Guarrinza, Aragoiko megalitoen harana
Errepidea oihanetik atera eta Aragon Subordan erreka zeharkatzen duen zubitxoa iraganen dugu. Amini bat aurrerago, pista elaka bilakaturik, bigarren zubia pasa ondoren, kartel informatibo batzuen alboan utz dezakegu ibilgailua.
Guarrinzan gaude eta txoko liluragarri hau deskubritzeko bi ibilbide proposatzen dizkizuegu. Lehenak, erromatar galtzadatik Biarnoko mugaraino eramango gaitu, geroxeago Ibon de Atxerito bisitatuz eta Atxeritoko arroilatik itzuliz.
Bigarren ibilbideak, suabeagoa, Aragon Subordan erreka iganik, El Salto urjauziraino eta Aguas Tuertas ezagutzera eramango gaitu. Bi ibilbideotan, sarreran aipatutako megalito ugari kausitzeko parada izanen dugu.
Galtzadaren garapena honako hauxe zen: Caesaraugustatik, Zuera, Gallego ibaia, San Juan de la Peña, Santa Cilia de Jaca, Xabierregai, Echo eta Zirezatik iragan (bertan, Summo Pyreneo etxaldea kokatua zegoen nonbait) Puerto Palo igotzeko hondarrean, Biarno aldera. Ongien iraun duen zatia azkeneko etapari dagokiona da, Zirezatik Puerto Palora doana hain zuzen ere.
Gure ibilbide honen hastapenean erromatar galtzada jarraituko dugu. Oixtian aipatutako puntutik, pattarra gogorrari ekingo diogu Añarongo mailo aldera. Berehala igarriko dugu gure oinen azpian galtzararen isla... paraje isolatu hauetatik igarotzerakoan, zer sentituko zuten garai hartako kanpotar haiek? Mendi hauen handitasunari beha liluratuko al ziren, guri orain gertatzen zaigun bezala?
Puerto Palora iritsi baino lehen, zonbait megalito ikusiko dugu bidearen alboan. Megalito hauek historiaurrean eta erromatar garaian bide berberak erabili zirela adierazten digute. Behin Puerto Palon gaudela Lescun aldera jaisten diren bailaratxoak begiztatuko ditugu, Biarno. Aurrerago, Paueko lautada, erromatarren Akitanian kokaturik.
Guk muga bitxi hura jarraituko dugu une batez Iparmendebalderako norabidean, baina berehala desbideratuko gara Hegomendebaldera, Laristeko magaletik iragan ondoren, Larrailleko lepora iristeko asmoz.
Larrailleko lepotik Ibon de Atxerito osoa menperatuko dugu, gibelean Atxerito bera, Sobarcal, Petrechema eta Mallo Gorreta agertzen direlarik. Ondoren lakura jaitsiko gara, iztaian eta malkarretik. Ibon de Atxerito lakuak atsedenaldirako gonbite bikaina eskaintzen digu.
Ibilbideko zatirik gogorrena dagoeneko egin badugu ere, oraindik ez da amaitu aste honetako txangoa eta beraz, Atxerito aldera joko dugu, mendi eskerga honen magalean trikuharri baten tumulu itzela aurkitzeko.
Atxeritoko trikuharria, 1.840 metrotan eraikia, inguru hauetako megalitorik ikusgarriena da. Hemendik hurbil diren Ferrerias eta Petrafichako trikuharriak ere biziki ederrak dira, baina Atxeritokoa, bere 20 metrotako diametroko tumuluarekin eta hain ongi kontserbatutako ganbararekin, mendi hauen harribitxia kontsidera daiteke, Neolitiko garaitik jasotako opari paregabea.
Atxeritoko arroilatik, gure aurrean Atxer-eko gaztelua begibistan dugula, erreka jarraituko dugu, hasierako puntura iritsiz.
Aurrerantzean, bidezidorra jarraituko dugu. Hark eramango gaitu Aragon Subordaneko eskuinaldean diren megalitoetara, paseo eder bat osatuz. Lehendabiziko taldea Grupo A del Arroyo gisa izendatuta dago eta trikuharri batek gehi lau harrespilek osatzen dute. Handik kilometro batera ikusten den inguruko terrenotik nabarmentzen den muino morreniko batean, ibilalditxoaren bigarrren sorpresa kokatzen da, Las Fitas deituriko megalito taldea. Ikusmira ederra eskaintzen duen toki majiko honetan hamarren bat harrespil mardulek ederki upatzen dituzte haien harri zaharrak lurraren gainetik.
Megalito hauekin txundituta oraindik, aurrera segituko dugu gure bidea. Haraindian ere beste oroitgarrien albotik igaroko gara, batez ere Mallo Blanco aldera. Haitza Iparraldetik zeharkatu ondoren, Chitanos-en zubiraino hurranduko gara. Errekaren ezkerraldera igaro eta gero, hurbildik begiztatuko dugu El Saltoko urjauzia. Amiñi bat gorago, Saltoko tumulu ederra daukagu zain, pistatik metro eskasetara. Bertatik, bailara osoa menperatzen da, ikusmira zinez ederra eskainiz. Zuzen igoko gara Achar de Aguas Tuertaseko lepora. Haitzen artetik igarota, errekak marraztutako meandroek esango digute Aguas Tuertas bailarara iritsi garela. Bertan, trikuharri eder batek ganbarako estalkia mantentzen du oraindik. Pista hartuta, itzulera egingo dugu arazorik gabe ibilgailua utzi dugun lekuraino
Festa egiteko musika eta kontzertu eskaintza ez ezik, erakusketak, hitzaldiak, zine eta antzerki ikuskizunak eta zientoka ekintza kultural antolatu dituzte eragile ugarik Martxoaren 8aren bueltarako. Artikulu honetan, bilduma moduan, zokorrak gisa miatuko ditugu Euskal Herriko... [+]
Soco Lizarraga mediku eta Nafarroako Duintasunez Hiltzeko Eskubidea elkarteko kidearen ustez bizi testamentuak heriotza duin bat eskaini eta familiari gauzak errazten dizkio.
Bilbo Hari Gorria dinamikarekin ekarriko ditu gurera azken 150 urteetako Bilboko efemerideak Etxebarrieta Memoria Elkarteak. Iker Egiraun kideak xehetasunak eskaini dizkigu.
Laudion, Aiaran eta Okondon izango du eragina energia azpiegiturak eta plataformaren aburuz, proiektuak eta ingurumen-inpaktuaren azterketak gabezia garrantzitsuak dituzte.
"Entseatzen gira arnas gune bat sortzen Donibane Lohizunen, hain turistikoa den herri honetan". 250 kiderekin Donibane Lohizuneko Begiraleak kultur elkarteak 90 urte bete ditu aurten. Lau emaztek sortu zuten talde hauetan eramaile izan zen Madeleine de Jauregiberri... [+]
Karmela espazio autogestionastuan egingo ditu, eta Euskal Herriko zein nazioarteko gonbidatuak egongo dira bertan. "Koiuntura analisi orokorretik abiatu eta Euskal Herriko borroka internazionalistaren gakoetarainoko bidea" egingo dutela adierazi du Askapenak... [+]
33/2013 Foru Legeari Xedapen gehigarri bat gehitu zaio datozen aldaketak gauzatu ahal izateko, eta horren bidez ahalbidetzen da “erregimen frankistaren garaipenaren gorespenezkoak gertatzen diren zati sinbolikoak erretiratzea eta kupularen barnealdeko margolanak... [+]
2025 amaitu baino lehen Gernikako Estatutuan jasotzen diren eskumen guztiak izatea espero du Jaurlaritzak. Oraindik 25 eskumen falta dira. Transferentzia Batzordea aurreko astean biltzekoa zen baina "agenda arazoak" zirela eta atzeratu zuten.
Elgarrekin izena du Duplak egin duen aurtengo abestiak eta Senpereko lakuan grabatu zuten bideoklipa. Dantzari, guraso zein umeen artean azaldu ziren Pantxoa eta Peio ere. Bideoklipa laugarrengo saiakeran egin zen.
“Kasu, ez gitxu lo!”. Gure denbora eta manerekin baina heldu gira.
Azaroaren 25ean Baionako elgarretaratzera joan ez joan eta autoak nola partekatu pentsatzetik (joan-jina bi oren), bat-batean Lartzabalen elgarretaratze bat antolatu genuen, eta 47 emazte bildu!... [+]
Alemaniako Poliziak asteleheneko gertakariaren arrazoiak "politikoak" zirela baztertu duen arren, 35 urteko Alexander Scheuermann Ring Bund talde neonaziko kide zen. Bi hildako eta hamar zauritu utzi dituen atentatuaren egileak sare sozialetan "gorroto mezuak"... [+]
“Bi pertsona mota daude munduan: euskaldunak, batetik, eta euskaldunak izan nahiko luketenak, bestetik”. Gaztea zela, Mary Kim Laragan-Urangak maiz entzuten omen zuen horrelako zerbait, Idahon (AEBak), hain zuzen. Ameriketan jaio, hazi, hezi eta bizi izandakoak 70... [+]
Martxoaren 8a, Emakumeen Nazioarteko Eguna, munduan zehar milioika emakumeontzat berdintasuna, eskubideak eta justizia eskatzeko borroka eguna da. Hala ere, gerrek, gatazkek eta politika militaristen hazkundeak markatutako testuinguru global batean, inoiz baino premiazkoagoa da... [+]
Geroa Baiko lehendakari eta Nafarroako lehendakariorde izandakoa enpresa bati 2,6 milioi euroko diru-laguntzak ustez modu irregularrean emateagatik zegoen auzipetuta, Davalor auzia deiturikoan. Nafarroako Probintzia Auzitegiak erabaki du auzia behin betiko artxibatzea, legalki... [+]
Nahiz eta Nazio Batuen Erakundeak (NBE) 1977an nazioarteko egun bat bezala deklaratu zuen eta haren jatorriaren hipotesi ezberdinak diren, Martxoaren 8aren iturria berez emazte langileen mugimenduari lotua da.