Lesakatik Igantzira; herri apainetan, baso oparoetan
Lesakako herri dotore honetan (gure abiapuntuan) etxeak jauregi dira eta kaleak erreka bide bihurtuz zubitxoz josiak daude. Ospetsua da, besteak beste, herriko jaietan, San Ferminetan, zubi hauen petril gainean egiten den dantza. Herriak patxada osoz ikustea merezi du, baina hori txango amaierarako uztea hobe izango da. Igantzirako errepidean ezkerrera, zutoin adierazgailuarekin ondo azalduta dagoen bideari ekingo diogu. Arginen errekan barna haltzadietako landarediaren hezetasunarekin, haltza eta hurritzez gain, goroldio eta iratzeak ugaldu egiten dira eta erreka zuloaren ederrak liluratuta utziko gaitu. Bi errekak bat egiten duten puntuan (1,5 km) ezkerreko errekan apur bat aurrerago maldan gora eginez sasiarkazi landatu berrien artean, baserri bidea topatu arte jarraituko dugu. Sasiarkazia Ameriketatik ekarritako zuhaitza izan arren, jada naturalizatua dago eta bera bakarrik ugaltzen da. Ondoren, baserri inguruan fruitu goxoa ematen duten madariondo eta mertxikondo artean errepide nagusira helduko gara. Hemen maldan gora egingo dugu hilerriaren alboan Errukiñeko amaren ermitara iritsi arte (2 km).
Igantzira jaitsieran, frontoia baino lehenxeago ezkerretara, baserri artean doan bidea jarraituko dugu. Ezkerreko bidezidorra hartuz, bi harresik inguratuta dagoela ikusiko dugu eta harri arteko zulotxoetan sugandil eta marraskilo ugari topa dezakegu. Halako batean, harrobira helduko gara eta errepide nagusira irtenez, Arantzara doan norabidean San Juan Xarreko sarrera dotorearekin topo egingo dugu (4 km).
San Juan iturriaren inguruan hainbat mito eta usadio dago: iturri honetako urak azaleko gaixotasunak sendatzen omen ditu eta iturri ingurua zapi zuriz betea dago. Baina lekuko altxorra San Juan Xar basoa da. Kare-harritan xarmak, karpe edo pago-lizar ere deitu izan diren zuhaitzak ageri dira, ohikoak bailiran. Ez da batere ohikoa ordea gure inguruan xarmak izatea eta horregatik Nafarroako Gobernuak basoa babestu nahi izan du Natur Erreserba izendatuz. Lur eskasia oihukatuz kare-harri gainean xarmak altxatzen dira eta gaztainondo zaharren enborren azalak zutik diraute kimu biziak emanez.
Iturrian azala ondo garbitu ondoren Igantzirako itzulera etorritako bidetik egingo dugu eta herria ikusiz San Migel arkanjeluaren eliza, pilotalekua eta beste hainbat txoko polit topatuko dugu. Aurrera jarraituz Errukiñeko amaren ermitan panel adierazgailua jarraitu eta Frain mendixka zeharkatuz Lesakara itzuliko gara.
Bidean, pagadi eta harizti kandudunak eta haritz amerikarrak igaroko ditugu garo-zelai artean. Errepideak mendia apurtzen duen guneetan txilarrak eta oteak agertzen zaizkigu. Oteen artean armiarmak eraiki du onil formako amarauna... intsektuen harrapakari patxadatsua zain dago. Saiak aldiz goitik hegalaldi luzeak eginez sarraskiren baten bila dabiltza. Honela, Frain mendixkara (8,5 km) igoko gara eta bertatik Larrun eta Mendaur mendiak ikus genitzake.
Frain jaitsiz malda gogortzen hasiko da. Lesakaren alderdi ez hain erromantikoa erakutsiz, Acenor enpresaren poligono erraldoiak herri erdia betetzen duela ikusiko dugu. Hilerri albotik (10 km) igaro ondoren Lesakako elizara helduko gara. Toursko San Martinen eliza XIV. mendekoa da. Elementu errenazentista eta barrokoak ditu eta rococo estiloko erretaula zoragarria ere bai. Organu erromantikoari begirada bat botatzea ere ez ahaztu. Ibilalditxoak gehiegi nekatu ezean, arte zaleek badute zer ikusirik Lesakan
Artzantza bezala nekazaritza eta abeltzantza ere klimaren menpekoak dira eta gure hizkuntza artzain, nekazari eta abeltzainez osatutako herrian garatu da. Euskarak bizimodu hauekin izan duen harreman estua, hilabeteak izendatzeko hitzetan ikus daiteke.
Hasteko aste honetako txangoan ikusi ditugun iratze edo garo guztiak irailean edo garoilean moztuko dira. Urrian aldiz, edo urrilan Argainen errekako hurritzek hurrak emango dituzte. Hilabete honi lastaila ere esan izan zaio, lastoaren hila. Azaroa edo azila zenbait zekaleren hazia ereiteko hila da. Garagarra zein garia izan ziren artoa Ameriketatik ekarri aurretik euskaldunen elikaduraren oinarri. Orain ordea, ez dute Bortzirietan garagar edo garirik ereingo. Zuberoan, azaroari gorotzila ere deitzen zaio eta lurra ongarritzeko hila da. Gipuzkoa eta Bizkaian martxoaren ordez epaila erabiltzen da eta inauste garaia adierazten du. Apirilean (jorraila) eta maiatzean, (ostoila) edo (orrila) zuhaitzek kimuetatik orriak emango dituzten hilean, San Juan Xarreko xarma edo karpak ere jantziko dira. Gipuzkoa eta Nafarroaren iparraldean ekaina garagarrila da eta Bizkaian bagila deritzaio, baben hila. Guztiok ezagutzen dugu uztaila baina, garila, garoaren hila ez da hain entzuna eta urtearekin amaitzeko agorrila dugu. Ez urtea amaitu zaigulako ura agortu zaigulako baizik, abuztuan bizi eta uzta emari den likido gardena urri izaten da. Ingurugiroarekin eta nekazaritzarekin erlazionatutako hilen zerrendatxoa gogorarazi dugu. Euskara ere, bizirik irautearen ondorioz, ingurugiro baldintzen menpe agertu zaigu
Adinekoen egoitzako egoiliarra da hildako 94 urteko emakumea. Asteazken gauean gertatu da hilketa; larriki kolpaturikoa ospitalera eraman dute, baina bertan hil da emakumea.
Hego Euskal Herriko gazteen osasun mentalaren egoera “kezkagarria” da, Gurea Geroa atari digitalak egindako txosten batek agerian utzi duenez. Inkestaren arabera, gazteen erdiek ondoez emozionala pairatzen dute, eta hamarretik seik pentsamendu suizidak izan dituzte... [+]
Petronorreko langileek borrokarako eguna izan dute osteguna. Enpresa batzordeak deituta, lanuztea egin dute eta Barakaldoko BECen elkarretaratu dira, konpainia urteko batzarra egiten ari zen tokian. Salatu dute diru publikoa jaso arren "enplegua suntsitu" besterik ez... [+]
Asteazkenean banatu dituzte Rikardo Arregi sariak, Andoainen. Kazetaritza Saria Berria-n argitaratutako Feminizketak elkarrizketa sortak jaso du, eta Komunikazio Saria Euskal Wikilarien Kultura Elkartearen Ikusgela proiektuak. Ohorezko mugarria Ana Galarraga Aiestarani eman dio... [+]
Threes! edo 2048 klasikoen bertsioa prestatu dute Julen Irazokik eta Ibai Aizpuruak, Mikel Dale musikagilearekin batera. Android-en doan deskarga dezakegu euskarazko bideojokoa.
Urtarrilean salmenta espekulatibo bat salatzeko ekintza egin zuen Arberoa Lurra eta Etxebizitza kolektiboak, eta horrekin lotuta egon daitezke atxiloketak. Goizeko seiak aldera atxilotu dituzte, "atea kasik hautsiz eta esku-burdinak segidan ezarriz", Ostia sareak... [+]
Israelgo lehen ministro Benjamin Netanyahuk "immunitatea", hau da, babes politikoa duela adierazi du Frantziako Kanpoko Aferen ministroak. Israelgo Haaretz eta Maariv komunikabideek jakitera eman dute Libanorekin adosturiko su-etenaren baldintzen artean zuela... [+]
Enpresa jo dute egoeraren erantzuletzat, baita erakunde publikoak ere. Langile batzuek bost hilabete baino gehiago daramatzate kobratu gabe, eta ostiral honetan egingo dute manifestazio bat, ontziolatik abiatuta: ez dezatela itxi aldarrikatzeko.
Ostegun eta ostiral honetan 40 hizlari baino gehiago ariko dira EHUko Leioako campusean Lana eta sindikalismoa XXI. mendean Nazioarteko Lehen Biltzarrean. Lan munduaren eta sindikalismo eraldatzailearen erronkez eta estrategiez eztabaidatuko dute.
Donostiako Udalak Mikel Zabalza Garateren (1952-1985) omenezko plaka bat jarriko du larunbat honetan (hilak 30), Guardia Zibilaren Intxaurrondoko kuartelaren aurrean (Baratzategi kalea, 35). Guardia Zibilak gaurko egunez atxilotu zuen Zabalza, 1985ean, Altzako bere etxean... [+]
Azaroaren 25ean hasi eta abenduaren 1era arte iraunen du Hego Koreako Busan hirian aitzina doan gailurrak. Petrolio ekoizle diren estatuak eta beraien lobbyak oztopoak jartzen dabiltza, ekoizpenaren mugatzerik ez dutelako nahi.
Eguneroko abiadura itogarritik atera eta eskola-proiektua amesteko, gogoetatzeko denbora hartzea aldarrikatu dute solaskideek, Superbotereak liburua aurkezteko mahai-inguruan. Patxadatsu aritu dira, hain justu, eraldatzeaz, inpotentziaz, ilusioaz, eskola bakoitzak egin beharreko... [+]
Barakaldoko Udalak euskararen erabilera “umiliagarria” egin duela salatu du Sasiburu euskara elkarteak. Salaketa argitaratu ostean kanpainaren euskarazko bertsioa ezabatu du udalak. Halakorik berriz gerta ez dadin arduradunen barkamen publikoa eta behar diren... [+]