BORBONDARREN HIZKUNTZ POLITIKA AGERIAN
- karrikaratu berri du, mende horretan zehar bi lurralde horiek ezagutu zuten hizkuntz politika aztertuz. Hizkuntz gatazkarena ez dela, inondik ere, kontu berria argi azaltzen digu.
Iruñea eta Euskara
pulpitutik
Magoa dirudizu, etengabe ari zara kapelutik untxiak ateratzen
Duela bi urte, euskararen inguruko bere lan guztien monografia den «Navarra. Historia del Euskera» argitaratu zuen, karrikaratu bezain laster liburu klasikoa bihurtu zena. Gaurko honetan, eta Pamiela argitaletxearen eskutik, «Navarra, Gipuzkoa y el Euskera» izenburuko lana argitara eman du, XVIII. mendean bi lurralde horiek ezagutu zuten hizkuntz politika aztertuz. Laburki emana, Madrilgo agintea eskuratu berria zuten borbondarrek ibili zuten hizkuntz politika, eta politika hori zela kausa, Nafarroa eta Gipuzkoako estamentu ezberdinek erakutsitako jokabideak dira aztergai.
Joseba Intxaustik aintzinsolasean azaltzen duen legez, Katalunia eta Amerikan borbondarrek martxan jarri zuten hizkuntz politika aski ikertua izan da. Kataluniaren kasua dugu argigarriena, non, borbondarren etorrerarekin batera, Erdi Arotik katalanera hizkuntza zuen Administrazioan, gazteleraren sarbide etengabekorako neurriak hartu ziren. Dinastia berriaren alde jokatu zuten Hego Euskal Herriko lurraldeak ez ziren, hasmentan, politika erdirakoi horren jomuga izan, baina ezaguna denez, tankera horretako neurriak ez ziren berandutu, eta mendearen bigarren erdian, Carlos III.a (1759-1788) erregearen agintaldian bereziki, gazteleraren nagusitasuna bermatzea xede zuen hizkuntz politika martxan jarri zen.
Arestian esan bezala, Jimeno Juriok, lan honetan, aipaturiko hizkuntz politikak Gipuzkoa eta Nafarroan izan zuten eragina aztertu du, baina hori guztia abiapuntua besterik ez da, liburuan XVIII. mendeko hizkuntzaren geografia ezarri du, orain arte ontzat eman diren zenbait irakurketaren kritika eginez. Bestalde, bi lurraldetako erakundeek eta garaiko giza-talde ezberdinek hizkuntzaren inguruko neurrien aurrean hartu zuten jokabidea aztertu ditu.
eskualdeetan
Aingeru Irigaray zenak, aipaturiko dokumentuaren ikerketa egin zuenean, urte hartako euskararen muga ezarri zuen, beti ere, eta Jimenok lan honetan argitu digun legez, sendagile beratarrak ez zuen informazio guztia eskura izan eta horrenbeste aipatu izan den 1778ko euskararen muga berrikusteko beharra azaldu digu.
Bestaldetik, hizkuntzaren geografia bezain beste, giza-taldeen jokabideak ulertzeko guztiz baliagarriak zaizkigu Jimenoren iradokizunak, izan ere, horrenbeste aipatu izan den 1778ko muga, hizkuntzaren benetako egoera baino, eliz-hartzaile gazteleradunen nahia azaltzen digu. Azken batean, herri bat gazteleraduna kontsideratuz gero, eliz-hartzaile erdaldunen lan esparrua zabaltzen zen, eta Jimenok aztertzen dituen dokumentuetan etengabe azalduko da helburu hori, maiz askotan uneko artzapezpikuaren laguntzaz aurrera eraman zen jokabidea.
txanda bakarra
Artaxonarrak, eranskin gisa, ikerketa honen iturri izan diren dokumentu nagusiak bildu ditu. Horietako asko ezagunak, baina berrirakurketa baten premia zutenak, beste batzuk, aldiz, guztiz ezezagunak, orduko giroaz argitasun ugari damaigutenak.
Anitzen irudiz, hizkuntz politikarenak afera berria dirudi, mende honetakoa, eta zenbait kasutan azken hamarkadetako gertakizun gisa azaltzen digute. Historiari balio gutxi eman izan zaio, bizi den uneak mugatzen du dena, perspektibarik gabeko irakurketa horiena. Hizkuntz gatazkarena ez da kontu berria, horren ukapena duzu frogarik argiena
Ospitalizatuta dauden pazienteek eskumuturrekoan eramango dute “e” ikurra. Hala, osasun langileek badakite herritar horiek eskatu dutela euskaraz artatua izatea. Osakidetzak dio euskarazko komunikazioa errazteko beste tresna bat gehiago dela. Proiektu zabalago bateko... [+]
Kabia gune okupatuaren 19. urteurrena ospatzeko jarduerak egingo dituzte gaurtik domekara bitartean, apirilaren 24tik 26ra. Bi hamarkada betetzear dagoen gune autogestionatu honek hainbat gorabehera izan ditu bere ibilbidean, eta, Udala bultzatzen ari den Hiria Antolatzeko Plan... [+]
24 talde berri iragarri ditu Hatortxu Rock elkartasun jaialdiak. 63 talde iragarri dituzte dagoeneko eta guztira, 100 talde izango dira jaialdiko bost eszenatokietan.
Izaki Gardenak
Noiz: apirilaren 20an.
Non: Iruñeko Gazteluko Plazan.
-----------------------------------------------
Ordu erdia baino ez da falta Iruñeko Gazteluko Plazan kontzertua hasteko; baina erdi hutsik da oraindik, euria ari baitu. Porlanezkoa nahiz ez den,... [+]
Zelenskiri Ukrainako gerra amaitu behar duen bake akordioa "arriskuan" jartzea leporatu ostean, Putini egin dio errieta Trumpek bere sare sozial Truth Socialen. Sergei Lavrov Atzerri Ministroak bake akordioa adosteko prest dagoela Errusia. Kievek jakinarazi du Errusiaren... [+]
Bizkaian eguneko zentro publikorik ez duen eskualde bakarra da. Elkarretaratzea eginen dute apirilaren 27an, 12:00etan, Sopelako (Bizkaia) Udaletxeko plazan.
2026ko hauteskundeei begira, zutabe bat ireki du Enbata-k. Plantan emanak izanen diren zerrenda abertzaleen hautagaiei ideia kutxa bat eskaini nahi die, beren programak Herriko Etxeen eskumeneko sail ezberdinetan eraikitzeko. Hilabete honetan, Herriko Etxeek euskararen alde egin... [+]
Urduñako 2022-2042 Onura Publikoko Mendia Antolatzeko Planaren parte da ekintza, eta Eusko Jaurlaritzako Ingurumen Sailaren babesa eta Bizkaiko Foru Aldundiko Mendi Zerbitzuaren laguntza jaso du.
Alain Esquerrek idatziriko Le silence de Bétharram (Betharramgo isiltasuna) liburuan eman du lekukotza Helene Perlantek, François Bayrouren alabak. 1980ko hamarkadan egon zen ikastetxe katolikoan ikasle eta berrogei urte luzeetan isilik atxiki ditu bertan jasandako... [+]
Urtarrilaren 29an, gaur egungo mundu berekoi honetan ohituta ez gauden zerbait gertatu zen Laudioko Guardian lantegiaren atarian. Zuzendaritzak hango labea itzaltzeko asmoa erakutsi zuen, eta horri aurre egiteko, langileek atea blokeatu zuten pankarten bidez. Baina ez zeuden... [+]
Israelgo IMI Systems enpresarekin Espainiako Barne Ministerioak egindako bala erosketa bertan behera uztea agindu du Pedro Sanchez Espainiako Gobernuko lehendakariak. PSOEren eta Sumar-en arteko gobernu koalizioan zegoen apurketa arriskua baretu du erabakiak.
Ipar Euskal Herriko ikastolen aldeko bestaren 42. edizioa iraganen da maiatzaren 11n Senperen.
Bilbotik abiatu eta Barakaldoko ITP Aero eta Getxoko Sener enpresen paretik pasako da bizikleta martxa, bi enpresa horiek "ekoizpen militarraz arduratzen direlako", antolatzaileen aburuz. Azken aldian ematen ari den armamentu gastuen hazkundea salatzeko protesta izango... [+]
Aurten 1.500 ardi inguruk zeharkatu dute Kale Nagusia, bost artaldetan banatuta. Idiazabal Gaztaren denboraldi berriaren aurkezpen ofiziala egin da, udaletxean. Garena Jatetxeko Julen Bazek eta Peli Perez de Anuzitak moztu dute gazta.
1997an plazaratu zuen Maddi Oihenartek (Barkoxe, 1956) lehen diska, Lurralde zilarra, Mixel Arotze eta Mixel Etxekoparrekin batera. Txiki-txikia zenetik barrenean dituen paisaiak, isiltasunak eta soinuak partekatzen dizkigu kantuan ari denean. Kantatzean aurreko ahotsen... [+]