"DAMA ETA KARDINALA": SUGARRAK PIZTUTA DIRAU

  • antzezlana euskaraz ere estreinatu berri du. Nahiz eta «Xagu tranpa» bezain komertziala ez izan,Moliereren indar kritikoa du XVIII. mendean giroturiko sentimenduzko komedia honek.

2021eko uztailaren 19an
Parisko Hebertot antzokian estreinatu zen obra 1995ean. Komedia onenaren saria jaso zuen, gainera. Moliereren komedien tankera duen arren, lan garaikidea da. Txalo konpainiak eskubideak erosi eta lanari ekin zion: Ramon Barea zuzendari eta Ane Gabarain eta Kandido Uranga aktore lanetan. Ilusio handia egin zion Rampali bere obra euskaraz ere egin behar zela jakiteak. Uztailean Donostiako Antzerki Jaialdian estreinatu zelarik, makina bat programatzailek kontratatu zuen, aktoreak espainiar Estatu mailan ezezagunak izanda ere. Halaxe, urte osorako 50 emanalditik gora lotu dituzte. Orain Palman daude, Ibizara gero, Albacete, Alacant, Merida, Badajoz eta Lleida izango dira hurrengo antzezlekuak. Erlijioaren aitzakian, botereari buruzko hausnarketa damaigu antzezlanak. Ramon Barearen esanetan,

«obraren helburua ikuslearen adimenetik sortutako barrea lortzea da; besaulkian dagoela, ezustekoen kutxak nondik joko duen inoiz ez dakien giza arimaren begirale pribilegiatua da ikuslea»
.


HIGUINAREKIN GOZATZEN.

Sentimenduzko komedia honen atzean Moliere handia dugu, agertokietan iraina, iseka, karikatura, polemika eta jolasen bidez, giza arimaren hainbat aurpegi erakutsi zuen autorea. Horra hor gaur egun aski ahantzita dauden bere pertsonaiak: Zekena, Tartufo, emakume jakintsuak, Don Joan nahiz Misantropoa, mundu guztiari narda dion zoritxarreko gizona, alegia; bere zoritxarrean ia gozatzea lortzen duen pertsonaia gozakaitza eta besteen zoriona jasan ezin duena. Hartara, Rampalek Altzeste misantropoa eta honen betiko maitea, Zelimena dama (elkarri zioten maitasuna gauzatzerik sekula lortu ez zutenak) berpiztuko ditu eta Molierek jokatutako kartez baliatuko da bere komedian, berriro hainbat urteren buruan, bi pertsonaiok elkartzeko. «Dama eta kardinala» bi maiteminen elkar topatzea da, baina bananduta mantentzen ditu, betiko zauria bailitzan, bizitza ikusteko eta sentimenduak azaltzeko dituzten desberdintasunak agerian utziz. Azken batean, giza ahultasun eta bere ahalmenak ulertu eta konprenitzeko parada dugu. Dama, bizitza bizitzen ari denaren sentimenduzko jakinduriarekin, eta Kardinala, berriz, bizitza hori sufritzeko tematu denaren saminarekin. Damak, emakume soilaren argiarekin, asaldarazi egingo du bere maite eta umore txarreko Altzeste, zeina beti handizale plantan, orain kardinal bilakatuta, boterez jantzia dagoen. Topaketak elkarbanatzearen zeremonia ikusteko aukera ematen digu, eta hor agertuko dira hala etxeko haserraldiak, nola gizon emakumeei buruzko eztabaida filosofiko trufagarriak, baita eszena erotikoak eta aitortzaren sakramentuaren protokoloan beren gorena aurkituko dutenak ere. Hau guztia kontuan harturik, bistan da «Dama eta kardinala» interpretatu behar duten aktoreentzat apustu gotorra dela; ez dago amarru posiblerik.
Berriki, euskarazko bertsioa abiarazi dute Txalokoek. Azkoitian aritu ondotik, honako hauek dira hurrengo agerraldiak: hilaren 21ean Pasaian, 22an Gasteizen, 30an Azpeitian, gero Gernika, Andoain, Zaldibia, Idiazabal, Oñati eta Donostia. «Xagu tranpa»rekin gertatu bezalaxe, katalanez egiten uzteko eskatu die Bartzelonako konpainiak batek.

«Guk ezetz esan diegu, Ane eta Kandidok egiten segi dezatela nahi dugulako»,
argitzen digu Xabier Agirre Txaloko arduradunak. Bestalde, jadanik 600 emanalditik gora egin dituzte Agatha Christieren eleberrian oinarria duen «Xagu tranpa»rekin. Ercilla saria eman diote euskal ekoizpenik onenari. Valladolid eta Oviedon esaterako, lau aldiz izan dira, antzokia behin eta berriz leporaino betez.
Hori gutxi balitz, beste obra bat taularatzeari ekingo diote, hilaren hondarrean «Los emigrados» Slawomir Mrozeken antzezlana Huescan emango baitute lehenaldikotz. Ondoren, Madrilen arituko dira urtarrila arte. Ramon Barea zuzendari dutela, Mulie Jarju ganbiarra («Cartas de Alou» filmeko protagonista) eta Roman Luknar eslovakiarra ditugu protagonistak. Etxola batean elkarrekin bizi diren bi etorkinaren penak, mixeriak eta ametsak ditu kontagai. Jatekorik ez eta gorriak ikusi behar. Ganbiarra adibidez, mundu modernoarekin liluratua geratuko da. Zenbaitetan biak beren hizkuntzan mintzatuko dira, juramenduka edo aieneka. Mami garratza duen tragikomedia gordina da. Azkenaldian Txalok kanpoko lanak egokitu izanak ostera, ez du esan nahi euskal idazleen lanak taularatzeko nahikariarik ez dutenik. Duela ez asko Ramon Agirreren «Errenta» antzeztu zuten;

«hala ere, euskal autore baten lana aukeratzen badugu ez da euskalduna delako izango, kalitatea duelako baizik»
diosku Xabierrek

Bost seteko tenis partida

Urduri zeuden Kandido eta Ane hasi baino lehen. Azkoitiko Baztartxo antzokia gainera, erdi betea zegoen, jende gutxi Azkoitia bezalako herri euskaldun peto baterako. Espero dezagun euskarazko hurrengo emanaldiek jende gehiago biltzea, antzezlan fina baita. Irteeran behintzat, 70 urteko emakume nahiz 20 urteko gazteek ongi pasa izanaren irribarrea zuten. Oker dabil ordea, bodebila ikustera doala uste duena. Ironiaz blai, gizaki eta gizartearen bizioen errepasoa dugu, moral bikoitza, aitortza, adarrak eta abar. Ikuslea kokatzeko behar diren lehen minutuak kenduta, eta nahiz bi aktoreak testua bereganatu arte dialogoaren gibeletik doazela iduri duen, erritmoa arinduz doa gero, baita antzezpena sinesgarriago bihurtuz ere. Eszenaratze xumea halaber, lagungarri da horretan. Txiliku eta Beatriz Zabalak egin euskarazko itzulpena belarritik aise sartzen zaigu, testu mordoa duen obra izanik ere. Pascal Gaigneren musikak halaber, bikainki murgiltzen gaitu garaiko giroan. Gizon ozpindua eta oraindik bere maiteñoa dena aurrez aurre.

«Fedea lortzearren zeruari begira nengoela, laino bat zure aurpegiarekin jarri zen tartean»
aitortuko dio Kardinalak. Emeki-emeki, aldarte aldaketa ugariek erritmo bizia emango diote, tenis partida bailitzan, nor baino nor, elkarri mokoka, ankerki tratatuz, adiskidetuz, errebesa, drive eta dejada erabiliz elkar menderatzeko. Azkenean, biak sarera igoko dira, azken astindua nork emango. Ikuslearen esku dago irabazlea nor den epaitzea. Kontsolazio gisa haatik, opari polit bat jasoko du galtzaileak, behin betiko kutunki gordeko duena


Azkenak
“Mezu faxistak” zabaltzen dituen EHUko Arabako Campuseko irakaslea salatu du Ikamak

Gasteizko EHUko Farmazia Fakultateko irakasle batek sare sozialetan “mezu faxistak” zabaltzen dituela salatu du Ikama ikasle taldeak. Joan den irailean, EHUk Leioako Campuseko irakasle bat kanporatu zuen sare sozialetan zabaltzen zituen mezuengatik.


Raimundo el Canasterori babesa adierazi diote 230 musikarik, eta musikaren bidez boterea kritikatzea zilegi dela aldarrikatu dute

Belako, Chill Mafia, Eñaut Elorrieta, Fermin Muguruza, Ibil Bedi, J Martina, ØDEI, Olaia Inziarte, Nøgen eta Tatxers daude sinatzaileen artean. 237 musikariren zerrenda argitaratu dute.


'Itzal(iko) bagina'
Hemen gezurra nagusi

Itzal(iko) bagina
Taldea: Lokatz Loreak.
Aktoreak: Araitz Katarain, Janire Arrizabalaga eta Izaro Bilbao.
Zuzendaria: Iraitz Lizarraga.
Noiz: otsailaren 2an.
Non: Usurbilgo Sutegi aretoan.

-------------------------------------------------------
 
Bertsoa bertsolaritza,... [+]

Behe Bidasoako eraso faxistak eta Devenir Europeo

Eraso faxistak, xenofoboak edo homofoboak gero eta ugariagoak dira Euskal Herrian ere, eta kezka barreiatu da han-hemenka. Behe Bidasoa da eraso horiek pairatzen dituen eremuetakoa, eta hor, zehazki, eraso edota ekintza gehienak Devenir Europeo (Europaren bilakaera) izeneko... [+]


Argitaratu gabeko 36ko gerrako bideoak eskura jarri ditu Los Angelesko Unibertsitateak

Donostiako eta Gipuzkoako beste udalerrietako irudiak ikus daitezke unibertsitatearen webgunean.


2025-02-07 | Aiaraldea
Amurrioko Udal Gobernuari entregatu dizkiete Aiaraldea Komunikabidearen dirulaguntza berrezartzearen aldeko 1.700 herritar eta eragileen atxikimenduak

Komunikabideko hainbat langile eta bazkide bertaratu ziren duela astebete Amurrioko Udaleko plenora, dirulaguntza bigarren urtez ezabatu dela salatzeko. Txerra Molinuevo alkateak ez zuen inolako erantzunik eman.


Erorien Monumentuko sinbologia faxista duten elementuak kentzeko eta interpretazio zentroa sortzeko lege proposamena aurkeztu dute

PSN, EH Bildu eta Geroa Bai talde parlamentarien sinadurarekin aurkeztu da gaur eta onartua izateko babesa izango du.


2025-02-07 | Gedar
Txantreako Eunate ikastetxeko irakasle erasotzaileak alde egitea lortu dute ikasleek

Iruñerriko IAk azaldu duenez, irakasle horrek ikasleak sexualizatu eta bortxaketak justifikatu zituen. Aurreko ostiralean eserialdi bat egin zuten eta sinadura bilketa bat izan dute martxan, irakaslea botatzeko.


2025-02-07 | Uriola.eus
Bi gizonek eraso homofobikoa salatu dute Bilbon

Lauzpabost pertsonak osatutako talde batek jo egin zituzten baita irain homofoboak egin ere.


2025-02-07 | Euskal Irratiak
Ximun Fuchs
“Euskal irainak baitezpadakoak zaizkigu, elbarritu emozionalak ez gaitezen izan”

Le Tampographe Sardon enpresak salgai ezarria du 24 laidoko zigilu-kutxa. Sarean eskuragarri da. Ximun Fuchs aktoreak du hautaketa lana egin, irainak "lan tresna" baitira beretzat.


Aktibismoan osasun mentala zaintzeko zenbait tresna

Aktibisten ezinegonak bildu, eta horiek kolektiboki lantzeko gida bat sortu dute zenbait aktibistek. Besteak beste, estresa, beldurra, frustrazioa eta nekea landu dituzte.


47 urteko gizon batek bere ama hil du Irunen

Atzo eguerdian labanaz eraso zion bere amari Irunen eta Donostiako Ospitalean hil da. Erasotzailea epailearen aurrean deklaratzeko esperoan dago.


Ipar Euskal Herriko lehen indarra izaten segitzen duela ohartarazi du ELBk, botoen %48 jasorik

Otsailaren 6 honetan zenbatu dituzte departamenduko laborantza ganberarako bozak. Biarnoa eta Ipar Euskal Herria biltzen dituen departamenduan lehen indarra izaten segitzen du agroindustriaren sustatzailea den FDSEAk baina indarra galdu du: %54tik %46ra pasa da.


2025eko urtarrila, mundu mailan inoiz erregistratu den urtarrilik beroena

Aurtengo urtarrila 1850. urteaz geroztik beroena izan dugu. Gainera, aurreko hilabeteen joera mantentzen du, azken hemeretzi hilabeteen artean, hemezortzigarrena da bero erregistroak apurtzen. 


Eguneraketa berriak daude