa: ekoizlea Aita Jaungoikoa da, zuzendaria, Jesukristo eta gidoia berriz, Espiritu Santua. Zineari buruzko hausnarketa da, zinea zure erlijio bihurtuz gero gertatu ahal zaizunari buruz»
«Nahiz eta zine munduan girotua egon, beste edozein lanbidetara aplikagarriak diren egoerak irudikatzen dira, zure lanbide eta harremanetan laguntzen ahal dizutenak»
«Hartara, egunean ohikoak diren hamar plano egin beharrean, guk hogei egiten genituen»
Korala baino gehiago giro korala du filmak. Zenbait planotan hamalau lagun agertzen dira aldi berean,
«nik ez baitakit ikuslea zein pertsonaiarekin identifikatuko den. Norbait planoan agertzen bada, ez da figurantea, pertsonaia baizik, jendeak non aukeratu izan dezan».
«Hainbat planotan pertsonaiak begirada duen tokitik haizea eman beharrean, moztu egiten dut, bere barne nahasketa eta inkomunikazioa adieraztearren. Ikusleak giro hori senti dezala nahi dut»
«Hau da, lau lagunek ikusi eta bakoitzak film ezberdin bat antzematea beraien artean solasa pizteko asmoz. Azken batean, gure zeregina metxa piztea baino ez da»
Jakina da zuzendari gehienak beltzez janzten direla, eta ahal dela, larruzko jakarekin. Nahiz eta zuzentzeko bakarrik izan.
«Gure filman ostera, zuzendaria etengabe dabil arropaz aldatzen, harik eta astapotroa izaten ari dela konturatzen den arte; zuzendaria izatea askoz xinpleagoa delako. Hortik aurrera janzkera bat mantenduko du, zeinak 60-70 hamarkadako film frantes eta italiarren kutsua duen».
Filmaketa hasi baino hilabete lehenago, denak beltzez jantzita etortzeko agindu nien; denek elkar ezagutzen zutenez, bakoitzaren izaera lausotzeko nolabait, ez nuen aurreiritzirik nahi, aktore gisa begira ziezaioten elkarri. Ezin zuten ez mugitu ez entonatu, bakarrik irakurri, horrela pertsonaia atzeman zezaten. Nire ustez oker dabiltza entseatzean mugimendu fisikoa egiten dutenak. Gero, filmaketa lekura iristean erreferentzia guztiak aldatzen direlako. Bikoteka egiten genuen lan, txandakatuz, filman bikote horiek ere aldatzen baitoaz. Aktoreek beren pertsonaiak barneratzea zen helburu bakarra. Aldi berean, aurrera gindoazen neurrian jantzi egiten nituen, baina haiek ezin zuten beren janzkeraz iritzirik eman. Gisa horretan, aktoreak `zergatik janzten naute horrela?' galdetzen zion bere buruari; nolako jantzia, halako izaera lotura egin arte. Esaterako, `Los santos inocentes'en Paco Rabalek atzeratuaren rola zeukan. Ba, ez zuen batere entseatu. Pertsonaia bereganatzeko egin zuen aurreneko gauza tonto batengana joan eta bere arropa erostea izan zen. Gero, orduak emango zituen berarekin mintzatzen, harik eta somatu zuen arte benetan zer zen atzeratua izatea. Gure filman hori bera egin zezaten saiatu naiz. Azkenean, pertsonaiak barru-barrutik ateratzen zitzaizkien denei».
Orobat, soinu banda konposatzeko Aitor Amezaga lehenengo egunetik izan zen gidoiaren irakurketetan, teklatu batekin laguntzen zuen eta, pixkanaka, istorioa barneratzen joan zen, aktore bakoitzari musika tresna bat emanez.
«Musika unibertsala izan arren, gure fanfarre eta sehaska kanten bidez euskal musikaren doinua antzematen da, beti ere zine kutsua atxikiz»
«Anabeli ez zaio nabaritzen telebistatik datorrenik. Potentzial handia du, animalia zinematografikoa da. Hain fresko eta xaloa izatean oso erraza da bera zuzentzea igerilekuan bete-betean murgiltzen delako. Goenkalen ere aritzen den «Txapas» Berasategik ez du telebistan hartutako ajerik»
Martxelo Rubiori Montxo Armendarizek ireki zizkion zinemako ateak «27 ordu» filmarekin. Bere azken lanen artean «Alma gitana» Chus Gutierrezekin eta Fernando Merineroren «Agujetas en el alma» daude.
«Martxelorentzat erronka galanta izan da zuzendariaren azalean sartzea, pertsonaia erabat aldakorra delako; ni hartzen ninduen anti eredutzat»
«primerako aktorea dela erakutsi dit»
Kike Diaz de Rada donostiarraren, (Iñaki ekoizlea) lehenbiziko rol nagusia da, gehienbat antzerkian lan («El florido pensil» eta «Dakota») egin baitu. Salegiren irudiko
«Kike eztanda da, pasioa du eta esperimentatzea gustatzen zaio. Ekoizlearena egiteko ekoizpen taldearekin nahasten zen. Lehen planoetan ongi aritu da. Filmako sekuentziarik politenak bera eta Ione autoan daudenekoak dira. Ñabarduraz betetakoa dagoen minimalismoa lortzen dute beren espresioetan, antzerkiaren kontrakoa hain zuzen»
Esther Esparza aktore nafarra bere karreraren amaieran dagoen aktore-divoa da, Sor Maria Jesusekin konpondu gabeko kontu zahar bat daukana. «Señorio de larrea» ETB-2ko telesailean ikusteko aukera dugu. «Albaniako konkista», «Mikelen heriotza» edo «Akelarre» bezalako filmetan esku hartu du. «
Bere izaera nahiz bilakaera artistikoa juxtu kontrakoa denez, meritu handia du egin duenak. Berandu bada ere, urtetan landatu duenaren uzta jasotzen ari da orain».
«Adibidez, inork ez daki Ama Carmenena egiten duen Iñake Irastorzaren antzezpena ona ala txarra den. Badakite ordea, putakumea dela. Beste hainbeste gertatzen da Clara Badiolaren rolean. Aktore ospetsuak aldiz, ez dira horretarako prest egoten».
«Film yankietan aldiz, gizakiak gizabanako gisa agertzen badira ere, bakoitzaren eboluzioa bost axola zaie. Zinegile askok gainera, kapritxo gisa egiten dituzte filmak, zilborkeria eta arduragabekeria hutsa da. Tarantinok esan zuena, alegia, biolentzia estetika gisa erabiltzea, barkaezina iruditzen zait. Metraileta handi bat eman badizute zerbait defendatzeko da. Horri lotuta, euskaldunok bestalde, gure ekarpena egin diezaiokegu Europari, gizatalde itxienak baikara. Hemen bikote harremana proiektu gisa hartzen da, ez da friboloa, ezta sexuala ere. Onerako edo txarrerako ezaugarri horiek ditugu»
«Jack Nicholsonek eta bere kideek ihes egin eta arrantzara joaten dira. Harrapatzen dituztenean, zientifikoak balira bezala aurkezten dute beren burua, yate jabea zeharo engainatuz; pertsonaiek ez zekiten zer esaten zuten, aktoreek berriz, bai»
Ostegun arratsaldean hasiko dira baraualdiak, eta bost gune antolatu dituzte ekimenari lotuta: Bilbon, Altsasun, Donostian, Gasteizen eta Iruñean. Larunbat eguerdian, berriz, manifestazio handi bat egingo dute Bilbon, palestinar erresistentziarekin elkartasunez eta... [+]
Miguel Angel Blanco PPko zinegotzia bahitu eta hiltzearen ardura politikoa egotzi nahi zioten, baina auzia preskribatuta dagoela iritzi dute epaileek.
Azken egun hauetan, "Faxistak kanpora!" lelopean EHUko Zuzenbide fakultatean eramandako borroka antifaxistaz hitz egin dugu anonimotasuna atxiki nahi izan duen ikasle batekin. Sare sozialetan frankismoa goraipatzen eta mezu xenofobo, matxista eta homofoboak zabaltzen... [+]
Honakoa dio Arartekoak argitaratu duen ikerlanak. Jarrera matxisten inguruko azterketak Euskadiko nerabe eta gazteetan jarri du fokua. Diskriminazio gehien gertatzen diren espazioak kalea eta sare sozialak dira.
Iruñeko Arrosadia auzotik pasatzen naizen aldiro sartzen dut burua Santa Marta kaleko tailerrean. Hor da Montse normalean: potetxoan pintzela sartu, trapu batean ia pintura dena kendu eta pintzela mihisean igurzten, begiztan. Bere espazio-denboran sartu naiz gaur eta... [+]
Iruñerriko Laneko Autodefentsa Sareak The Champions Burger jardunaldian langileek pairatzen dituzten lan-baldintza kaxkarrak salatu zituen aurreko astean The Champions Bugerrek langileak esplotatzen ditu lelopean.
Aldarri eta kanpaina, lege, arau, plan eta aurrekontu, babes-mekanismo eta zigor-makinaria oro gorabehera, etenik gabe jarraitzen dute kasu gogorrek eta jokabide zitalek betetzen albistegiak, tantaka zein zaparradan, eta gizon-desmasiak salatzeko protesta-ekintzek,... [+]
Ikasi berri dugu Earl Tupper jaunak Floridako Orlandon, 1947an, sortu zuen mila koloretako ontzi enpresa peko errekara doala, desagertzeko zorian dela, preseski. Badirudi plastikoak konkurrente larriak dituela, adibidez, linean egiten diren salerosketena edo erabilpen bakarreko... [+]
Gisèle Pélicot-en kasuak bortxaketetatik haratago dagoen arazo bat erakusten du: gizonezkoon konplizitatea indarkeria matxistaren aurrean. Kezkagarria ez da soilik erasoa, baizik eta, gertatutakoa jakinda, egoera ez salatzea erabaki zuten gizonen isiltasuna... [+]
Gaur egun, gure munduan eraiki diren hierarkia guztiak mundu mailako kolonizazio prozesu baten emaitza dira. Menderatze-hierarkia global horiek elkarren artean txirikordaturiko beste hierarkia zehatzagoek osatzen dituzte, hau da, klasekoek, etnikoek, estetikoek, eta baita... [+]
Directa-ren ikerketa batetik abiatuta ezagutu dugu iruzurra. Bartzelonan egiten ari den belako Amerika Koparen antolatzaileek argitaratutako audientzia eta bisitari kopuruak faltsuak dira. Gaia garrantzi sozial eta politiko nabarmena izaten ari da, faltsututako datu horiek izan... [+]
Irailaren 17ko astean, Israelgo lehen ministro Benjamin Netanyahuk erabaki zuen Hezbollah-rekin Libanon zuen misil trukea beste maila batera eskalatzea, eta erabateko gerra hastea.
Maule, 1892. Zaraitzu ibarreko zortzi emakume espartingile Zuberoako hiriburutik etxera abiatu ziren, baina bidean, Larrainen, elurteak harrapatuta, hotzak hil omen zituen denak. Zortzietatik zazpiren izenak iritsi zaizkigu: Felicia Juanko, Felipce Landa, Dolores Arbe, Justa... [+]