LUR AZPIA EZAGUTUZ
- ohi dugun ama lurraren erraietan barnera zaitezten gonbita luzatzen dizuegu.Ezezaguna baita oso lur azpiko mundua eta ezusteko atsegin anitz izango baitituzuebertako amildegi eta hustasun ilunetan murgiltzen zaretenean.
Lurpeko munduak bere klima dauka, bere biztanle bereziak, baita bere ur ibilbideak ere; bilakaera lur gainaren menpe dago ordea. Batzutan ingurune latza da, gizakientzat abegi eskasekoa. Haitzuloak forma askotarikoak dira eta beren sarrerek ezer gutxi esan ahal digute barruaz. Batzutan pertsona batek nekez zeharka dezakeen pasabide txiki batek galeria itzeletara eraman zaitzake. Lur azpiko galeria hauek imajina daitezkeen norabide eta forma guztietan zabalduta daude: batzutan gela horizontalak dira, bestetan sima edo zulo bertikalak, areto zabalak edo pasabide korapilatsuak, harri-blokezko kaosak batzutan, lurpeko ibaiak, urjauzi azkar eta bortitzak edo aintzira lasaiak bestetan. Sekulako ingurunea da gainera, mugagabea.
Ezagutzen dugun sakonera handieneko sima, Frantziako Goufre Jean Bernard, 1.602 metrotaraino jaisten da, eta munduko haitzulorik zabalenak, EEBBetako Flint Ridge-Mammoth Cave-k elkarren gainean kokaturiko 560 kilometro galeria ditu. Euskal Herriak, sima eta haitzuloen garapenerako leku pribilegiatua izanik, lurpeko gune garrantzitsuak ditu. Hamar mila dira gaurdaino ikertuak eta topografiatuak izan diren zuloak. Nafarroako Pirinioko San Martin simak –1.342 metro sakon eta 54 kilometro luze– urteetan zehar sakonera marka bera izan du. Aipatu ingurunea munduko espeleologiaren erdigune da, 1.000 metro baino gehiagoko hiru sakonune baitaude bertan, nagusiena, Budogiako sima (Bu-56, 1.408 metro sakon).
Gizakiak haitzuloak aterpe eta bizileku gisa erabili ditu, erlijio gune izan dira zenbaitetan, jeinu, iratxo eta mitoen gordeleku bestetzutan, historiaurreko aspaldiko garaietatik. Gizakiak miatu gabeko hedadurarik gelditzen ez den mundu honetan, badira oraindik ezagutu eta ikertzeke dauden lekuak.
Dena den, sarri ahazten dugu lur azpiko ingurune hauek hauskorrak, sentikorrak direla oso. Edozein erasok bortizki eragiten dio, eta bere eboluzio eta berreskurapena izugarri geldoa da, batzutan ezinezkoa. Horregatik, mundu honetan sartzen garenean, arretaz ibili beharko dugu, bertako errekak, bizidunak, aztarna historikoak eta bestelako aberastasunak betirako desager ez daitezen.
Jarraian aipatuko ditugun haitzuloak, Euskal Herrian gizakiak turista eta bisitarientzat espreski atondu eta txukunduak izan direnak dira. Bertan, argiztaturiko pasabide eta aretoetan barrena, gidariak, zuen galderei erantzuteaz gain, tokian tokiko ezaugarriak azalduko dizkizue. Haitzulootan aurkitu dezakegunari gagozkiolarik, oro har bi multzotan sailka daitezke: batetik, kare-harrizko mendiguneen altzoan, haitzuloen babesean sortu ohi diren forma bitxi eta ederretako konkrezioak izango ditugu ikusgai. Haitzuloen iluntasunean, urak lurraren barnealdean, urteen poderioz, tantaz-tanta, sortutako eskulturak ditugu hauek: estalaktita eta estalagmitak, fitula edo espagetiak, urjauzi estalakmitikoak, espeka edo estalaktita eszentrikoak eta abar. Bestetik, iragan urruneko bizitzaren lekuko paregabeak, urteak poliki igarotzen diren lekuotan ongi gorde izan baitira: elur-orein, zaldi eta bisonteen labar pinturak, animali eta giza hezurdurak, garai haietako lan eta ehiza tresnak, eta abar. Euskal Herrian, turistentzat atondutako haitzuloak honakoak dira:
Sarako lezeak:
Zugarramurdiko Sorginen leizeak:
Urdazubiko Ikarburu haitzuloa:
Isturitz eta Otsozelaiako haitzuloak:
Pozalagua haitzuloa:
Santimamiñeko haitzuloa:
Hauezaz gain, baditugu etxetik gertu ezkutatzen duten aberastasunagatik ospetsu diren beste zenbait haitzulo ere. Baina lur azpiko egurats bereziak milaka urtez gorde duena betirako galtzea ez bada nahi, sartzerik ez da izango. Hala nola, Ekain –egin asmo duten erreplikari esker, pinturak guztion eskura izango dira–, Altxerri, Landarbaso, Venta Laperra, eta abar. Aipatzekoak dira ere, Arabako lurretan, naturak ez baina gizakiaren eskuak indusitako zenbait haitzulo artifizial. Behinola, bizilekutzat nahiz hilobi-zulo moduan erabili izan zituztenak, esaterako: Laño, Faidu eta Markinizekoak.
Zailena egiteko prest zarenez, alboko taulan, espeleologoen laguntzarekin soilik ezagutu ditzakezun, Euskal Herriko 20 barrunberik handienak azaltzen dizkizugu
Botere sindikalaren inguruko bigarren azterlana argitaratu du Ipar Hegoa fundazioak. 2016an argitaratu zuen lehena eta, beraz, orain 2016 eta 2023 arteko eboluzioa ikus daiteke. Ondorio nagusien berri emateko prentsa agerraldia egin dute ostiral honetan LABeko koordinatzaile... [+]
Burlatan, Nafarroan, bi familia euren etxeetatik kaleratuak izateko arriskuan daude. Iruñerriko Etxebizitza Sindikatu Sozialistak azaldu duenez, familia bat putre-funts batek bota nahi du, alokairu kontratua berritzea ukatu diolako; beste familia, berriz, etxejabeak bota... [+]
WordPress-en formularioak sortzeko Ninja Forms pluginaren euskaratzea utzita zegoela ikusita, Iametzak bere gain hartu du itzulpena eguneratzeko lana.
Urte berria hasi dugu, baina etxebizitza arazo oso potoloa bihurtu zaigula aspaldi honetan, hori ez da berria. Hala ere, azkenaldian zabaldu diren datuak ikusita, 2025a mugarri bat markatzekotan dela esan daiteke, eta iragar ezinak diren ondorio sozial eta politikoak antzeman... [+]
Joan den asteartean, hilaren 31n, Boli Kostako presidente Alassane Ouattarak iragarri zuen bertan behera utziko zituela Frantziarekiko harreman militarrak. Horren ondorioz, datozen asteetan 1.000 bat soldadu frantses atera beharko dira herrialdetik.
.jpg)
Espainiako Estatistika Institutuak erreferentziazko indize berria argitaratu du urtarrilaren 2an. Horren arabera, alokairuen prezioak gehienez %2,2 garestitu ahalko dira urtean. Indize hau 2023ko maiatzaren 25ean indarrean sartu zen Etxebizitza Legearen ondorio da, eta data... [+]
Hiru funtzionariok jipoitu zuten Robert Brooks, eskuak bizkarrera lotuta zituela. Hurrengo egunean hil zen, eta autopsiak dio asfixia izan zela heriotzaren kausa.
Gipuzkoako Fiskaltzaren ustez, 40 urteko irakasle hondarribiarrak 9 eta 17 urte arteko hamaika adin txikikori sexu gehiegikeriak egin zizkien 2011 eta 2021 urte artean. 2021ean kartzelatu zuten, bere sei ikaslek salaketa jarri eta gero.
Askok espero zuen moduan, Nazioarteko Pilota Federazioak Euskadikoa onartu ostean eskubide osoko kide gisa, Espainiako kirol-erakunde, alderdi politiko edota hedabideek erabakiaren aurkako oldarraldia hasi dute, nork beretik presioa eginez. Ostegunean, Espainiako Pilota... [+]
Baionako eta Donostiako epaitegiak margotu ostean, ostegun gauean Eibarko epaitegian pintaketa egin dute zenbait ekintzailek. "Oldarraldia gelditu" idatzi dute eta pintura berdea jaurti diote eraikinari. Abenduan, CCOO sindikatuaren egoitza ugari margotu dituzte, baita... [+]
FERMIN MUGURUZA 40. URTEURRENA
Noiz: abenduaren 21ean.
Non: Bilbo Arenan.
-------------------------------------------
Urtero janzten da festa giroz Bilbo abenduaren 21ean. Sagardoa eta taloa protagonista, San Tomas eguneko azoka eguna da. Aurten, gainera,... [+]
NASAren Parker zunda 6,1 milioi kilometroko distantziara arte gerturatu da Eguzkiaren azalera, bere misioaren lehen gerturatzean. Hala, Eguzkitik inoizko gertuen egon den objeku artifiziala bilakatu da. 692.000 kilometro orduko abiaduran igaro da, eta jasotako datuak funtsezkoak... [+]
Goldatz talde feministak antolatua, ortziralean, urtarrilaren 3an, Jantzari dokumentala proiektatuko dute Beralandetan (17:30ean) eta biharamunean, urtarrilaren 4an, Berako bestetako tradizioak aztergai izanen dituzte Maggie Bullen antropologoarekin leku berean (10:30).