HAUR ETA GAZTE LITERATURA MERKATUAREN LEGEPEAN

Bi mende joan dira, Bizenta Mogelek 1804an, bere «Ipuin onac» lanaren argitalpenarekin, euskal haur eta gazte literaturaren historiari hasiera eman zionetik. Ez ziren hastapen horiek oparoegiak izan ordea. 1980a bitarte, haurrentzako euskal liburuen zerrenda ez zen 400 titulutara iristen. Azken hogei urteotan, berriz, 3.000tik gora liburu argitaratu dira esparru honetan. 1994. urtean bakarrik urteko produkzioa 400 aleren inguruan ibili zen. Hori bai, ordutik hona, kopuruak behera egiteko joera hartu du: 1997an 245era jaitsi zen dagoeneko eta azken bi urtetan ez da beheranzko joera hori aldatu.
Igoeraren arrazoiak nahiko agerian daude. Alde batetik, Frankismoaren amaierak haur eta gazteentzako liburuen gabezia utzi zuen agerian –1940-1959ko tartean soilik 6 liburu kaleratu zirela ikustea besterik ez dago–. Bestetik, hezkuntzan, euskal ereduan matrikulatzen diren haur kopuruak gora egiten duen neurrian, euskarazko lanen irakurle potentzialen kopurua ere igo egiten da. Egia da, telebista bezalako elementuek irakurzaletasunean eragin negatiboa dutela. Hala ere, haur bakoitzak, ikasketek beharturik, literatur lan kopuru jakin bat irakurtzen –edo, bederen, erosten– du urtero. Aurelio Erdozain Aizkorri argitaletxeko arduradunaren esanetan, 7 urtetik gorako haurrei zuzenduriko produkzioaren % 80 bide horretatik sartzen da, hots, irakaslearen aukeraren arabera saltzen da.


ESKAERA GORA, ESKAINTZA GORA.

Merkatua zabaltzen joan den neurrian, eskaintza ere zabalduz joan da. Eta ez soilik euskal argitaletxeek euren produkzioa handitu dutelako, argitaletxe berriak ere sortu direlako baizik. Testu liburuekin gertatu bezala, sarritan, etxe berri hauek Espainiako argitaletxe indartsuen itzalean jaio dira, hazten ari zen merkatu baten etekinen usainean. Horrela sortu dira azken urteotan, Santillanaren seme den Zubia, Edeberen Giltza edota Mensajeroren Gero azpi-argitaletxea. Joxan Ormazabal Elkarlanean argitaletxeko kidearen esanetan «

konpetentzia edo borroka bat badago. Gu urte luzez aritu gara honetan eta orain argitaletxe indartsuak etorri dira gu baino baliabide handiagoekin
». Ez dezagun ahaztu, haur eta gazte literaturan baliabideak funtsezkoak direla, bertan garrantzi berezia baitute marrazkiek, paperaren kalitateak, koloreak... eta horrek produktua garestitu egiten du.
Baliabideez gain, produkzio propioa ugaltzeak idazleak ere ugaltzea eskatzen du. Haur eta gazteentzat idazten dutenen kopurua handitu denik ezin ukatu eta, hala ere, itzulpenetara jo da sarri. 1980-1994 urteetan 2.785 lan argitaratu ziren. Horietatik 1.931 itzulpenak izan ziren eta 248 besterik ez kaleratutako sor lan berriak –gainontzeko 606ak berrargitalpenak izan ziren–.


EDIZIO-MUTUAK.

Argitalpen garestiak kaleratu ahal izateko edizio-mutuak usu erabiltzen dira gurean. Demagun azal gogorreko eta koloretako irudiz beteriko liburua argitaratu nahi dugula. Aurelio Erdozainen esanetan 10.000 aleko tirada saldu beharko litzateke berau errentagarria izateko eta «

1.000 ale saltzea ere kosta egiten da
». Hortaz, zer egin? Bada, argitaletxe indartsuek tirada handiko edizio-mutuak, hots, testurik gabeko liburuak egiten dituzte, ondoren, testua hainbat hizkuntzatan sartu eta herrialde ezberdinetan banatzeko. Erdozainen hitzetan «

espainol eta portugesei esker merkaturatu ditzakegu horrelakoak euskaraz
».
Ibaizabal argitaletxeak haur eta gazteentzat 15 liburu inguru jarriko ditu kalean hasi berri den ikasturtean, Gaztaro, Matxinsalto eta Ekin sailetan banaturik. Haur txikienei zuzenduriko sail berri bat ere jarriko du abian 6 bat titulurekin, Tento izenez, eta Edelvives etxeari erosiko dio sail osoa. Arrazoia garbi bota du Eukene Herrera arduradunak: «

askoz merkeago delako
».
Aizkorri etxea duela bi urte sortu zen. Euskal haur eta gazte literaturak ez omen zuen kolorerik eta xede horrekin ekin zioten lanari. Barne produkzioaz gain –ez dezagun ahaztu Euskadi Saria jaso berri duen Juan Kruz Igerabideren «Jonas eta hozkailu beldurtia» Aizkorrik argitaratua dela–, Aizkorrik Disney etxearen edizio-mutuak erabiltzen ditu estatubatuar erraldoiaren lanak kalitate handiz argitaratzeko.
Elkarlaneanek esparru honetako 25 lan inguru argitaratuko ditu aurtengoan, sail ezberdinetan. Eta orain arte guztiak etxean bertan burututakoak izan dira. Duela gutxi, ordea, Argitaletxe Elkartuak sortu berri dute Katalunia, Aragoi, Galiziako... beste sei argitaletxerekin batera. Bakoitzak lan orijinala jarri eta sei hizkuntzatara itzultzen da, ondoren. Joxan Ormazabalek ekimena oso positibotzat jotzen du. «

Horrekin ez diegu argitaletxe handiei itzalik egiten, baina gu indartu egiten gara eta produktua merkeago egitea lortzen dugu
».


ITZULPENAK BAI ALA EZ?

Edizio-mutuetako lanak itzuli egiten dira, noski. Baina, argitaletxeen produkzio propioan ere itzulpenek pisu handia dute. Zenbakietara begiratu besterik ez dago. Elkarlaneanek argitara ematen dituen liburuetatik, beti ere haur eta gazte literaturaz ari garela, erdia baino gehiago itzulpenak dira. Jatorriz euskaraz idatzitakoa ugaltzen ari da proportzioan, baina, oraingoz ez dago euskal idazle nahikorik produkzioa gehiengoan euskarazkoa izateko, eta, batzuren arabera, ezta beharrik ere. Zergatik da hobea bertakoa?
Eukene Herrerak uste du, haur literaturan ulermenak garrantzi berezia duenez, hurbiltasuna ulermenaren mesedetan dela eta bertako idazleak hori eskaini dezakela. Erdozainentzat produkzio propioak bultzatzea, hemengo idazle berriei aukera ematea da, eta positiboa, neurri horretan.
Baina guztiak bat datoz kalitateak ere zer esanik baduela diotenean. Alegia, teorian bederen, ezin emango zaio bertako idazle bati lan kaxkarra argitaratzeko aukera, bazterrean atzerriko lan on bat utzita. Ormazabalen aburuz, oreka bat aurkitu beharko litzateke. Baina, orekaren terminoak ere ez daude garbi. Kalitatea aipatzen da, baina, merkatua ere hor dago. «

Jatorrizko euskarazko produkzioa gehiago saltzen da
». Erdozain eta Herreraren iritzia da. Erdozain urrunago doa: «

Euskal Herriko produkzioa kanpokoaren mailaren azpitik dago, eta kalitate hori baztertu egiten da gehiago saltzen denaren mesedetan. Ez dut esango kalitatea kontutan hartzen ez denik, baina errentagarritasuna bilatzen dugu. Argitaletxe guztiek dugu pekatu hori
».
Badirudi ordea, euskal haur eta gazte literaturaren merkatuak muga jo duela. Produkzioa behera doa eta horretan jardutea ez omen da lehengo pagotxa. Beharbada, horrek kantitateen gainetik kalitatearen irizpidea nagusitzea ekarriko du


Azkenak
Behe Bidasoako eraso faxistak eta Devenir Europeo

Eraso faxistak, xenofoboak edo homofoboak gero eta ugariagoak dira Euskal Herrian ere, eta kezka barreiatu da han-hemenka. Behe Bidasoa da eraso horiek pairatzen dituen eremuetakoa, eta hor, zehazki, eraso edota ekintza gehienak Devenir Europeo (Europaren bilakaera) izeneko... [+]


2025-02-07 | Uriola.eus
Bi gizonek eraso homofobikoa salatu dute Bilbon

Lauzpabost pertsonak osatutako talde batek jo egin zituzten baita irain homofoboak egin ere.


Aktibismoan osasun mentala zaintzeko zenbait tresna

Aktibisten ezinegonak bildu, eta horiek kolektiboki lantzeko gida bat sortu dute zenbait aktibistek. Besteak beste, estresa, beldurra, frustrazioa eta nekea landu dituzte.


2025-02-07 | Euskal Irratiak
Ximun Fuchs
“Euskal irainak baitezpadakoak zaizkigu, elbarritu emozionalak ez gaitezen izan”

Le Tampographe Sardon enpresak salgai ezarria du 24 laidoko zigilu-kutxa. Sarean eskuragarri da. Ximun Fuchs aktoreak du hautaketa lana egin, irainak "lan tresna" baitira beretzat.


Argitaratu gabeko 36ko gerrako bideoak eskura jarri ditu Los Angelesko Unibertsitateak

Donostiako eta Gipuzkoako beste udalerrietako irudiak ikus daitezke unibertsitatearen webgunean.


2025-02-07 | Gedar
Txantreako Eunate ikastetxeko irakasle erasotzaileak alde egitea lortu dute ikasleek

Iruñerriko IAk azaldu duenez, irakasle horrek ikasleak sexualizatu eta bortxaketak justifikatu zituen. Aurreko ostiralean eserialdi bat egin zuten eta sinadura bilketa bat izan dute martxan, irakaslea botatzeko.


Erorien Monumentuko sinbologia faxista duten elementuak kentzeko eta interpretazio zentroa sortzeko lege proposamena aurkeztu dute

PSN, EH Bildu eta Geroa Bai talde parlamentarien sinadurarekin aurkeztu da gaur eta onartua izateko babesa izango du.


2025-02-07 | Aiaraldea
Amurrioko Udal Gobernuari entregatu dizkiete Aiaraldea Komunikabidearen dirulaguntza berrezartzearen aldeko 1.700 herritar eta eragileen atxikimenduak

Komunikabideko hainbat langile eta bazkide bertaratu ziren duela astebete Amurrioko Udaleko plenora, dirulaguntza bigarren urtez ezabatu dela salatzeko. Txerra Molinuevo alkateak ez zuen inolako erantzunik eman.


47 urteko gizon batek bere ama hil du Irunen

Atzo eguerdian labanaz eraso zion bere amari Irunen eta Donostiako Ospitalean hil da. Erasotzailea epailearen aurrean deklaratzeko esperoan dago.


Ipar Euskal Herriko lehen indarra izaten segitzen duela ohartarazi du ELBk, botoen %48 jasorik

Otsailaren 6 honetan zenbatu dituzte departamenduko laborantza ganberarako bozak. Biarnoa eta Ipar Euskal Herria biltzen dituen departamenduan lehen indarra izaten segitzen du agroindustriaren sustatzailea den FDSEAk baina indarra galdu du: %54tik %46ra pasa da.


2025eko urtarrila, mundu mailan inoiz erregistratu den urtarrilik beroena

Aurtengo urtarrila 1850. urteaz geroztik beroena izan dugu. Gainera, aurreko hilabeteen joera mantentzen du, azken hemeretzi hilabeteen artean, hemezortzigarrena da bero erregistroak apurtzen. 


Ehunka emakume hil eta bortxatu dituzte Kongoko Errepublika Demokratikoko espetxe batean

Nazio Batuen Erakundeak adierazi duenez, Goma hiria hartu ondoren hango espetxe batean zeuden ehunka emakume bizirik erre zituzten M23ko matxinoek, eta denak hil. Herrialdearen ipar ekialdean borrokan diharduten talde armatuek sexu indarkeria "arma gisa" erabili dutela... [+]


EITBko Euskara Batzordearen adierazpena

Idatzi honen bidez, EITBko Euskara Batzordeak eta azpian sinatzen duten EITBko organoek euren kezka eta gaitzespena agertu nahi dituzte azken hilabeteetan EITBko zuzendaritza-postuetarako abian ipini diren hautatze-prozesuak direla eta, gutxietsi egin baita euskararen... [+]


Euskal Herrian Euskarazek manifestazio nazionala deitu du apirilaren 6rako Baionan

Manifestazioa goizeko 11:30ean izango da, Justizia Jauregian. Mugimenduak euskaldunon eskubideen alde eta auziperatuekiko elkartasunean luzatu du deialdia. Auziperatuek iazko Euskararen Egunean Baionako Justizia Auzitegian "Justizia Euskararentzat" pintaketa egin zuten... [+]


Trumpen Gazarako proposatutako garbiketa etnikoak hautsak harrotu ditu nazioartean eta AEBetan

AEBetako presidentearen Gazako palestinarrak kanporatzeko asmoak aurkako erreakzio ugari eragin ditu nazioarteko nahiz herrialdeko politikan, baita Alderdi Errepublikanoan ere. Gehienek "garbiketa etnikoa" sustatzea egotzi diote, baina Trumpek bere asmoa berresten... [+]


Eguneraketa berriak daude