Euskal Departamendua: bi mende luzetan zapuzturiko eskaera historikoa


2021eko uztailaren 19an
1789ko Iraultzaren biharamunean Frantziako erregio guztiak birmoldatzeko xedetan sortu ziren departamenduak. Jakobinoak garaileak ziren, ordea.

Egun berean, Lapurdiko Biltzarraren izenean Dominique Garat diputatuak Zuberoa eta Nafarroarekin batean Euskal Departamendua eratzea proposatu zuen Parisko Asanblean.

1808an, Euskal Herriko lurraldeak batuko zituen autonomia proiektu bat aurkeztu zion Garatek Napoleon Bonaparteri. Euskal Federazioa Europako eskualde berezia gisa aurkeztuz.

XIX. mendean zehar, Baionako Merkataritza Ganbarak Aturri izeneko departamendu berria osatzea eskatu izan zuen behin baino gehiagotan. Parisek entzungor egin zuen behin eta berriz.

1946ko ekainean, Frantziako Konstituzioa berritu zenean, Baigorriko Jean Etxeberri-Aintxart diputatuak Euskal Departamendua sortzeko lege proiektu bat aurkeztu zuen Asanblea Nazionalean. Berean, euskararen ofizialtasuna eskatzen zuen.

1963an, Enbata mugimendua Euskal Departamenduaren alde agertu zen. Euskaldunentzako berezko instituzio bat sortzeko lehen egitura jo zuen. Haren ondoren, talde abertzaleek instituzio horren beharra aldarrikatu dute.

1981ean, Errepublikako presidentea izatera iritsi zen Francois Mitterrand hautagaiak Euskal Departamendu baten proposamena egin zuen publikoki. Ez zuen berau gauzatu, ordea.

1994an, RPRko Michel Inchauspe diputatuak Pirinio eskualde berri baten baitan kokatuko zen Euskal Departamenduaren proiektua aurkeztu zuen.

1996ko urriaren 30ean, Iparraldeko auzapezen gehiengoa Uztaritzen bildu zen (151 auzapez). % 64 Euskal Departamenduaren alde agertu zen.

1997ko urrian, Euskal Herria Departamenduaren aldeko hautetsien elkarteak (AED) «Zergatik Euskal Herria Departamendua» izenburuko Liburu Txuria delakoa plazaratu zuen.

1997 urtean, Iparraldeko 93 auzapez Departamenduaren alde posizionatu ziren eta 159 herrietako udalbatzek alde bozkatu zuten. Auzapezen eta hautetsien % 60tik gora.

1999ko urtarrilaren 30ean, 6.000 lagun manifestatu ziren Baionako karriketan Abertzaleen Batasunak deituriko manifestazioan.

Joan den abuztuan, CSA etxeak eginiko inkesta baten arabera, Iparraldeko herritarren % 66 Departamenduaren alde dago. Duela bi urte eginiko inkestan baino bi puntu gehiago.

Joan den irailean, Garapen Kontseiluan ordezkaritza duten eragile sozioprofesionaleen % 65 Euskal Herria departamenduaren alde agertu zen


Kanal honetatik interesatuko zaizu: XVIII. eta XIX. mendeetako iraultzak
Jack Danielen izena, Nathan Greenen izana

Tennessee (AEB), 1820. Nathan Green esklaboa jaio zen, Uncle Nearest edo Osaba Nearest ezizenez ezaguna. Ez dakigu zehazki zein egunetan jaio zen eta, oro har, hari buruzko oso datu gutxi dauzkagu 1863. urtea arte, orduan lortu baitzuen emantzipazioa. Dakiguna da 1850eko... [+]


Francis Williamsen bikaintasunaren froga

Londres, 1928. Victoria and Albert Museum-era koadro berezi bat iritsi zen dohaintzan: margolanean gizon beltz bat ageri da, ileordea eta lebita jantzita, liburuz eta tresna zientifikoz inguratua. Museoan horrela katalogatu zuten: “Erretratu satiriko bitxia, beltzen... [+]


Ginekologiaren ama esklaboak

Washington (AEB), 1807. AEBetako Konstituzioak esklaboen trafiko transatlantikoa debekatu zuen. Horrek ez du esan nahi esklabotza abolitu zenik, esklaboen iturri nagusia eten zela baizik. Hala, emakumezko esklaboak bihurtu ziren esklabo berriak “ekoizteko” bide... [+]


Elhuyar anaiek baino lehen

Knustrup (Danimarka), 1546ko abenduaren 15a. Tycho Brahe astronomoa jaio zen. Besteak beste, Kopernikoren Ilargiari buruzko teoria hobetu zuen, errefrakzioei buruzko lehen taula osatu zuen eta Johannes Keplerren irakaslea izan zen.

Beraz, astronomiaren alorrean egindako... [+]


Ahanzturaren gaixotasuna

Frankfurt (Alemania), 1901. Alois Alzheimer psikiatra eta neurologoak Auguste Deter pazientea ikusi zuen lehen aldiz. 51 urteko etxekoandre alemaniarra kasu arraroa zen. "Pazientea eserita dago eta babesgabe dirudi" jaso zuen Alzheimerrek idatziz: "Nola duzu... [+]


Artea suntsitzeko arrazoiak

Londres, 1914ko martxoaren 10a. Mary Raleigh Rochardson (1889-1961) sufragista eta WSPUko kidea National Galleryra sartu zen, soinekoan laban bat gordeta zuela. Diego Velazquezen Ispiluko venus ezagunaren parera iritsi zenean, mihisea zazpi aldiz sastakatu zuen, guardiek... [+]


Egile eskubideak alkoholetan

Paris, 1847ko martxoa. Gau batez, Café des Ambassadeurs lokal ezagunean musika zuzenean jotzen ari ziren, beste hainbatetan bezala. Entzuleen artean Ernest Bourget, Paul Henrion eta Victor Parizot zeuden, hirurak musikariak, beren sormen lanaz bizitzeko borrokan ari... [+]


Billy Waters kale musikariari zor zaiona

Londres, 1823ko martxoaren 21a. Billy Waters kale abeslari, biolin jotzaile, dantzari eta aktore herrena hil zen St Giles auzoko benefizentzia etxean, 44-45 urte zituela.


Hilma Af Klint, abstrakzioaren ama

Stockholm (Suedia) 1896. Hilma Af Klint (1862-1944) margolariak eta beste lau lagun artistek boskote bat osatu zuten espiritismo saioak egiteko. Saio horietan oinarrituta, idazketa eta pintura automatikoan jarduten zuten taldekideek. Handik urte batzuetara, Klintek... [+]


Pastelak jan ditzatela?

Frantziar Iraultzan Luis XVI.a gillotinatik Maria Antonieta baino lehenago pasa arren, austriar artxidukesaren lepoa eskatzen lehenago hasi ziren. Zergatik ordea?


Migel Joakin Eleizegi Ateaga
Altzoko Handiaren itzulera

Azaroaren 20an dira 160 Altzoko Handiak agur esan ziola munduari, bere hezur handi eta guzti. Europako oholtza dirdiratsuetan itzulia egin zuen gizonkoteak sortetxean amaitu zuen umil, Altzo Azpiko Ipintza Haundi baserrian. Gero, bere oroimena ahozko istorio eta idatzizko... [+]


Esklabotza
Haiti, iraultza eta mendekua

1791ko abuztuan mundua astindu zuen iraultza batek. Eta ez zen Europan gertatu. Esklabotzan oinarrituriko sistema ekonomiko kolonial atlantiarra hankaz gora jarri zuten milaka beltzek Saint-Domingue uhartean: hainbat urtetako borrokaren ostean Haiti herrialde librea sortu zuten... [+]


Napoleon ez zen sekula Waterloon egon

1815eko ekainean, Napoleonek azken eta behin betiko porrot militarra izan zuen Waterlooko guduan. Baina Napoleonek ez zituen sekula udalerri hartako lurrak zapaldu.


Eguneraketa berriak daude