Uriona, mahatsaren zukua dariola


2017ko azaroaren 28an
Zarata mediatikoz beteriko garai nahasiotan, merkatu logiketatik urrun eta irakurleengandik gertu dagoen kazetaritza beharrezkoa dela uste baduzu, ARGIA bultzatzera animatu nahi zaitugu. Geroz eta gehiago gara, jarrai dezagun txikitik eragiten.
Uriona herrian San Andresi eskainiriko elizaren ataritik hasiko dugu gure ibilbidea. Elizatik eskuinera doan malda igo eta altzifresez apainduriko hilerrira helduko gara. Bere sarreran bidea bitan banatzen da eta guk, Aste Santutako kristauen legez, eskuineko kalbarioa jarraituko dugu gurutze artean mahastia igaroz. Baina bidea goxatzeko aranondoak bere fruituak eskeintzen dizkigu, zintzoak izan garenoi behintzat. Bidea jarraitu ordez alboko sastrakadietan murgiltzen bagara, gertuagotik ikusiko ditugu artadiaren inguruan garatzen diren landareak: erromero, ezkaia eta abaritza, besteak beste. Hala ere bidea ez dugu galdu behar eta eskuinetara almendrondo landaketen artean bidezidor bat (1 Km) topatu beharko dugu. Beronek pinazi pinuz osaturiko basora garamatza. Buztanluze eta argi oilarrak bizi dira bertan baina lehena lotsagabe samarra izanda, erraz hurbilduko zaigun arren, bigarrena izutia dugu eta guk ikusi aurretik ezkutatzen ahaleginduko da. Argi oilarrak, handiegia ez izan arren, 28 zm inguruko itxura ikusgarria du, bere gandor dotorearekin. Hegoak txuri-beltzak ditu eta papar, bizkar eta burualdea arrosa arreak. Gandorraren luma muturrak, berriz, beltzak. Umatzera hurbiltzen da Euskal Herrira eta intsektu eta sugelindara txikiz elikatzen.
Bidezidorrari ekin diogun lekura itzuliz, bideari jarraituko diogu bidegurutze berri batetara helduz. Hemen bide asfaltatuari ekingo diogu Ozanko errekara jaisteko. Erreka inguruan dauden kalandria, txoriandere eta kuturlioak bereiztea ezinezkoa egiten da askotan, hauek ere lotsatiak izateaz gain, oso ezaugarri xumeek desberdintzen baitituzte. Makal arteko errekaren ura lezkek estaltzen dutela ikusiko dugu. Aurrera jarraitu eta lursail-bidearekin bat egingo dugu eskuineko norabidearekin mahasti artean jarraituz. Harearri eta mikrokonglomeratuz eraturiko gainera eramaten gaituen bidezidorra eskuinean (2,5 km) topatuko dugu. Bertatik, La laguna ikus dezakegu. Ia gainezka egiten duen aintzira hau lezkak eta Phragmites autralisak ematen dioten kolore aldaketak bereizten du. Aintzirako umeltasun eta lezken babespean uroiloak, uretako sugeak, ur igelak eta San Antonioko igelak topatu ahal izango ditugu. Hemendik Tolonoko mendizerra osoa beha genezake Cervera (1.384 m), Recilla (1.381m), Palomares (1.446m) eta Cruz del Castillo (1.432m) direlarik gailentzen zaizkion mendi tontorrak.
Berriro lursail-bidera itzuli eta hurrengo bidegurutzean eskuineko lursail-bidea hartu ondoren, aurreragoko bidegurutzean ezkerrekoa hartuko dugu. Honela, Nabaridasko artadi mediterraniarrera (4 Km) iritsiko gara. Artadi hau bertako basoen ordezkari urrietako bat da eta bere ordez mahastiak landatu dira, beronek eskaintzen duen urrezko zukua dela eta. Baso honetako zuhaitz nagusia, nola ez, artea dugu baina bere azpi basoa ere oso aberatsa da espezietan, eta abaritz (

Quercus coccifera
) eta gartxuetara (

Phillyrea sp.
) otxar basatia (

Rubia peregrin
) igotzen da. Lurzoru hareatsuagoek txilardien garapena baimentzen dute txilar (

Erica scoparia
), ainarra (

Calluna vulgaris
), estrepa (

Cistus sp.
) eta azeri-mahatsekin (

Arctostaphylos uva-ursi
). Baso konplexu eta aberats honetan Txinbo papargorri eta mendi berdantzak ikus genitzake egunez, baina gauean saguzar eta soro muxarra egiten dira zuhaitz adarren jaun eta jabe. Soro muxarrak sagu edo hamster itxurako mikrougaztun gautiarrak dira. Ezkur eta fruituez elikatzen da. Zuhaitzen adarretan mugitzen da bere buztan luzeari esker eta nahiko ugaria omen da nekazal eremuan.
Eskuineko pista jarraitu ondoren, bidegurutze berrian ezkerreko lursail-bidea jarraituz, berriro ere Ozanko erreka eskuinean dugularik, errepide nagusira (6 Km) helduko gara. Erreka inguruan lizar hosto estuak nabarmentzen dira eta iparralderago dauden lizarren antzekoa den arren, espezie desberdintzat hartzen da. Hasierara itzultzeko, herria zeharkatu beharko dugu. Uriona herriak ere behin eta berriro mahatsaren zukuak duen garrantziaz hitz egiten digu; ate gehienek jatorri-izendapenaren zigilua dute eta bertan ardoa eros genezakeela adierazten digute. Kale erdian ardogintzari eskainiriko eskultura bat ere badago baina benetako monumentua herri erdian dagoen mahastia da. Erreka ertzean lur goxoenak mahastientzat gordetzen dira, herria bitan banandu behar bada ere. Herriko arkitekturak ere merezi du bueltaxka bat egitea eta bitxia da XVI. mende hasieran eraikiriko Indianoaren Etxean dagoen Santiago Matamorosen erliebea

Azkenak
0 urtetik 12rako haurrak ikastetxe berean: Nafarroako Gobernuaren proiektu pilotu polemikoa

Haurreskolara beharrean, 0-3 urte bitarteko umea zuzenean ikastetxera bidaltzea, Haur eta Lehen Hezkuntza osoa (12 urtera arte) hartzen dituen zentro berera. Hori da Nafarroako Hezkuntza Sailak Burlatako Hilarion Eslava ikastetxean martxan jarriko duen proiektu pilotua eta... [+]


2025-03-18 | ARGIA
Europako hainbat intelektualek bakearen eta armagabetzearen aldeko manifestua idatzi dute

Europa mailako ekimen kolektibo batek bakearen, irtenbide diplomatikoen eta armagabetzearen aldeko manifestua idatzi eta sinadura bilketa hasi du. Manifestuak dioenez, intelektualak, herritarrak bezala, “anestesiatuta daude”. Europako agintarien jokamoldea, NATOren... [+]


‘Seguru? Auzo seguruen alde’ leloa izango du aurtengo arrazakeriaren eta xenofobiaren kontrako martxak Donostian

1960ko martxoaren 21ean, Hegoafrikako Poliziak 69 lagun hil zituen apartheidaren kontrako manifestazio baketsu batean. Ordutik, egun hori Arrazakeriaren eta Xenofobiaren Nazioarteko eguna ospatzen da, aldarrikapenez beteta. SOS Arrazakeriak urtero gai ezberdin bat lantzeko... [+]


Apirilaren 9an administrazioko langileen grebara dei egin dute sindikatuek Nafarroan

Mahai Orokorreko sindikatuek salatu dute Gobernuak utzikeriaz jokatu duela ordezkaritza sindikalarekin negoziatzerakoan, horren adibidea da Estatutu berriaren negoziazioan ezarri duen blokeoa. Gobernua Mahai Orokorrean gai horiek guztiak negoziatzera esertzeko ahalegin ugari eta... [+]


2025-03-18 | Gedar
Eraso arrazista bat izan da Lekeition

 Lau turistak eraso zieten jatorri pakistandarreko hainbat langileri, Lekeitioko Gazte Asanbladak salatu duenez.


2025-03-18 | UEU
Ane Ortiz Ballesteros, sexologoa
“Sexualitateaz eta teknologiaz hitz egitea ez da aukera bat, beharra baizik”

"Pornografiaren aurrean nola esku hartu. IKTen erabilera nerabeen eta gazteen sexualitateen arretan: errealitateak eta aukerak" ikastaroa emango du Ane Ortiz Ballesterosek (1989, Bilbo). Sexologoa da bera, Training sexologia klinikoan, Genero Berdintasun Teknikaria eta... [+]


Torturaren beste bost biktima aitortu ditu Nafarroako Gobernuak

Oraingoz Nafarroan, 53 izango dira estatuaren biktima aitortuak eta horietatik 27 torturaren biktimak. Floren Beraza, Txaro Buñuel, Cecilio Ruiz, Patricia Perales eta Izaskun Juarez dira aitortutako torturatu berriak.


2025-03-17 | Estitxu Eizagirre
Aranon makroeolikoen aurkako eguna gozatu zuten
“Paradisu zineman ikusiko gara...”, haizeari puzka ari beharrean

Martxoak 15 goizean elurrak zuritu zuen Arano. Bertako herritarrek eta ingurutik eta ez hain ingurutik bildutakoek bete zuten plaza eta elkartasunaren beroan gozatu zuten eguna: Urumeako mendietan ezarri nahi duten Euskal Herriko zentral eolikoaren kontrako protesta izan zen.


Gasteizko Salburuako institutuko irakasleek protesta egin dute Pradalesen bisitan

Institutuko giza baliabideak hobetzeko eskatu dute irakasleek, ikasleei kalitatezko arreta eman ahal izateko. Kartelekin eta pankartekin itxaron diete irakasleek lehendakariari. Jaurlaritzako ordezkariek ikastetxeko zuzendaritzari esan diote ez zutela "horrelakorik... [+]


Ireki dute Euskaraldian izen emateko epea

Gasteizen egin duten ekitaldian ireki dute izen ematea, laugarren edizioa hasteko bi hilabete falta direla. Erakundeetako ordezkariak, herritarrak eta entitateetako kideak agertu dira, besteak beste. Euskaraldiaren koordinazioa Euskal Herriko erakunde publikoen eta Taupa... [+]


2025-03-17 | ARGIA
Ipar Katalunian katalanezko ikastetxeak larri: babes ekonomikoa eskatu diete instituzioei

Milatik gora lagun bildu ziren larunbatean Ipar Kataluniako Perpinya herrian La Bressola ikastetxeak defendatzeko. Murgiltze eredua katalanez eskaintzen duten ikastetxe horiek arrazoi ekonomikoengatik larrialdian daudela adierazi dute eta erakunde publikoei eskatu diete babes... [+]


'Literatura Plazara'
“Adinka sailkatzen den mundua da literatura, eta guk partekatu egin nahi dugu”

Martxoaren 17an hasi eta hila bukatu bitartean, Literatura Plazara jaialdia egingo da Oiartzunen. Hirugarren urtez antolatu du egitasmoa 1545 argitaletxeak, bigarrenez bi asteko formatuan. "Literaturak plaza hartzea nahi dugu, partekatzen dugun zaletasuna ageri-agerian... [+]


2025-03-17 | Usurbilgo Noaua
Duela astebete Osinalden elektrokutatutako gazteetako bat hil da

Duela astebete, martxoaren 8an Osinaldeko Erribera kalean dagoen goi-tentsioko dorrera igo eta bertan elektrokutatu ostean, osasun egoera larrian zen gaztea hil da azken orduotan.


2025-03-17 | Patxi Aznar
Beharrezko aldaketak

Duela gutxi, asteburu berean, Ertzaintzak bi salaketa jaso ditu: lehenengoa, emakume kolonbiar batena; lekukoen arabera, ertzainak kolpeka jarraitu zuen lurrera bota ondoren eta konorterik gabe zegoela; ospitalean garuneko edema eta paralisi partziala diagnostikatu zizkioten... [+]


Eguneraketa berriak daude