DIWANAK BRETOIERAREN HARROIN SENDOENAK DIRA

  • hiztun zituen. Egun, berriz, 240.000. Hauetatik 70.000k baino ez darabilte, ordea. Irakaskuntzan jokatzen da bere geroa. Diwan da bere euskarri nagusia.

2021eko uztailaren 21ean
Diwan –Ikastoleen baliokidea– kimua edo ernaimuina bezala itzultzen ahal dugu euskarara.

Germe
edo

germen
esan nahi du frantsesez nahiz espainolez. Diwanak bretoi hizkuntzaren berpizkundearen abiaburuan jarritako harroin sendoenak dira. 1978 urtean, Kemper eta An Oriant herrietan zabaldu ziren lehen Ama-Eskolak. Harrez gero, Diwan eskoleen ernaimuinak kimatuz joan dira. Egun 2.000 ikasle biltzen dira 24 Ama-Eskola, 26 Lehen-Maila, 3 Kolejio eta 3 Lizeotan. Azkenekoa, Karaezen irekia, gurasoen lan eskerga eta populazioak emandako sostenguari esker.


BEREZKO PROIEKTUA.

1983an hasi ziren Diwan eta frantses Hezkuntza Nazionalaren arteko harremanak. Hasiera hartan, akordio batera iritsi ziren, eta 1, 25 milioi (32.250.000 pezeta) liberaren laguntza jasotzen hasi ere urtero. Diwanak urtetik urtera haziz joan ziren eta Ama-Eskola soilak izatetik Lehen Mailako eskolak irekitzera pasa ziren, baita Bigarren Mailako Kolejioak ireki ere. Lehen Kolejioa Relecq Kerhuon herrian (Brest) ireki zen eta Skolaj Roparz Hemon izena du. Bigarrena, Plessidy herrian ireki zen, eta hirugarrena Kemperren. Hazi ahala arazo finantzarioak handituz joan ziren, baita akordio berrien beharra etorri ere. 1993an, zerga arazoak medio, Diwanek tirabirak izan zituen Kemperreko auzitegiarekin. Harrez gero, orduko hezkuntz ministroak –Francois Bayrou– elkarte kontratu sistema eskaini zien Diwanei, Iparraldeko ikastolen Seaska federakuntzak darabilen kontratuaren antzeko bat.


ESKOLA PUBLIKOAN ERE BAI.

Ipar Euskal Herriko Ikastolen ondorenean hasi ziren Diwanak Bretainian; hamar urte beranduago hala ere. Iparraldean egiten den antzean –Seaska abiatu ondoren, eskola publikoan hasi zen modelo elebiduna potentziatzen. Ikas-Bi gurasoen elkarteak bultzaturik, kasu–, Bretainiako irakaskuntza publikoan –edo pribatuan– erdia bretoieraz eta beste erdia frantsesez erakusten da; gurasoek hala nahi izatera. Arazo handiekin, ordea. Estatuak ez baititu interesatuak diren gurasoen beharrak betetzen. Esaterako, irakasleen heziketari dagokionez oso larri dabil bretoi irakaskuntza. Horrek –Iparraldean bezalatsu– gurasoen manifestazioak eta irakasleen lanpostuen gaineko gorabeherak sortarazi ditu azken urteotan. Arazo handienetako bat testu didaktikoei lotua dago. Argitaletxe bat arduratzen da bereziki eskolarako testuen ekoizpenaz. Instituzioen aldetiko laguntzarekin kontatzen duten arren, gurasoen ekimena da eskola hauen biziraupena atxikitzen duena. Hezkuntza Nazionalaren aldetik engaiamendu zehatz bat beharko litzateke haur eta gazteen hezkuntzan bretoieraz behar diren testu eta eskuliburu didaktikoak ekoizteko. Paris oso urrun dago arazo honetatik, ordea.


BRETOIERAREN GEROA KINKAN.

Diwanen historia erabat lotua dago bretoieraren suspertzeari. Eskola hauek laiko eta doanekoak dira. Beren sorrera bultzatu eta abiarazi zituzten gurasoak militante bretoiak ziren gehienbat, nazionalismoaren eremuko militante klasikoak. Gaur egun, aukera zabaldu egin da eta berean iritzi eta ideologia politiko guztietako herritarrak biltzen dira. Abertzaletasunari arras atxikiak izan gabe, hizkuntz eta giza eskubideen aldekoak. Diwaneko arduradunek harreman onak omen dituzte bai ezker bai eskuin nahiz erdiko politikoekin. Une honetan, Askotariko Ezkerrarekin lehiatu behar dute beren helburuak erdiesteko. Bertako kargudun hautatuekin zaila bada, zailtasunak areagotzen dira aferak Parisen trenkatu behar direlarik. Anartean, bretoieraren geroa dago jokoan, kinka larrian baitago. 1900 urtean Bretainia Behereko polulazioaren % 90 mintzo zen bretoieraz: 1.300.000 hiztun ziren. 1950an populazioaren % 75ra jaitsia zen. 1990ean, 400.000 hiztun baino ez ziren, eta 95ean 240.000. Erabili ordea, 70.000k baino ez dute erabiltzen. Hau da, Populazioaren % 11,5. Adituen arabera 2.030 urterako desagertu liteke. Alta, bretoien % 71k uste du beren hizkuntza salbatuko dela, eta % 88k salbatu beharra dagoela


Kanal honetatik interesatuko zaizu: Etxebizitza eskubidea
2025-02-12 | Jesús Rodríguez
Etxegabetzeen aurrean, irabazteko antolatu

Azken egunak garrantzi handikoak izan dira Bartzelonan, etxebizitzaren aldeko mugimenduarentzat eta espekulatzaileen aurkako borrokarentzat. Urtarrilaren 28an, polizia-armada batek Raval auzoko Massana Zaharrari [zentro sozial okupatua] eraso egin zion goizaldean, aurrez abisatu... [+]


2025-02-04 | Gedar
Hilaren 21ean epaituko dituzte hiru lagun Gasteizen, etxegabetze bati aurre egiteagatik

Lau urte eta erdira arteko kartzela-zigorrak eta 25.000 eurorainoko isunak eskatzen dituzte auzipetuentzat. Duela lau urte, etxe-kaleratze bat gelditzen saiatu ziren Herrandarren kalean.


2025-02-03 | Gedar
Azaroan Astrabuduan desalojatutako etxea, berreskuratua

70 urteko emakume bat eta bere biloba bota zituzten euren etxetik, baina hura bereganatu dute berriz. Etxea defendatzeko konpromisoa azaldu du Uribe Kostako Etxebizitza Sindikatu Sozialistak.


2025-01-30 | Julene Flamarique
“Irabazi egin dugu”: Burlatako etxegabetzea gelditu du Iruñerriko Etxebizitza Sindikatu Sozialistak

Genero-indarkeriaren biktima den emakume bat eta haren bost seme-alabak, horietatik hiru hemezortzi urte beherakoak, etxetik bota nahi izan dituzte ostegunean. Erabakia aurrera eramateko baldintzarik ez zegoela argudiatuta ez dute kaleratzea burutu, baina beste data bat... [+]


2025-01-24 | Julene Flamarique
Genero indarkeriaren biktima den emakume baten eta haren bost alaba-semeen etxegabetzea salatu dute Burlatan

Etxebizitza Sindikatu Sozialistak azaldu duenez, gizarte-zerbitzuek ez dute bestelako aukerarik eskaini, kaltetuak eskaera bat baino gehiago egin badu ere. “Legearen, erasotzailearen eta erakundeen aurrean” emakume horrek pairatzen duen erabateko babesgabetasuna... [+]


Ez ezazula memoria gal, zure auzoa ere Gamonal

Burgosko Gamonalen 2014ko urtarrilean gertaturikoa M15 mugimenduak eta antzekoek hauspotutako protesta soil batzuk izan zirela uste duena, oso erratuta dabil. Auzoaren memorian arakatzea besterik ez dago konturatzeko zer nolako eragina izan zuten iraganeko galera sentimenduak,... [+]


2025-01-17 | Gedar
Soraluzen ‘desokupei’ aurre egiteagatik deklaratu beharko du lagun batek

 Ekainaren 5ean bota zituzten Desokupacyl enpresako bi matoi Sorazuletik, eta bi pertsona identifikatu zituen Poliziak. Urtarrilaren 29an deklaratu beharko du haietako batek.


Ander Zangitu. Eraikinez harago
“Joera bilakatu da, baina ez dago sukaldea eta egongela bateratzeko pisuzko arrazoirik”

Iaz egin nuen topo lehen aldiz Ander Zangiturekin, Azpeitiko Dinamoa sormen gunean antolatzen duten Hitzaren Eskolan. Isiltasunaren inguruan aritu ginen, batez ere, hausnarrean. Harrezkeroztik tentu handiagoz erreparatu die haren formei bere ogibidearen mundutik, arkitekturatik... [+]


2025-01-09 | Julene Flamarique
Santander bankuak Iruñean familia bat etxetik bota nahi duela salatu dute

Auzoko familia bat etxea galtzeko arriskuan dagoela salatu du Berriozarreko Hipotekak Kaltetuen plataformak, hipoteka 600 eurotik 1.150 eurora igo eta gero. Familiarentzako irtenbide bat eskatu du plataformak.


2025-01-03 | Leire Ibar
Etxegabetzeko arriskuan daude bi familia Burlatan

Burlatan, Nafarroan, bi familia euren etxeetatik kaleratuak izateko arriskuan daude. Iruñerriko Etxebizitza Sindikatu Sozialistak azaldu duenez, familia bat putre-funts batek bota nahi du, alokairu kontratua berritzea ukatu diolako; beste familia, berriz, etxejabeak bota... [+]


Analisia
2025ean etxebizitza zer?

Urte berria hasi dugu, baina etxebizitza arazo oso potoloa bihurtu zaigula aspaldi honetan, hori ez da berria. Hala ere, azkenaldian zabaldu diren datuak ikusita, 2025a mugarri bat markatzekotan dela esan daiteke, eta iragar ezinak diren ondorio sozial eta politikoak antzeman... [+]


2025-01-03 | Leire Ibar
2025etik aurrera, Hego Euskal Herrian alokairuak gehienez %2,2 igoko dira berritzean

Espainiako Estatistika Institutuak erreferentziazko indize berria argitaratu du urtarrilaren 2an. Horren arabera, alokairuen prezioak gehienez %2,2 garestitu ahalko dira urtean. Indize hau 2023ko maiatzaren 25ean indarrean sartu zen Etxebizitza Legearen ondorio da, eta data... [+]


Alerta laranjak

Valentziako tanta hotzaren kudeaketa txarrak aldaketa ekarri du muturreko eguraldiagatik izan daitezkeen alerten inguruan, “neguko” lehenengo denboraldian agerian geratu den bezala. Hego Euskal Herrian ibaiek gainezka egingo zutelako mehatxuaren aurrean, hainbat... [+]


2024-12-17 | Leire Ibar
Gasteizen bizi diren Gazako bost familien egonaldia era mugagabean luzatzeko eskatu dute

Palestinatik aberriratu eta urtebetera, Espainiako Gobernuak jakinarazi du familien harrera programa ez duela gehiago finantzatuko eta aterpetxe eta hostaletako egonaldia abenduaren 31n etengo diela. Urtarriletik aurrera Gasteizko Udalak Gazako bost familien ostatuaren gastuak... [+]


Eguneraketa berriak daude