"DAMA ETA KARDINALA": SUGARRAK PIZTUTA DIRAU

  • antzezlana euskaraz ere estreinatu berri du. Nahiz eta «Xagu tranpa» bezain komertziala ez izan,Moliereren indar kritikoa du XVIII. mendean giroturiko sentimenduzko komedia honek.

2021eko uztailaren 19an
Zarata mediatikoz beteriko garai nahasiotan, merkatu logiketatik urrun eta irakurleengandik gertu dagoen kazetaritza beharrezkoa dela uste baduzu, ARGIA bultzatzera animatu nahi zaitugu. Geroz eta gehiago gara, jarrai dezagun txikitik eragiten.
Parisko Hebertot antzokian estreinatu zen obra 1995ean. Komedia onenaren saria jaso zuen, gainera. Moliereren komedien tankera duen arren, lan garaikidea da. Txalo konpainiak eskubideak erosi eta lanari ekin zion: Ramon Barea zuzendari eta Ane Gabarain eta Kandido Uranga aktore lanetan. Ilusio handia egin zion Rampali bere obra euskaraz ere egin behar zela jakiteak. Uztailean Donostiako Antzerki Jaialdian estreinatu zelarik, makina bat programatzailek kontratatu zuen, aktoreak espainiar Estatu mailan ezezagunak izanda ere. Halaxe, urte osorako 50 emanalditik gora lotu dituzte. Orain Palman daude, Ibizara gero, Albacete, Alacant, Merida, Badajoz eta Lleida izango dira hurrengo antzezlekuak. Erlijioaren aitzakian, botereari buruzko hausnarketa damaigu antzezlanak. Ramon Barearen esanetan,

«obraren helburua ikuslearen adimenetik sortutako barrea lortzea da; besaulkian dagoela, ezustekoen kutxak nondik joko duen inoiz ez dakien giza arimaren begirale pribilegiatua da ikuslea»
.


HIGUINAREKIN GOZATZEN.

Sentimenduzko komedia honen atzean Moliere handia dugu, agertokietan iraina, iseka, karikatura, polemika eta jolasen bidez, giza arimaren hainbat aurpegi erakutsi zuen autorea. Horra hor gaur egun aski ahantzita dauden bere pertsonaiak: Zekena, Tartufo, emakume jakintsuak, Don Joan nahiz Misantropoa, mundu guztiari narda dion zoritxarreko gizona, alegia; bere zoritxarrean ia gozatzea lortzen duen pertsonaia gozakaitza eta besteen zoriona jasan ezin duena. Hartara, Rampalek Altzeste misantropoa eta honen betiko maitea, Zelimena dama (elkarri zioten maitasuna gauzatzerik sekula lortu ez zutenak) berpiztuko ditu eta Molierek jokatutako kartez baliatuko da bere komedian, berriro hainbat urteren buruan, bi pertsonaiok elkartzeko. «Dama eta kardinala» bi maiteminen elkar topatzea da, baina bananduta mantentzen ditu, betiko zauria bailitzan, bizitza ikusteko eta sentimenduak azaltzeko dituzten desberdintasunak agerian utziz. Azken batean, giza ahultasun eta bere ahalmenak ulertu eta konprenitzeko parada dugu. Dama, bizitza bizitzen ari denaren sentimenduzko jakinduriarekin, eta Kardinala, berriz, bizitza hori sufritzeko tematu denaren saminarekin. Damak, emakume soilaren argiarekin, asaldarazi egingo du bere maite eta umore txarreko Altzeste, zeina beti handizale plantan, orain kardinal bilakatuta, boterez jantzia dagoen. Topaketak elkarbanatzearen zeremonia ikusteko aukera ematen digu, eta hor agertuko dira hala etxeko haserraldiak, nola gizon emakumeei buruzko eztabaida filosofiko trufagarriak, baita eszena erotikoak eta aitortzaren sakramentuaren protokoloan beren gorena aurkituko dutenak ere. Hau guztia kontuan harturik, bistan da «Dama eta kardinala» interpretatu behar duten aktoreentzat apustu gotorra dela; ez dago amarru posiblerik.
Berriki, euskarazko bertsioa abiarazi dute Txalokoek. Azkoitian aritu ondotik, honako hauek dira hurrengo agerraldiak: hilaren 21ean Pasaian, 22an Gasteizen, 30an Azpeitian, gero Gernika, Andoain, Zaldibia, Idiazabal, Oñati eta Donostia. «Xagu tranpa»rekin gertatu bezalaxe, katalanez egiten uzteko eskatu die Bartzelonako konpainiak batek.

«Guk ezetz esan diegu, Ane eta Kandidok egiten segi dezatela nahi dugulako»,
argitzen digu Xabier Agirre Txaloko arduradunak. Bestalde, jadanik 600 emanalditik gora egin dituzte Agatha Christieren eleberrian oinarria duen «Xagu tranpa»rekin. Ercilla saria eman diote euskal ekoizpenik onenari. Valladolid eta Oviedon esaterako, lau aldiz izan dira, antzokia behin eta berriz leporaino betez.
Hori gutxi balitz, beste obra bat taularatzeari ekingo diote, hilaren hondarrean «Los emigrados» Slawomir Mrozeken antzezlana Huescan emango baitute lehenaldikotz. Ondoren, Madrilen arituko dira urtarrila arte. Ramon Barea zuzendari dutela, Mulie Jarju ganbiarra («Cartas de Alou» filmeko protagonista) eta Roman Luknar eslovakiarra ditugu protagonistak. Etxola batean elkarrekin bizi diren bi etorkinaren penak, mixeriak eta ametsak ditu kontagai. Jatekorik ez eta gorriak ikusi behar. Ganbiarra adibidez, mundu modernoarekin liluratua geratuko da. Zenbaitetan biak beren hizkuntzan mintzatuko dira, juramenduka edo aieneka. Mami garratza duen tragikomedia gordina da. Azkenaldian Txalok kanpoko lanak egokitu izanak ostera, ez du esan nahi euskal idazleen lanak taularatzeko nahikariarik ez dutenik. Duela ez asko Ramon Agirreren «Errenta» antzeztu zuten;

«hala ere, euskal autore baten lana aukeratzen badugu ez da euskalduna delako izango, kalitatea duelako baizik»
diosku Xabierrek

Bost seteko tenis partida

Urduri zeuden Kandido eta Ane hasi baino lehen. Azkoitiko Baztartxo antzokia gainera, erdi betea zegoen, jende gutxi Azkoitia bezalako herri euskaldun peto baterako. Espero dezagun euskarazko hurrengo emanaldiek jende gehiago biltzea, antzezlan fina baita. Irteeran behintzat, 70 urteko emakume nahiz 20 urteko gazteek ongi pasa izanaren irribarrea zuten. Oker dabil ordea, bodebila ikustera doala uste duena. Ironiaz blai, gizaki eta gizartearen bizioen errepasoa dugu, moral bikoitza, aitortza, adarrak eta abar. Ikuslea kokatzeko behar diren lehen minutuak kenduta, eta nahiz bi aktoreak testua bereganatu arte dialogoaren gibeletik doazela iduri duen, erritmoa arinduz doa gero, baita antzezpena sinesgarriago bihurtuz ere. Eszenaratze xumea halaber, lagungarri da horretan. Txiliku eta Beatriz Zabalak egin euskarazko itzulpena belarritik aise sartzen zaigu, testu mordoa duen obra izanik ere. Pascal Gaigneren musikak halaber, bikainki murgiltzen gaitu garaiko giroan. Gizon ozpindua eta oraindik bere maiteñoa dena aurrez aurre.

«Fedea lortzearren zeruari begira nengoela, laino bat zure aurpegiarekin jarri zen tartean»
aitortuko dio Kardinalak. Emeki-emeki, aldarte aldaketa ugariek erritmo bizia emango diote, tenis partida bailitzan, nor baino nor, elkarri mokoka, ankerki tratatuz, adiskidetuz, errebesa, drive eta dejada erabiliz elkar menderatzeko. Azkenean, biak sarera igoko dira, azken astindua nork emango. Ikuslearen esku dago irabazlea nor den epaitzea. Kontsolazio gisa haatik, opari polit bat jasoko du galtzaileak, behin betiko kutunki gordeko duena


Azkenak
2024-11-08 | Egurra Ta Kandela
Eusko Jaurlaritzaren ildo estrategikoak

Nekazari eta abeltzainentzat Energia Berriztagarrien Lurralde Plan Sektoriala (EEBB LPS) irakurtzea etsigarria izan bazen –eta izan zen–, ez pentsa askoz alaiagoa izan denik 2023ko uztailean horri jarritako 4.217 alegazio-egileri emandako erantzunen txostena... [+]


Volkswagen: Alemaniako itxierek kezka barreiatu dute Nafarroan

María Chivite lehendakariak esan du kezkatuta dagoela Alemaniatik Volkswagenetik datozen albisteekin, baina aldi berean, konfiantza duela multinazionalak Iruñean duen lantegian, orain arte iragarritako planak betetzen ari direlako.


2024-11-08 | ARGIA
Sindikatuek Confebaski egotzi diote absentismoa arazotzat hartzen duen kanpaina egitea

Sindikatuen ustez, absentismoa ez da arazoa, “baizik eta lan osasunerako araudia errespetatzen ez duen patronala”. Patronalaren jarrera salatzeko baliatu dituzte azaroaren 7an, Bilbon, Confebaskek gai horren inguruan antolatu dituen jardunaldiak.


2024-11-08 | Euskal Irratiak
Iñaki Berhokoirigoin
“Oraingo munduan, iruditzen zaigu kontsumitzailea ere ez dela irabazle”

Ostegun arratsean abiatu da Lurrama, Bidarteko Estian egin den mahai-inguru batekin. Bertan, Korsika eta Euskal Herriaren bilakaera instituzionala jorratu dute. Besteak beste, Peio Dufau diputatua eta Jean René Etxegarai, Euskal Hirigune Elkargoko lehendakaria, bertan... [+]


Oasi bat hiri erdian

Kutixik jaialdia
Non: Intxaurrondoko Kultur Etxean, Donostian.
Noiz: Urriaren 26an.

---------------------------------------------

Donostialdean sortutako musika ekimena da Balio Dute, autogestioa zimendu eta lan-tresna gisa hartuta, "musikariak prekario, bakarti eta... [+]


Ipuinak idazten ikasten: nondik hasi eta zeri jarraitu?

Garazi Arrula (Tafalla, 1987) eta Iñigo Astiz (Iruñea, 1985) gonbidatu ditu Mikel Ayerbek (Azpeitia, 1980) Idazteaz beste euskal literaturari buruzko elkarrizketa-saioetako bigarrenera. Euskal ipuingintza izan da elkarrizketa saio honen gaia, eta gonbidatuen... [+]


2024-11-08 | Leire Ibar
Farmazia enpresen erdiak baino gehiagok adimen artifiziala erabiltzen du

Sendagaien garapena "bizkortzeko, tratamenduak pertsonalizatzeko eta barne-prozesuak optimizatzeko" erabiltzen ari dira adimen artifiziala. Enpresen % 33k erabiltzen du gaixotasunen analisian, eta % 29k sendagaien garapenean eta fabrikazioan.


Karine Jacquemart (Lurramako aurtengo gomita berezia)
“Egungo elikadura- eta nekazaritza-sistemek ez gaituzte autonomo bihurtzen”

Laborantza iraunkor eta herrikoiaren hitzordua den Lurrama azokan izanen da Karine Jacquemart, Frantziako Foodwatch elkarteko zuzendaria. Elikadura-eskubidea herritar orori bermatzeko helburuari tiraka, hainbat ekintza bideratzen dabiltza –herritar mobilizazioak, agintari... [+]


2024-11-08 | Euskal Irratiak
AirBnb motako epe laburreko alokairuen abantaila fiskala murriztu dute Ipar Euskal Herrian

Frantziako Estatuko diputatuak eta senatariak ados jarri dira. Orain arte, alokairu turistiko bat alokatzen zutenek etekinen %50 zergapetik kentzeko aukera zuten, urte osoko alokatzaileek, berriz, %30. Lege proposamenak biak hein berdinera ekarriko ditu, hots, %30era.


2024-11-08 | Irutxuloko Hitza
KASen kontrako elkarretaratze berria egingo du LQNTCDD taldeak datorren astelehenean Donostian

Lo Que No Te Cuentan De Donosti taldeak mobilizazio berri bat antolatu du datorren astelehenean, hilak 11, Amara Berrin, Kaleko Afari Solidarioak banatzen diren ordu eta leku berean. Hiriko hainbat eragile antifaxista eta antirrazista batzen dituen plataformak... [+]


2024-11-08 | Hala Bedi
Errota Zaharra auzo elkartea
“Arrazoi eta interes askok eraman gaituzte oraingo egoerara, baina kaltetuak bizilagun guztiak gara”

Gasteizko Errotako (Koroatze) auzoan izan diren manifestazio "anonimoek" kolokan jarri dute auzokoen arteko elkarbizitza. Azalera atera dituzte ere hauetan parte hartu duten partidu politiko batzuen eta beste kide batzuen izaera faxista eta arrazista.


“Atera ala hil”, Gaza iparralderako Jeneralen doktrina

Israelgo armada urria osoan bereziki gogor aritu da Gazako iparraldean, eta egunotan ere azken urteko erasorik gogorrenak egiten ari da bertan, ehunka pertsona hilda, gehien-gehienak zibilak eta tartean hamarnaka ume. Herritarrei Gazako hegoaldera joateko agindua eman diete... [+]


Bilboko Etxaniz Suhiltzailearen anbulatorioko sexu-transmisiozko infekzioen zentroa “gainezka” dagoela salatu dute

Alfonso Setiey Anitzak elkarteko lehendakariak esan du langile eta informazio falta dagoela, itxaron zerrenda “luzea” dela eta estigmatizazio “handia” dagoela.


Eguneraketa berriak daude