Uriona, mahatsaren zukua dariola


2017ko azaroaren 28an
Zarata mediatikoz beteriko garai nahasiotan, merkatu logiketatik urrun eta irakurleengandik gertu dagoen kazetaritza beharrezkoa dela uste baduzu, ARGIA bultzatzera animatu nahi zaitugu. Geroz eta gehiago gara, jarrai dezagun txikitik eragiten.
Uriona herrian San Andresi eskainiriko elizaren ataritik hasiko dugu gure ibilbidea. Elizatik eskuinera doan malda igo eta altzifresez apainduriko hilerrira helduko gara. Bere sarreran bidea bitan banatzen da eta guk, Aste Santutako kristauen legez, eskuineko kalbarioa jarraituko dugu gurutze artean mahastia igaroz. Baina bidea goxatzeko aranondoak bere fruituak eskeintzen dizkigu, zintzoak izan garenoi behintzat. Bidea jarraitu ordez alboko sastrakadietan murgiltzen bagara, gertuagotik ikusiko ditugu artadiaren inguruan garatzen diren landareak: erromero, ezkaia eta abaritza, besteak beste. Hala ere bidea ez dugu galdu behar eta eskuinetara almendrondo landaketen artean bidezidor bat (1 Km) topatu beharko dugu. Beronek pinazi pinuz osaturiko basora garamatza. Buztanluze eta argi oilarrak bizi dira bertan baina lehena lotsagabe samarra izanda, erraz hurbilduko zaigun arren, bigarrena izutia dugu eta guk ikusi aurretik ezkutatzen ahaleginduko da. Argi oilarrak, handiegia ez izan arren, 28 zm inguruko itxura ikusgarria du, bere gandor dotorearekin. Hegoak txuri-beltzak ditu eta papar, bizkar eta burualdea arrosa arreak. Gandorraren luma muturrak, berriz, beltzak. Umatzera hurbiltzen da Euskal Herrira eta intsektu eta sugelindara txikiz elikatzen.
Bidezidorrari ekin diogun lekura itzuliz, bideari jarraituko diogu bidegurutze berri batetara helduz. Hemen bide asfaltatuari ekingo diogu Ozanko errekara jaisteko. Erreka inguruan dauden kalandria, txoriandere eta kuturlioak bereiztea ezinezkoa egiten da askotan, hauek ere lotsatiak izateaz gain, oso ezaugarri xumeek desberdintzen baitituzte. Makal arteko errekaren ura lezkek estaltzen dutela ikusiko dugu. Aurrera jarraitu eta lursail-bidearekin bat egingo dugu eskuineko norabidearekin mahasti artean jarraituz. Harearri eta mikrokonglomeratuz eraturiko gainera eramaten gaituen bidezidorra eskuinean (2,5 km) topatuko dugu. Bertatik, La laguna ikus dezakegu. Ia gainezka egiten duen aintzira hau lezkak eta Phragmites autralisak ematen dioten kolore aldaketak bereizten du. Aintzirako umeltasun eta lezken babespean uroiloak, uretako sugeak, ur igelak eta San Antonioko igelak topatu ahal izango ditugu. Hemendik Tolonoko mendizerra osoa beha genezake Cervera (1.384 m), Recilla (1.381m), Palomares (1.446m) eta Cruz del Castillo (1.432m) direlarik gailentzen zaizkion mendi tontorrak.
Berriro lursail-bidera itzuli eta hurrengo bidegurutzean eskuineko lursail-bidea hartu ondoren, aurreragoko bidegurutzean ezkerrekoa hartuko dugu. Honela, Nabaridasko artadi mediterraniarrera (4 Km) iritsiko gara. Artadi hau bertako basoen ordezkari urrietako bat da eta bere ordez mahastiak landatu dira, beronek eskaintzen duen urrezko zukua dela eta. Baso honetako zuhaitz nagusia, nola ez, artea dugu baina bere azpi basoa ere oso aberatsa da espezietan, eta abaritz (

Quercus coccifera
) eta gartxuetara (

Phillyrea sp.
) otxar basatia (

Rubia peregrin
) igotzen da. Lurzoru hareatsuagoek txilardien garapena baimentzen dute txilar (

Erica scoparia
), ainarra (

Calluna vulgaris
), estrepa (

Cistus sp.
) eta azeri-mahatsekin (

Arctostaphylos uva-ursi
). Baso konplexu eta aberats honetan Txinbo papargorri eta mendi berdantzak ikus genitzake egunez, baina gauean saguzar eta soro muxarra egiten dira zuhaitz adarren jaun eta jabe. Soro muxarrak sagu edo hamster itxurako mikrougaztun gautiarrak dira. Ezkur eta fruituez elikatzen da. Zuhaitzen adarretan mugitzen da bere buztan luzeari esker eta nahiko ugaria omen da nekazal eremuan.
Eskuineko pista jarraitu ondoren, bidegurutze berrian ezkerreko lursail-bidea jarraituz, berriro ere Ozanko erreka eskuinean dugularik, errepide nagusira (6 Km) helduko gara. Erreka inguruan lizar hosto estuak nabarmentzen dira eta iparralderago dauden lizarren antzekoa den arren, espezie desberdintzat hartzen da. Hasierara itzultzeko, herria zeharkatu beharko dugu. Uriona herriak ere behin eta berriro mahatsaren zukuak duen garrantziaz hitz egiten digu; ate gehienek jatorri-izendapenaren zigilua dute eta bertan ardoa eros genezakeela adierazten digute. Kale erdian ardogintzari eskainiriko eskultura bat ere badago baina benetako monumentua herri erdian dagoen mahastia da. Erreka ertzean lur goxoenak mahastientzat gordetzen dira, herria bitan banandu behar bada ere. Herriko arkitekturak ere merezi du bueltaxka bat egitea eta bitxia da XVI. mende hasieran eraikiriko Indianoaren Etxean dagoen Santiago Matamorosen erliebea

Azkenak
2025-03-19 | Elhuyar
Kutsatzaile kimiko toxikoak hauteman dituzte Iratiko liken eta goroldioetan

Kutsatzaile kimiko toxikoak hauteman dituzte Iratiko oihaneko liken eta goroldioetan. Ikerketan ondorioztatu dute kutsatzaile horietako batzuk inguruko hiriguneetatik iristen direla, beste batzuk nekazaritzan egiten diren erreketetatik, eta, azkenik, beste batzuk duela zenbait... [+]


2025-03-19 | Sustatu
EAJ, EH Bildu eta PSE-EE hezkuntzan software libreko plataforma bultzatzearen alde

EAJk, EH Bilduk eta PSE-EEk ekimen bat adostu dute Eusko Legebiltzarrean Hezkuntza Sailari eskatzeko Iradi software libreko hezkuntza plataforma hedatzen jarraitzeko. Zenbait ikastetxetan ezarri da Iradi orain arte. Baliabide partekatuak, komunikazio zerbitzuak (e-posta eta... [+]


Oier Sanjurjo, Nafarroako Ikastolen Federazioko presidente

Oier Sanjurjo Maté hautatu dute Nafarroako Ikastolen Elkarteko lehendakari. Atzo egindako asanbladan erabaki zuten izendapena. "Mugarri garrantzitsua da euskarazko hezkuntzaren etorkizunerako foru erkidegoan", adierazi du Ikastolen Federazioak ohar batean.


Andoaingo auto pilaketei irtenbidea emateko lotune berri bat aurkeztu du Gipuzkoako Foru Aldundiak

A-15 errepideko trafikoa N-I errepidearekin bat egiten duen tokian eraikiko litzateke lotune berria. Andoainen N-I errepidearen "afekzioak murriztu" eta ingurunean "modu hobean" integratuko dela adierazi du aldundiak. Udalak 2011ko eta aurtengo proiektuen... [+]


Guraso elkarteek antolaturiko eskolaz kanpoko jarduerak ordaindu ezin dituzten ikasleak

Eskolaz kanpoko jardueren eskaintza zabala egiten duten ikastetxeen aldean, beste askok ez du horretarako aukerarik; eta eskola bereko ikasleen artean ere, denek ezin dute ekintzetan parte hartu, baliabide ekonomikoek baldintzatuta. Esku hartzeko dei egin diete instituzioei:... [+]


Bilboko mugimendu antiarrazistak manifestaziora deitu du martxoaren 21erako

Bilboko Arrazakeriaren Aurkako Asanblada Arrazakeria ez da eztabaidatzen, borrokatzen da. Ordena kolonialari sua! lelopean antolatu du mobilizazioa, Arraza Diskriminazioa Ezabatzeko Nazioarteko Egunean. Gizarte eta erakundeei "iragan esklabista eta koloniala"... [+]


153.600 euroko isunei jarritako helegiteak ukatu dizkiotela salatu du Askek

2023an Zaballako espetxean euskal presoen alde egindako martxarengatik ezarri zizkieten isunak. Helegiteen ezeztapenaren aurrean epaitegietara joko dutela adierazi du antolakundeak, eta Poliziaren inpunitatea salatu du.


AEBetako produktuei boikota egiten ari dira herrialde eskandinaviarrak

Tesla autoen salmentak, esaterako, %30 jaitsi dira urtea hasi denetik. Danimarkan beste hainbeste jaitsi da AEBetara oporretan joango direnen erreserba kopurua. Eta Suedian, inkesta baten arabera, hamarretik zortzi prest leudeke produktu estatubatuarrei boikota egiteko.


2025-03-18 | Mikel Aramendi
ANALISIA
Trumpen ‘Kultur Iraultzak’ beste gotorleku bat suntsitu du

USAIDen inguruko txolopotearen ondoren, espero beharrekoa zen. Baina, hala ere, urte askotan haien jarraitzaileak izan garenok, samin-puntu batekin hartu dugu albistea. Martxoaren 15ean, Trump administrazioak, kolpetik, erabat itxi baitu United States Agency for Global Media... [+]


Bi langile hil dira astelehenean, Buñuelen eta Arratzun: 2025ean hamalau dira jada

Buñueleko (Nafarroa) kasuan, 34 urteko gizona makina batean harrapatuta geratu da. Arratzun (Bizkaia), aldiz, garabiak goi-tentsioko linea bat ukitu ostean hil da 61 urteko gizona.


Pasaiako segadan hildako lau pertsonak estatu indarkeriaren biktima gisa aitortu ditu Eusko Jaurlaritzak

Espainiako Poliziak duela 41 urte hil zituen tiroka Dionisio Aizpuru, Pedro Mari Isart, Jose Mari Izura eta Rafael Delas gazteak, Komando Autonomo Antikapitalistetako kideak. 


AINTZANE CUADRA MARIGORTA
“Endometriosia gizonek pairatuko bazenukete oso bestelako egoera batean egongo ginateke”

Endometriosiaren Nazioarteko Eguna izan zen, martxoak 14a. AINTZANE CUADRA MARIGORTAri (Amurrio, 1995) gaixotasun hori diagnostikatu zioten urtarrilean, lehen sintomak duela lau urte nabaritzen hasi zen arren. Gaitz horri ikusgarritasuna ematearen beharraz mintzatu da. 


Israelek su etena apurtu du eta 400 hildakotik gora eragin ditu Gazan

Israelek eraso masiboak abiarazi ditu berriro ere Gaza osoan: Khan Younis eta Rafan Gaza hegoaldean, Gaza Hirian iparraldean eta eta Deir el-Balah-n erdialdean. "Familiak seme-alaben gorpuzkiak eskuetan zituztela iristen ziren ospitalera", adierazi du lekuko batek.


Burlatako udaletxean kateatuta igaro dute gaua bi gaztek, gaztetxearen desalojoaren aurka

EH Bildu agintean dagoen udalak gaztetxearen etorkizuna ziurtatzeko aterabide bat adosteari "uko" egin diola salatu du Burlatako Gazte Asanbladak. Beste hainbat gaztek udaletxe kanpoan kanpatu dute, eta goizean zehar bertara hurbiltzeko dei egin dute.


Eguneraketa berriak daude