Lesakatik Igantzira; herri apainetan, baso oparoetan
Lesakako herri dotore honetan (gure abiapuntuan) etxeak jauregi dira eta kaleak erreka bide bihurtuz zubitxoz josiak daude. Ospetsua da, besteak beste, herriko jaietan, San Ferminetan, zubi hauen petril gainean egiten den dantza. Herriak patxada osoz ikustea merezi du, baina hori txango amaierarako uztea hobe izango da. Igantzirako errepidean ezkerrera, zutoin adierazgailuarekin ondo azalduta dagoen bideari ekingo diogu. Arginen errekan barna haltzadietako landarediaren hezetasunarekin, haltza eta hurritzez gain, goroldio eta iratzeak ugaldu egiten dira eta erreka zuloaren ederrak liluratuta utziko gaitu. Bi errekak bat egiten duten puntuan (1,5 km) ezkerreko errekan apur bat aurrerago maldan gora eginez sasiarkazi landatu berrien artean, baserri bidea topatu arte jarraituko dugu. Sasiarkazia Ameriketatik ekarritako zuhaitza izan arren, jada naturalizatua dago eta bera bakarrik ugaltzen da. Ondoren, baserri inguruan fruitu goxoa ematen duten madariondo eta mertxikondo artean errepide nagusira helduko gara. Hemen maldan gora egingo dugu hilerriaren alboan Errukiñeko amaren ermitara iritsi arte (2 km).
Igantzira jaitsieran, frontoia baino lehenxeago ezkerretara, baserri artean doan bidea jarraituko dugu. Ezkerreko bidezidorra hartuz, bi harresik inguratuta dagoela ikusiko dugu eta harri arteko zulotxoetan sugandil eta marraskilo ugari topa dezakegu. Halako batean, harrobira helduko gara eta errepide nagusira irtenez, Arantzara doan norabidean San Juan Xarreko sarrera dotorearekin topo egingo dugu (4 km).
San Juan iturriaren inguruan hainbat mito eta usadio dago: iturri honetako urak azaleko gaixotasunak sendatzen omen ditu eta iturri ingurua zapi zuriz betea dago. Baina lekuko altxorra San Juan Xar basoa da. Kare-harritan xarmak, karpe edo pago-lizar ere deitu izan diren zuhaitzak ageri dira, ohikoak bailiran. Ez da batere ohikoa ordea gure inguruan xarmak izatea eta horregatik Nafarroako Gobernuak basoa babestu nahi izan du Natur Erreserba izendatuz. Lur eskasia oihukatuz kare-harri gainean xarmak altxatzen dira eta gaztainondo zaharren enborren azalak zutik diraute kimu biziak emanez.
Iturrian azala ondo garbitu ondoren Igantzirako itzulera etorritako bidetik egingo dugu eta herria ikusiz San Migel arkanjeluaren eliza, pilotalekua eta beste hainbat txoko polit topatuko dugu. Aurrera jarraituz Errukiñeko amaren ermitan panel adierazgailua jarraitu eta Frain mendixka zeharkatuz Lesakara itzuliko gara.
Bidean, pagadi eta harizti kandudunak eta haritz amerikarrak igaroko ditugu garo-zelai artean. Errepideak mendia apurtzen duen guneetan txilarrak eta oteak agertzen zaizkigu. Oteen artean armiarmak eraiki du onil formako amarauna... intsektuen harrapakari patxadatsua zain dago. Saiak aldiz goitik hegalaldi luzeak eginez sarraskiren baten bila dabiltza. Honela, Frain mendixkara (8,5 km) igoko gara eta bertatik Larrun eta Mendaur mendiak ikus genitzake.
Frain jaitsiz malda gogortzen hasiko da. Lesakaren alderdi ez hain erromantikoa erakutsiz, Acenor enpresaren poligono erraldoiak herri erdia betetzen duela ikusiko dugu. Hilerri albotik (10 km) igaro ondoren Lesakako elizara helduko gara. Toursko San Martinen eliza XIV. mendekoa da. Elementu errenazentista eta barrokoak ditu eta rococo estiloko erretaula zoragarria ere bai. Organu erromantikoari begirada bat botatzea ere ez ahaztu. Ibilalditxoak gehiegi nekatu ezean, arte zaleek badute zer ikusirik Lesakan
Artzantza bezala nekazaritza eta abeltzantza ere klimaren menpekoak dira eta gure hizkuntza artzain, nekazari eta abeltzainez osatutako herrian garatu da. Euskarak bizimodu hauekin izan duen harreman estua, hilabeteak izendatzeko hitzetan ikus daiteke.
Hasteko aste honetako txangoan ikusi ditugun iratze edo garo guztiak irailean edo garoilean moztuko dira. Urrian aldiz, edo urrilan Argainen errekako hurritzek hurrak emango dituzte. Hilabete honi lastaila ere esan izan zaio, lastoaren hila. Azaroa edo azila zenbait zekaleren hazia ereiteko hila da. Garagarra zein garia izan ziren artoa Ameriketatik ekarri aurretik euskaldunen elikaduraren oinarri. Orain ordea, ez dute Bortzirietan garagar edo garirik ereingo. Zuberoan, azaroari gorotzila ere deitzen zaio eta lurra ongarritzeko hila da. Gipuzkoa eta Bizkaian martxoaren ordez epaila erabiltzen da eta inauste garaia adierazten du. Apirilean (jorraila) eta maiatzean, (ostoila) edo (orrila) zuhaitzek kimuetatik orriak emango dituzten hilean, San Juan Xarreko xarma edo karpak ere jantziko dira. Gipuzkoa eta Nafarroaren iparraldean ekaina garagarrila da eta Bizkaian bagila deritzaio, baben hila. Guztiok ezagutzen dugu uztaila baina, garila, garoaren hila ez da hain entzuna eta urtearekin amaitzeko agorrila dugu. Ez urtea amaitu zaigulako ura agortu zaigulako baizik, abuztuan bizi eta uzta emari den likido gardena urri izaten da. Ingurugiroarekin eta nekazaritzarekin erlazionatutako hilen zerrendatxoa gogorarazi dugu. Euskara ere, bizirik irautearen ondorioz, ingurugiro baldintzen menpe agertu zaigu
Bagira prozesuaren emaitza, Herri bidea bide-orria izan zen. Bide-orri honetan, abertzaleen helburua herriari boterea itzultzea dela aipatzen da, eta boterea itzultzeko, herriari burujabetza maila maximoa emanen dioten instituzioak herriari eskaintzea adierazten da. Zehazten da... [+]
Nekazaritza eta Elikadura Ekologikoaren Kontseilutik herritarrak animatu dituzte azoketan erostera eta ekoizleak gertutik ezagutzera. Uztailaren 29an Zigoitian izango dira, eta abuztuaren 23an, Zarautzen. Urriaren 27an amaituko dute udako denboraldia, Villabonan.
Hamas, Fatah, Palestina Askatzeko Herri Frontea, Palestinako Jihad Islamikoa eta beste hamar taldek hitzarmena sinatu dute, genozidioa amaitu ostean “Palestinako lurralde guztien” gaineko agintea izateko. “Okupazioaren aurka borrokatzeko” eskubidea dutela... [+]
Euskaltzaleen Topaguneko kideek euskara sustatzeko jarreren inguruko datu kezkagarriak hauteman dituzte. Hori dela eta, Gero eta aldeko gehiago gizartean ikerketaren bidez, herritarrak euskarara hurbiltzeko estrategia berriak landu dituzte. Horretaz mintzatu dira, apirilean,... [+]
1984ko urriaren 23an ETAren garaian Espainiako Barne Ministerioak onartutako aginduan, “arriskugarritasun eta nekagarritasun” kontzeptuengatik “ordainsari” bat zehaztu zuten Espainiako Polizia Nazional eta Guardia Zibilarentzat, “eremu... [+]
Ikusiker Ikus-entzunezkoen Behategiak Euskal Herriko Unibertsitateko (EHU) eta Nafarroako Unibertsitate Publikoko (NUP) 2.800 ikasleri egindako galdetegiaren arabera, plataforma digitaletan gazteek edukiak ez dituzte euskaraz kontsumitzen. Horrekin “arduratuta”... [+]
Ekida Arte Ekimen Sozialistak arte eskola antolatu du Donostian, asteazkenean hasi eta larunbatera bitartean. Paraleloki, lau egunez, bi formakuntza saio egingo dira: muralismoari eta arte bisualei buruzkoa bata; eta antzerkiari eta arte eszenikoei loturikoa bestea. Sarbidea... [+]
Arkaiako erromatarren eremu termalean San Tomas ibaiari loturiko azpiegitura hidrauliko handi bat aurkitu dute, baita lur azpian 3.000 metro koadroko eraikin bat ere, garai hartako etxalde batenak izan daitezkeen arrastoekin.
Lakuak bere eskumenei muzin egin die berriro langile publikoen dekretua Madrilen onartu aurretik??Hiru urtean, EAEko langile publikoek erosahalmena %6 galdu dute, sindikatuaren aburuz.
"Kereilatuei –Chorche Tricas eta Iker González kazetariak– egotzi eta iraingarritzat jotzen zaizkien artikuluak "adierazpen- eta informazio-askatasunaren barruan daude", eta Zaragoza en Común-eko zinegotzi Suso Domínguezen kasuan... [+]
Dimako Udalaren atzen osoko bilkuran, garagarrilaren 17an, Dimener Dimako Energia Barriztagarrien Komunitatearen estatutuak onartu eta Udala alkartearen kide laguntzaile izatea eztabaidatu eta onartu zen.
Palestinar errefuxiatuen kanpalekuen ondoko ur zikinetan Poliomielitis birusaren kontzentrazio altuak topatu dituzte. UNICEFek ohartarazi du “hondamendia” gertatzeko aukera asko daudela.