Gesaltza-Arrikrutz sistema


2017ko azaroaren 28an
Konplexu karstiko izugarri hau bi hustubide aktibok eta bi iturburuk, fosila bata eta aktiboa bestea, osatzen dute. Arantzazu erreka barneratzen den Gesaltzako hustubidea —Gesaltzako lizuna bezala ezaguna da. Kandido Izaguirreren «El vocabulario vasco de Aranzazu-Oñate» hiztegian (1969) Gesaltzako lizuna terminoa agertzen da; zona horretan horrela deitzen baitzaio hustubideari)—, da zalantzarik gabe, ikusgarriena. Gesaltza baserriaren inguruan lekutua, Arantzazu errekaren ibilgua eteten du, harana ixten duen hormatzarraren beheko aho beltz itzeletik urak irentsiz. Hain ikusgarria ez bada ere, Aldaolako hustubideak —Aldaolako lizuna—, Aldaola edo Aitzkorbe errekastoaren urak antzera jasotzen ditu.
Bi erreka hauek sortzen dute kobazuloaren alde aktiboa. Zati honetan ura egoten da ia beti eta uraren dinamikak ez du uzten estalaktitak eta antzekoak eratzen, aurrean duen guztia eraman egiten baitu. Aitzitik, bat-batean kobazuloaren zoruan barrena galdu egiten da bi errekotako ura, Jaturabeko iturburu aktiboan metro batzuk aurrerago irteteko. Neurri handiko urbegi hau, ordea, eskuarki kobazuloaren barneko ur-maila ezartzen duen urtegiaren urak estaltzen du. Beraz, urtegiaren ur-maila altua denean, lur azpiko errekako urak ez du kanpora irteterik, sifoia eginez. Zorionez, ur-maila baxua topatu genuen Jaturaben, eta zeharkaldia eragozpenik gabe burutu ahal izan genuen. Egungo baldintzetan, urbegiaren batez besteko ur-emaria 550 litro segunduko dela uste da. Berezko egoeran, berriz, Iritegiko ur-eroapenera bideratuak diren segunduko 400 litroak gehitu beharko zitzaizkiekeen. Jaturabeko iturburua baino gorago, Araotz eskalada eskolako hormatzarretara bidean, zulo txiki eta estu batek metro gutxi batzuk arrastaka ibiltzera behartzen zaitu. Berehala, pasabide meharra zabaltzen doa eta beheranzko malda labankor batek lur azpiko galeria sarera jaitsiaraziko zaitu, alde fosilera honakoan, non estalaktitak, estalagmitak eta antzekoak ugariak diren. Dena den, Arrikrutzekoa ez da konkrezioengatik nabarmentzen den horietakoa.
Zeharkaldiak zailtasun teknikorik ez du, hau da, sokak eta beraietan gora eta behera ibiltzeko jumar, croll eta jaitsigailuak ez dira behar. Alabaina, batez ere alde fosilean dauden galeria eta areto itzelak hain dira antzekoak, ezen ez baita zaila nahastea eta zure burua galduta ikustea. Aldaola errekaren alde aktiboan, berriz, hankak bustitzea izan ezean, ez dago bestelako arazorik. Hori bai, adi egon behar gara uraren mailarekin, oso denbora gutxian ur gorabehera handiak gerta baitaitezke leizezuloetan. Gesaltzako errekaren alde aktiboa, berriz, erabat da nahasi eta arriskutsua, eta espeleologo zaildua izan ezean bertara ez sartzea izango dugu zentzuzkoena.


PROIEKTU TURISTIKO BERRIA.

Arrikrutz leizezuloa bisita turistikoetarako zabaldu asmo du Oñatiko Udalak. Beste zenbait kobazuloren artean, azkenean, Arrikrutz izan bide da hautatua eta berau egokitzeko asmotan dabiltza. Oraindik proiektua definitzeke badago ere, Aloña Mendi Espeleologi Taldeak eta Aranzadiko Karstologia sailak aipatu bisita turistikoari buruzko aurreproiektua egin dute. Proposamenaren arabera, 53. galeria egokituko lukete lehenik. Galeria Handira igaroko ziren ondoren, Korskotegi aretoa deritzon gunean. Inguru hau kobazuloaren alde aktiboan egonik, pasabide baten bidez erreka zeharkatu beharko lukete bisitariek. Marcel Loubans galeri ederraren espeken —koral itxurako estalaktita bitxiak— aurrean amaituko lukete, azkenik, lur azpiko bidaia berezi hau.
Bisitarientzako atondu asmo dituzten bi areto hauek, Aranzadi galeria itzela bezala, guk burutu genuen zeharkalditik at geratzen dira. Izan ere, bide zuzenak, inoiz ez bada zuzena ere, Lehoiaren gela eta Maravillas gelak zeharkatu ostean, Galeria Handian barrena Aldaolako sarrerara garamatza zuzenean. Bide egokiarekin lehenengoan joz gero, beraz, areto hauek ezagutu gabe amaituko genukeen. Halabeharrez, baina, ez zitzaigun hori gertatu. Izan genituen zenbait hutsegiteei esker, okerreko bidea hartu eta aipatu beste galeria horiek ezagutzeko parada izan genuen.
Amaitzeko, ondorengo abisua gogorarazi gabe ezin gera ninteke: haitzuloaren bila irtetea erabakitzen duzuenoi, eta proiektu turistikoa aurrera ateratzen ari direnei berdin, ahalik eta kalte gutxien eragin dezazuela guztiok baitakigu, lur azpiko mundua ahula eta hauskorra dela, eta hemen ere bandalismo asko dagoenez, mineral munduarekiko —estalaktitak, kobak— eta flora eta faunarekiko ere, erabateko begirunea eskatu beharra daukagu

Azkenak
Igeldoko toki entitate txikiak aldundiaren baiezkoa lortu du

Igeldok eskumen propioak bereganatuko ditu. "Pixkanaka, hurrengo lau urteetan hainbat bloketan antolatuta", azaldu du Gipuzkoako Foru Aldundiak.


Patri Urkizu euskaltzale, ikertzaile eta idazle lezoarra zendu da

78 urterekin hil da ibilbide oparoa izan duen euskaltzalea. Euskal Filologian doktore izateaz gain, hamarnaka lan argitaratu zituen, poesian, nobelan zein saiakeran, baita biografiak eta bertso bildumak ere. Lan handia egin zuen antzerkigintza ikertzen.


2024-12-18 | ARGIA
Euskal Y-a ez da Ipar Euskal Herriarekin lotuko gutxienez 2042 urtera arte

Frantziako Gobernuak Espainiakoari baieztatu dionez, Abiadura Handiko Trena ez da Hego Euskal Herrira iritsiko (Irungo loturara) gutxienez 2042 urtera arte. Ez dago Parisen lehentasunen artean.


2024-12-18 | Mara Altuna Díaz
Migratzaileen Nazioarteko Eguna | Alberto Flores-Uranga, artzaina
“Amerikak asko eman dit, baina nik ere asko eman diot Amerikari”

20 urte zituela, Alberto Flores-Uranga Mutrikutik Idahora (AEB) joan zen artzain. Bakardadean, mendietan galduta, maiz koiote eta hartzak begira zituela."Berriro egingo nuke, zalantzarik gabe", dio, garai haiek gogoratuta.


Siemens Gamesak 423 langilerentzako erregulazio espedientea proposatu die sindikatuei

Aldi baterako erregulazio espedienteak aerosorgailu konpainiak Asteasun eta Zamudion dituen lantegietako langileei eragingo lieke eta batzarrean bozkatuko da aurreakordioa.


Mezu kristaurik gabeko Gabon kantak, ikastetxe ugariren aukera

Gabonen erroa kristaua dela jakinda ere, erreferentzia katolikorik ez duten kantuak abestea erabakia du (edo eztabaida horretan dihardu) gero eta ikastetxe gehiagok, eskolaren printzipioetako bat laikotasuna dela oinarri hartuta.


2024-12-18 | Leire Ibar
Arrazakeriaren eta Xenofobiaren Aurkako Kontseilua sortu dute Nafarroan

Sortu berri duten organoaren eginkizun nagusien artean daude, besteak beste, diskriminazioaren aurkako politikak sortzea, migratzaileen eta gutxiengo etnikoen elkarteen parte hartzea sustatzea, Nafarroako arrazakeriaren egoera globala aztertzea, eta Arrazakeriaren eta... [+]


2024-12-18 | Julene Flamarique
BSHko langileek lantegiaren “deslokalizazioa” salatu eta manifestazioa deitu dute larunbaterako Iruñean

Alemaniatik etorritako goi kargu batek eman die 655 langileei enpresaren itxieraren berria, ohar bat "hoztasunez" irakurrita, eta langileei “lehiakortasun falta” egotzi die. Langileek presazko bilera eskatu diote BSHko operazio arduradun Pepe Justeri, eta... [+]


2024-12-17 | ARGIA
ETAren armagabetzeaz “esateko zeukan dena” esana duela adierazi du Jaurlaritzak Bakegileen salaketaren aurrean

“Jaurlaritzak esateko zeukan dena esanda dago txosten horretan” adierazi du asteartean Maria Ubarretxena bozeramaileak, Jaurlaritzak 2019an egindako txostenari erreferentzia eginez. Txosten horretan egiten den kontakizuna “faltsua eta interesatua”... [+]


2024-12-17 | Julene Flamarique
Igor Kirillov hil du Ukrainiak, Errusiako armadako babes nuklearrerako, biologikorako eta kimikorako tropen burua

Atentatua astearte goizean izan da, Kieveko auzitegi batek Kirillovi Ukrainako tropen aurka arma kimiko debekatuak erabiltzea leporatu eta hurrengo egunean. 300 gramo TNTko karga zuen lehergailuak, eta Errusiak jazotakoa argitzeko ikerketa bat jarri du abian.


2024-12-17 | Leire Ibar
Gasteizen bizi diren Gazako bost familien egonaldia era mugagabean luzatzeko eskatu dute

Palestinatik aberriratu eta urtebetera, Espainiako Gobernuak jakinarazi du familien harrera programa ez duela gehiago finantzatuko eta aterpetxe eta hostaletako egonaldia abenduaren 31n etengo diela. Urtarriletik aurrera Gasteizko Udalak Gazako bost familien ostatuaren gastuak... [+]


2024-12-17 | Mikel Aramendi
ANALISIA
Autoktonoa ala inportatua da Hego Koreako krisia?

Hego Koreako presidente Yoon Suk Yeol-ek abenduaren 3ko arratsean gerra-legea ezarriz sutu zuen krisi politikoa itzaltzetik oso urruti dago oraindik. Nahiko argi badago ere kolpea sustatu zutenak ez direla irabazten ari. Oraingoz.


2024-12-17 | Leire Ibar
Urretxindorra Ikastola sexu abusuen “konplize” dela salatu dute

Bilboko ikastolako ikasle eta ikasle ohien talde batek zentroko irakasle baten partetik jasandako sexu abusuak zerrendatu ditu, eta komunikatu baten bidez salatu du ikastetxeak gizona babestu duela. Gertakariak azalera atera direnean ikastolak “beren burua zuritu besterik... [+]


Eguneraketa berriak daude