Gaur 40 urte jaio zen Euskadiko Kutxa (EK), Leintz haraneko kooperatiba hasberrien beharrei erantzuteko asmoz. «

». Hala dio behintzat EK-k bere garaian «Gure esperientzia kooperatiboa» izenburupean argitaratutako eskuorri batek, zeinak euskal erakunde honen jatorriaren gaineko hainbat daturen berri ere ematen duen.
40ko hamarkadan Leintz harana gerraren ondorioak pairatzen ari zen oraindik eta burdin industrian tradizio luzea izanda ere, faltan zituen garapen ekonomikorako aukerak alor askotan, hezkuntza alorrean batez ere. Egoera honetan zeudela iritsi zen 1941ean Arrasatera Jose Maria Arizmendiarreta, giza kontzientzia eta lan gaitasun handiko apaiz gaztea. Gutxik uste zuten orduan euskal mugimendu kooperatiboak izan duen hedapena izango zuenik. Eta are gutxiago EK bezalako erakunde batek jaio eta 40 urtera horrenbesteko arrakasta izatea, bere kaudimenari esker nazioarteko oniritzia ere jasoz. Garai hartan hain famatu bilakaturiko «libreta edo maleta» lelo hark aurreztearen garrantzia azpimarratzea zuen helburu, bai kooperatiben eta bai Euskal Herri osoaren garapenari begira.

Apaiz gazte honek egindako lehenengo gauza 1943an Lanbide Eskola sortzea izan zen. Demokratikoki kudeatua eta eskualdeko gazte guztiei zuzendua, bertako oinarrizko hezkuntza aukera bilakatu zen. Lanbide Eskola erabakigarria izan zen esperientzia kooperatiboaren jaiotza eta garapenean, gazteak bi arlotan heziz: arlo tekniko-profesionalean, eskualdeko industriaren beharrei erantzuteko, eta arlo sozialean, doktrina sozial eta kristauan oinarriturik.
Horrela, lan eskerga egin ondoren, Leintz haranean autokudeatutako lehen lan elkarteak sortu zituzten gazteak irten ziren Eskolatik, ikasketekin batera enpresa kapitalistetan lan egin eta gero. Eskola horretako bost gazte izan ziren, hain zuzen, 1956an gaur egungo talde kooperatiboaren lehen unitate ekoizlea sortu zutenak: ULGOR. Petrolio bidezko berogailu eta sukaldeak egiten zituen bere hastapenetan eta lehenengo harria apirilaren 14an jarri zen, Arrasateko San Andreseko lursailetan. ULGOR sortzeak demokratikoki kudeatutako enpresa moderno bat eraikitzea zuen helburu, honako hau azpimarratuz: «

» (ULGORen barne arautegian jasoa).
Horrexegatik hartu zuten, hain zuzen ere, Elkarte Kooperatibo izaera Espainiako legeriak eskaintzen dituen enpresa eredu guztien artean, sustatzaileen asmoei hobe egokitzen zitzaiena zelako.
ULGOR ez dugu kasu bakarra, ordea: kooperatiba berriak sortu ziren ingurune horretan 50eko hamarkadaren azken urteetan, hala nola: Funcor, Arrasate eta Cooperativa de Consumo San José delakoa, gaur egun Eroski dena. Guztiek ere antzeko arazoak zituztela ikusi zuten laster: nahi bezala garatzeko baliabide ekonomikorik eza; Gizarte Segurantzarik eza, bazkideek zeukaten norberaren konturako langile izaeragatik; koordinaketarik eta laguntza tekniko zein ekonomikorik eza, kooperatiben tamaina txikiagatik.
Bere arduradunen esanetan, azken batean «

». Oinarrizko arazo hori ikusteak eta aipatutako beharren premia ulertzeak ekarri zuten gorago aipaturiko lau kooperatiben elkarketa 1959an, Caja Laboral Popular, Sociedad Cooperativa de Crédito sortuz. Garai berri baten hasiera ekarri zion honek Euskal Herriko mugimendu kooperatiboari, etengabeko elkartze prozesu bati ateak zabaldu baitzizkion. Horri esker Grupo Cooperativo Asociado eratu zen, gaur egungo Mondragón Corporación Cooperativa (MCC), alegia.
Euskadiko Kutxaren lehenengo bulegoa Arrasateko Ferrerias kalean zabaldu zen 1960an eta zertxobait beranduago Don Jose Maria Resusta kalera aldatu zuten, gaur egungo Iturrioz kalera, alegia. EKren lehenengo hedapen mugimendua 1962an gertatu zen, Aretxabaletako bulegoa zabaltzearekin batera. Urtebete beranduago, beste sukurtsal bat ireki zuten Oñatin. Talde kooperatiboa handituz zihoan heinean (36 ziren jada 1966an), Euskadiko Kutxa ere hazten zihoan eta 1966an Gernika, Eibar eta Legazpiraino hedatu zen. 24 bulego zituen ordurako.
1968an EK-ko Ezohiko Batzar Nagusiak Lagun Aroko estatutu berriak onartu zituen, kooperatibek eta bazkideek epe luzean zein laburrean jasan zitzaketen arazoei aurre egiteko asmoz.
1971rako 100.000 aurreztaile zituen EK-k. Gordetako aurrezkiak 1970ean baino % 50 gehiago ziren, banketxeen batez besteko hazkundea % 22koa eta Aurrezki Kutxena % 19koa izan ziren bitartean.
Bere 25. urtemugan, 1984an, 155 sukurtsal zituen EK-k (18 Araban, 55 Gipuzkoan, 28 Nafarroan, 51 Bizkaian eta 1 Madrilen). Baliabide propioak 11.987 milioi pezetakoak (480 milioi libera inguru) izan ziren, hartzekodun baliabideak 119.144 milioi pezetakoak eta banku inbertsioa 63.458 milioi pezetakoa. EK pixkanaka hedatuz joan da eta 1998ko azken datu ofizialak zein aurtengo lehen sei hilabetetako datuak nahiko dira bere hazkundea baieztatzeko. Gauzak horrela, orain arteko azken ekitaldia denak, 1998koak, zera dio: EK-k 256 bulego eta 1.445 langile ditu, 11.289 milioi pezeta dauzka baliabide propiotan, 697.279 milioi pezeta bezeroen gordailutan, 576.256 milioi pezeta mailegu inbertsiotan eta 18.509 milioi pezetako mozkinak zerga aurretik. Aurtengo lehen sei hilabeteetan berriz, 15.542 milioi pezetako etekinak izan ditu, 1998ko epe berean baino % 10,3 gehiago. Gordailu erakartzean izandako % 12,6ko igoerari zor zaio hazkunde hau