ESKOLARIK GABEKO HIZKUNTZA
- berri du Jesus Atxak. Ikastola guztiek funtsean bide berdina egin dutelakoz, iragana bergogoratzea du helburu, etorkizunari eusteko gogoz.
1876an Foruak galdu zirela gogoratzen du Atxak, eta ondorioz irakaskuntza arrotzago agertu zitzaiola euskarari. Horrela, irakasleak izendatzeko eskubide osoa zuen Estatuak, eta hizkuntzarekin inongo harremanik ez zuten irakasleak igorriko zituzten Euskal Herriraino. «El Imparcial» egunkariak horrela izkiriatzen zuen bere orrialdeetan: «Foruak kentzea ez da nahikoa; orain euren hizkuntza kendu behar diegu».
Giroa sasoian zegoen, eta 1906 urteko apirilaren 24an lau Diputazioek egin bileran Euskaltzaindia sortzeko asmoa agertu zuten, beranduago mamituko zelarik. Gero, 1908an Bilboko Plaza Berriko Euskal Eskola eta 1914an Colon de Larreategikoa jarri ziren martxan, luzerako iraun ez bazuten ere. Hasiera ttikia izanagatik, Atxak garbi azpimarkatu nahi ditu egitasmo biak, «
euskararen eta hezkuntzaren lehendabiziko uztarketa eta gizarteraketa ekarri zuten heinean
Bizkaiari dagokionean, tarte horretan, Algorta, Bilbo, Sondika, Zornotza, Barakaldo, Elorrio, Ondarreta, Galdakao, Gernika, Trapagaran eta Durangokoa ernatu ziren. Gipuzkoan berriz, Donostia, Tolosa, Errenteria, Arrasate, Segura, Andoain, Soraluze, Irun, Oñati eta Iruran sortu ziren. Nafarroan berriz, Iruñea, Lizarra eta Elizondon gauzatu ziren estrainekoak. Araba eta Iparraldeari dagokionez, 60ko hamarkadan gauzatuko ziren lehendabizikoak.
Alta, itxaropena handia izanagatik, Gerra Zibilak guztia mututu zuen. Alabaina, «
tiroen eztandaz uxatu eta ihes eginiko horma-txoriak, ostera, pixkanaka-pixkanaka biltzen hasten diren bezalaxe, gerratik alde eginiko jendea ere gorde zuloetatik atera
sakramentu guztiekin Euskal Herriko lehendabiziko ikastolaren legeztatzea
Arestian aipatu Moyano Legearen ordezkoa etorri zen urte bat mantsoago, Villar Palarisen legea alegia. Derrigorrezko eskolaratzea hamalau urteak arte hedatu zuen honek, eta eskola ttiki aunitz kolokan paratu zituen egitasmo berriak; zer erranik ez ikastolen ahulezia. Finantziazioa, Estatuaren esku-sartzea, ikastolen nortasuna, guztia izango zuten bada eztabaidatzeko. Hari honetan, euskal lurralde guztietarako Euskal Herriko Ikastolen Konfederakundea sortuko zen 1976. urtean. Urte berdinean Beasainen ospatuko zuten estreinakoz Kilometroak jaialdia. Lehendabiziko Nafarroa Oinez Altsasun burutuko zen, 1981.ean
AEBetako auzi judizialen batengatik jakin denez, Metak (Facebook-eko jabeak) Libgen sareko liburutegia masiboki pirateatu du BitTorrent protokoloak erabiliz. 81.7 terabyte gutxienez lortu zituzten horrela, beren adimen artifizialeko sistemak elikatzeko. Saiakera eta zientzia... [+]
Gorrotoa sustatzen duten algoritmoak, mendekotasuna sortzeko diseinatutako aplikazioak, pertsonak beharrean publizitate-hartzaileak ikusten dituzten plataformak, merkantzia gisa tratatzen gaituzten sare sozialak… Badirudi azken aldian herritarrek sare sozial nagusietatik... [+]
Mastodon, gizarte sarea eta mikroblogintza zerbitzua da. Eugen Rochko alemaniarrak sortu zuen 2016. urtean. Software librean oinarritzen da. Azkenaldian, norbanako eta erakunde frankok bertan saretzea erabaki dute. Elkarren artean komunikatzen diren egitura independeteez... [+]
Donald Trumpen agintaldia hasi da politika atzerakoiak ezartzen woke edo DEI izan daitekeen guztiaren kontra, eta baita neurri teknologikoak iragarriz. Lehen unetik, karguaren zina egin zuenetik, teknologiako erraldoien buruak lehen lerroan egotea deigarria izan zen: bereziki... [+]
Trumpek AEBetako presidentetza hartuko duen eguna baliatuta, Goazen lagunok lelopean, multinazionalen jabetzako sare sozial "toxikoak" utzi eta fedibertsora trantsizio kolektiboa bultzatzeko kanpaina egiten ari dira eragile ugari. “Internet gizatiarrago batean... [+]
2018an itzali nituen sare sozialak, baita gailuen jakinarazpen gehienak ere, bizitzan arreta non jarri kontrolatzen hasteko saiatu asmoz. Egunero lan horretan jarraitzen dut, sitsa argira nola, nire jakin-minak errealitatea ulertzen lagunduko didan informazio freskoa bilatzen... [+]
Nazioartean ekimen batek baino gehiagok seinalatu du datorren astelehena, 2025eko urtarrilaren 20a, Twitterretik alde egiteko egun gisa. Donald Trumpek ofizialki AEBetako presidentzia hartzeko eguna izango da, eta haren eskutik X/Twitterreko jabea, Elon Musk, Etxe Zurira... [+]
Metaren buru den Mark Zuckerberg-ek adierazpen askatasunaren izenean eta erroetara itzultzearen izenean, immigrazioa, generoa eta sexu-orientazioa bezalako gaien aurkako zentsura kentzeko neurriak hartu ditu. Trumpekin elkarlanean arituko dela adierazi du eta... [+]
Indarkeria matxistari buruzko testigantzak jasotzeko Instagram kontua 2024ko azaroan jarri zuen abian emakume talde anonimo batek. Espainiako Estatuan Cristina Fallarás kazetariak abiatutako #Cuentalo egitasmoan oinarritu dira. Emakumeek, testigantza anonimoen bidez,... [+]
Mundu osoko 70.000 gizonek baino gehiagok hartzen dute parte emakumeak nola drogatu eta bortxatu hitz egiteko txat-talde batean. Alemaniako ARD irrati publikoko bi kazetarik egin dute ikerketa urtebetez eta erakutsi dute kasu batzuetan biktimak bikotekideak, arrebak eta amak... [+]
Elon Musken presentzia hedabideetan gora doa, suziri baten moduan, Etxe Zuriko lorategian lurreratu ostean. Lortzen ari den botereaz eta influentziaz asaldatuta omen daude beste botere batzuk eta, bere eragina gutxitzeko asmoz, X sarearen kontra kargatu dute. Azken asteetan The... [+]
Sare sozialik opakoena da TikTok: ez du bere isurketei buruzko daturik argitaratzen. Gainontzeko sare sozialek baino gehiago kutsatzen du. 2030erako "karbono neutral" bilakatzeko konpromisoa hartu duela esana du.
“eXodoa” gertatzen ari da egunotan sare sozialetan. Erabiltzaile ugarik X plataforma uztea erabaki –Elon Musk enpresariaren eskutik izandako eboluzio “toxikoaz” kokoteraino– eta Mastodon edota Bluesky-ra egin dute jauzi. Proiektu horiei begira... [+]
Mastodon.eusen euskara da hizkuntza nagusia, baina Fedibertsoa ehunka hizkuntza hitz egiten dituen komunitate global eta bizia da. Horregatik, itzulpenak egiteko Libretranslate tresna librea erabiltzen hasi dira. Horri esker, nazioarteko eragile eta norbanakoek argitaratukoak... [+]