BORBONDARREN HIZKUNTZ POLITIKA AGERIAN
- karrikaratu berri du, mende horretan zehar bi lurralde horiek ezagutu zuten hizkuntz politika aztertuz. Hizkuntz gatazkarena ez dela, inondik ere, kontu berria argi azaltzen digu.
Iruñea eta Euskara
pulpitutik
Magoa dirudizu, etengabe ari zara kapelutik untxiak ateratzen
Duela bi urte, euskararen inguruko bere lan guztien monografia den «Navarra. Historia del Euskera» argitaratu zuen, karrikaratu bezain laster liburu klasikoa bihurtu zena. Gaurko honetan, eta Pamiela argitaletxearen eskutik, «Navarra, Gipuzkoa y el Euskera» izenburuko lana argitara eman du, XVIII. mendean bi lurralde horiek ezagutu zuten hizkuntz politika aztertuz. Laburki emana, Madrilgo agintea eskuratu berria zuten borbondarrek ibili zuten hizkuntz politika, eta politika hori zela kausa, Nafarroa eta Gipuzkoako estamentu ezberdinek erakutsitako jokabideak dira aztergai.
Joseba Intxaustik aintzinsolasean azaltzen duen legez, Katalunia eta Amerikan borbondarrek martxan jarri zuten hizkuntz politika aski ikertua izan da. Kataluniaren kasua dugu argigarriena, non, borbondarren etorrerarekin batera, Erdi Arotik katalanera hizkuntza zuen Administrazioan, gazteleraren sarbide etengabekorako neurriak hartu ziren. Dinastia berriaren alde jokatu zuten Hego Euskal Herriko lurraldeak ez ziren, hasmentan, politika erdirakoi horren jomuga izan, baina ezaguna denez, tankera horretako neurriak ez ziren berandutu, eta mendearen bigarren erdian, Carlos III.a (1759-1788) erregearen agintaldian bereziki, gazteleraren nagusitasuna bermatzea xede zuen hizkuntz politika martxan jarri zen.
Arestian esan bezala, Jimeno Juriok, lan honetan, aipaturiko hizkuntz politikak Gipuzkoa eta Nafarroan izan zuten eragina aztertu du, baina hori guztia abiapuntua besterik ez da, liburuan XVIII. mendeko hizkuntzaren geografia ezarri du, orain arte ontzat eman diren zenbait irakurketaren kritika eginez. Bestalde, bi lurraldetako erakundeek eta garaiko giza-talde ezberdinek hizkuntzaren inguruko neurrien aurrean hartu zuten jokabidea aztertu ditu.
eskualdeetan
Aingeru Irigaray zenak, aipaturiko dokumentuaren ikerketa egin zuenean, urte hartako euskararen muga ezarri zuen, beti ere, eta Jimenok lan honetan argitu digun legez, sendagile beratarrak ez zuen informazio guztia eskura izan eta horrenbeste aipatu izan den 1778ko euskararen muga berrikusteko beharra azaldu digu.
Bestaldetik, hizkuntzaren geografia bezain beste, giza-taldeen jokabideak ulertzeko guztiz baliagarriak zaizkigu Jimenoren iradokizunak, izan ere, horrenbeste aipatu izan den 1778ko muga, hizkuntzaren benetako egoera baino, eliz-hartzaile gazteleradunen nahia azaltzen digu. Azken batean, herri bat gazteleraduna kontsideratuz gero, eliz-hartzaile erdaldunen lan esparrua zabaltzen zen, eta Jimenok aztertzen dituen dokumentuetan etengabe azalduko da helburu hori, maiz askotan uneko artzapezpikuaren laguntzaz aurrera eraman zen jokabidea.
txanda bakarra
Artaxonarrak, eranskin gisa, ikerketa honen iturri izan diren dokumentu nagusiak bildu ditu. Horietako asko ezagunak, baina berrirakurketa baten premia zutenak, beste batzuk, aldiz, guztiz ezezagunak, orduko giroaz argitasun ugari damaigutenak.
Anitzen irudiz, hizkuntz politikarenak afera berria dirudi, mende honetakoa, eta zenbait kasutan azken hamarkadetako gertakizun gisa azaltzen digute. Historiari balio gutxi eman izan zaio, bizi den uneak mugatzen du dena, perspektibarik gabeko irakurketa horiena. Hizkuntz gatazkarena ez da kontu berria, horren ukapena duzu frogarik argiena
AMAK
Konpainia: Txalo teatroa.
Sortzailea: Elena Diaz.
Zuzendaritza: Begoña Bilbao.
Aktoreak: Intza Alkain, Tania Fornieles, Oihana Maritorena eta Iraitz Lizarraga.
Noiz: urtarrilaren 10ean.
Non: Itsas Etxea auditoriumean... [+]
Ostegun arratsaldean egin dute bozketa eta, aurreikusitako moduan, François Bayrou lehen ministroaren aurkako zentsura mozioak ez du aurrera egin. Izan ere, eskuin muturreko Batasun Nazionalaren sostengurik gabe, ez zuen aurrera egiteko aukerarik.
Asteazkenean egin zuten ekitaldia Astigarragako Alorrenean, Sagardoaren Lurraldeak hala erabakita. Ostegunean egin du txotx hasierako festa propioa Usurbilgo Saizarrek.
Talde memorialistek deitutako manifestazioa Erorien monumentuan hasiko da 18:00etan eta Gazteluko plazan bukatuko da. Amaierako ekitaldian El Drogas, Gran Ritxarson, Ilargigorri eta La Chula Potrak esku hartuko dute, besteak beste. Gaia orokorrean nola dagoen azaldu dugu... [+]
Gaur egun, emakumeen eta haurren ahotsei zilegitasuna kentzen dien kulturaren arrastoak diraute, haien esperientziak isilaraziz, haien oinarrizko eskubide eta beharrak minimizatu edo alde batera uzteko joera duen sistema baten barruan. Arazo horren adibide mediatiko bat Juana... [+]
2024ko bigarren seihilekoaren lanaren emaitzak jaso ditu Euskaltzaindiak. Forma berriak eta aurretik zeudenen osatzeak aurkeztu ditu. Forma berrietan, oraingoan, batez ere, sukaldaritzako hiztegia landu dute. EITB eta Berria-ko edukiak hartu dituzte iturritzat.
Jesus Carreraren erailketaren 80 urteurrenean udal adierazpena plazaratu dute Hondarribiko udalbatza osatzen duten alderdi politiko guztiek.
Lursailaren jabeak hitzarmena sinatu du Lurgaia Fundazioarekin eta Sagarrak talde ekologistak deialdia zabaldu du landaketara batzeko. Zaraobe Institutuko ikasleak asteartean aritu ziren zuhaitzak landatzen.
Irunen autoinkulpazio sinadurak biltzeko deia luzatu dute San Juan plazan urtarrilaren 18an, larunbatarekin, 10:00etatik 13:00era. Urtarrilaren 26an «modu masiboan» Irunen hasiko den manifestazioan parte hartzera deitu dute eragileek, «migrazio politika... [+]
Ekainaren 5ean bota zituzten Desokupacyl enpresako bi matoi Sorazuletik, eta bi pertsona identifikatu zituen Poliziak. Urtarrilaren 29an deklaratu beharko du haietako batek.
Espainiako Gobernuko Trantsizio Ekologikorako eta Erronka Demokratikorako Ministerioak atzera bota du Statkraf multinazionalak Araba eta Gipuzkoa artean eraiki nahi zuen Itsaraz parke eolikoa.
Euskalgintzaren Kontseiluak eta Bizkaiko Foru Aldundiko langileak elkarretaratzea egin dute langileen egonkortzearen eta euskalduntzearen alde.
Departamenduko Laborantza Ganbarako hauteskundeen kanpaina abiatu da. Urtarrilaren 14an bozetara aurkezten diren hiru sindikatuen ordezkariekin bi oreneko eztabaida sakona antolatu zuten Euskal Hedabideek, osoki euskaraz.