Egin ARGIAkoa

Gizartea Ingurumena Politika Ekonomia Kultura Euskara Feminismoa Hezkuntza Nazioartea Iritzia

asteazkena 2024ko abenduaren 18an

"OBRA IKUSITA `ERREGIMEN'EKO MAISUEK ZORIONDU GAITUZTE"

2021eko uztailaren 19an

Obrak Bartzelonan zazpi hilabete eman ditu, «El Grec» Jaialdiko ezustekoa, Madrilen beste zortzi etengabe. Zein da «El Florido Pensil»i eman diozuen ongarria?

Nik uste zenbait elementu biltzen dituelako izango dela; «katarsis» kolektiboa pizten du. Alde batetik, iraganeko mamuekin jokatzen duelako. Jendeak oroimenean iltzatuta dituen bizipen piloa ekartzen dizkio gogora. Bestetik hizkuntzaren gatazka plazaratzen da. Obra liberatzailea da, gazte jendearentzako ere, «gurasoen txapa» entzun beharrean ikusi egiten dutelako. Era berean, eskola, nahiz eta aldatu egin den, oraindik badu alderdi konprenigaitz hori, alegia, zertarako balio dit hau ikasteak? Ikasleen arteko lehiak ere hor dirau. Horrelakoa izan behar duzu, gehien ikasten duena da garailea.
Ahoz ahokoa ere oso lagungarri izan zaigu, Baina honetaz aparte, badu beste zerbait «deskribaezina» jendea erakarri duena. Izatez, ez da formula bat jarraitzen duen antzezlana, ez dago izen ezagunik, ekoizpen xumea da «El Hombre de la Mancha» obraren ondoan. Dena den, zentzu teatralean ez da Tanttakak burutu duen lanik borobilena; niri behintzat, «Agur Eire, agur» hobea iruditu zitzaidan.

Nola heldu zenion egokitzapenari? Zer erantsi diozu obrari liburuan ez zegoena?

Guillem Jordi Graels dramaturgoak nire urtebetetzean Sopeñaren liburua oparitu zidan, inolako asmorik gabe. Irakurtzean, kontxo! esan nuen; honekin egin liteke zerbait. Donostiako «Mundaiz» Ikastetxean ikasitakoa naizenez, giro hori bizi izan dut, antzezlaneko pupitreak nik neuzkanak dira. Abiapuntua beraz, bost heldu umez jantzita eta bost pupitre izan ziren. A ze matraka jasan behar izan genuena! Baina ez 50 urteren bueltan dabiltzan gizonen begipean, inozentziaren ikuspegitik baizik. Halaxe, umeak txandaka ikasle bilakatzen doaz. Behin molde narratiboa daukazula tiraka hasten zara.
Liburuaren muina bere horretan utzi dugun arren, eszena berriak ere asmatu ditugu; adibidez: liburuan ez da sexua ikutzen, apaizaren eszena bat sartu dugu katekesian. Pertsonaia bakoitzaren ingurune soziologikoan ere sakontzen dugu. Aipatzen ez den arren, Eibar edo Bergaran dago girotua, baserriko «kasheroa», aberatsaren seme sasi-ilustratua azaltzen dira. Hizkuntzaren kontuak asko aberastu du istorioa. Maisuarekin euskaraz kanpoan eta gazteleraz barruan. Amaieran ere bost umeren biografia ematen dugu, zer bilakatu ziren, eta abar. Hain zuzen, Andres Sopeña egileak, nahi genuena egiteko esan zigun, antzerkiaz ezer ez dakit eta! Liburuan dagoen Santuen ikonografia oso polita da, tamalez, ezin izan dugu horrekin gehiegi jokatu. Amaierako epilogoa propio idatzi du, Frankok testuliburuetan ipinarazten zituen esaldiekin eta.

Gaur egungo publikoak «ikus-entzunezko» heziketa bat edukitzeak zenbaterainoko eragina dauka antzezlanak taxutzerakoan?

Bai, eragin handia du. Azken 30 urteotan publikoaren gustua ere aldatu egin da, ikus-entzunezko heziketa izugarria dugu, informazioa gureganatzeko modua askoz sintetikoagoa da, klasikoak hor egonda ere. Hori da gure erantzukizuna, baina politikari edo sortzaileok askoz atzerago gaude publikoaren ondoan, «El Florido Pensil»en molde narratiboak ez dio ikusleari dena «bandejan» ematen, hori eskertu egiten du. Euskararen kontua ere onera doa. Iaz «Dakota» euskaraz estreinatzeko zenbait emanaldi egin genituenean, gehiegi zela esan ziguten; ba, leporaino egon zen egunero.

Pako Sagarzazu, Mikel Garmendia, Jose Ramon Soroiz, Kike Diaz de Rada eta Zorion Egileor. Egokitzapena egiten ari zinela boskote hori al zenuen buruan? Zer nabarmenduko zenuke aktore bakoitzagandik?

Bira oso luzea izaten ari denez, hasierako boskotea aldatuz joan da. Gisa honetan beste gauza batzuk egin ditzakete. Baina egia esanda, liburua egokitzen ari nintzela, haien irudia ikusten nuen esaldiak esaten. Beren neurrira egina dago, bakoitzaren izaera kontuan hartuta. Banan banan hasiz gero, Mikel Garmendiaren ironia nabarmenduko nuke. Ikuskizuna oso gertukoa egiten zaio, garai hura bete betean bizi izan zuelako. Soroizek berriz, saltzeko gaitasun ikaragarria du, barruko kemena, edozer sinesgarri egiten du. Beste batek esanda ez du graziarik; logikatik ateratzen den dohaia du. Hurrengoa, Pako Sagarzazu; ba, erregistro aldaketa handia egiten du umea eta helduaren artean. Nabaritzen zaio irratian «Doña Elvira»ren rola urtetan antzeztu izana. Kike Diaz de Radaren pertsonaia ez da erraza, ez baitu halako esaldi barregarririk. Baina, herriko aberatsaren semearena egiten badu ere, jakin izan du pertsonaiari alde «hauskorra» ematen. Azkenik, Zorion Egileorrek ondo ematen du pobrearen rola egiten; pianojole aparta da, gainera. Azken batean, nork bere «ni»a erabiltzen du; beraien arteko «kimika» oso ona izan da, gainera.

Hiru urteren buruan, anekdota franko edukiko dituzue kontatzeko, ezta?

Bai, mordoska ditugu. Onak gehienak. Esaterako, Granadako herri batera joan, eta hara non akomodadorea gugana hurbiltzen zaigun, «ni naiz Andres Sopeñari sarrera mozten ziona» hau da, liburuan agertzen den antzoki berean ginen. Burgoseko herri txiki batean berriz, soinketako irakasle herrena agertzen denean, mundu guztia atzera begira jarri zen norbaiten bila; pertsonaia hori nonbait benetakoa zen. Beste hainbeste inspektore Falangistaren agerraldian. Gertatu zaigu ere bizirik geratzen diren «errejimen»eko maisu eta maistrek zorionak ematea, inolako erresuminik gabe. Txarretik ere izan dugu. Madrilen tramankulu Frankista guztiak ostu zizkiguten, bandera, argazkiak, gertatu izan zaigu behin kontratua eginda zegoela, ia antzezteko bezperan zinegotzi edo alkate batek emanaldia suspenditzea, bonba mehatxuak edo telegramak ere ez dira falta izan.

Zimeldu arte mantenduko al duzue lorategia?

Eskatzeari uzten duten arte iraungo du. Zertarako laga funtzionatzen duen zerbait? Izan garen tokietara bueltatzen ari gara. Iaz, Bilbora bigarren aldiz joan ginenean, uste genuen ez zuela hain harrera onik jasoko. Bada, emanaldi guztietan Arriaga leporaino bete zen.

3X3 konpainiaren «Dakota» obrak katalanez arrakasta handia erdietsi du, hemen ostera, ez hainbeste.

Hemen ere ondo ari gara egiten. Ez da nik ekoiztu dudalako baina oso momentu onak dituen lana da. Faktore askoren arabera izaten da gustatzea ala ez, egun horretan ze aldarte duzun, norekin zauden... Nahiz eta nekez lortuko duen «El Florido Pensil»en oihartzuna, antzezteko «Dakota» askoz ere zailagoa da bestea baino. Eszena bikainak dauzka, afaltzen ari direla, Apaolazak Ramon Agirre haginlariari aitortuarazi nahi dionekoa emaztearekin oheratzen dela. Komedia naturalista da, gai garaikideak oinarritzat hartzen dituena.

Zeintzuk dira esku artean dituzun proiektuak.

Niri erronkak gustatzen zaizkit; kontatzeko era ezberdina dela, eszenaratzea dela, eta abar. Horren haritik Tanttakaren lan guztiak oso anitzak izan dira, «Flaeminio», «Denak errudun», «Umekeriak» bakarrizketa. Hortaz, gure hurrengo egitasmoa ere ezberdina izango da. Alessandro Bariccoren «Novecento» izeneko bakarrizketari helduko diogu. Duela gutxi film bat egin du Tim Roth aktore britaniarrak, oso komertziala izan arren, nahikoa ongi dago egokitua. «Ozeanoko pianojolearen kondaira» du izena. Ontzi batean bizi den pianojole umezurtzaren istorioa kontatzen du. Ez da inoiz lehorreratu, ez du beraz, agiririk. Bera jaso zuen gizon beltza hiltzean, bakarrik geratu eta ospe handiko jazz band batean jotzen hasiko da. Gauzak okertuko dira ordea. Ontzia mugertuta dagoenez, jaitsi dadila ohartaraziko diote, lehertu egin behar dute eta. Baina berak uko egingo dio alde egiteari. Bakarrizketa eta musika nahastuko dira, Pinpix (Soroiz) euskaraz eta Kike Diaz de Rada gazteleraz, Iñaki Salvador pianoan dutela. Errelismo fantastiko kutsuko obra da. Gizon hau eguneroko kapritxo arrunten aurrean bizkarra emanda bizi da, gizartearen zurrunbilotik kanpo. Jendeak galdetzen dit: zergatik ez duzu emakumeen «Pensil» bat egiten? Ba, ez. Zerbait ezberdina egin behar da. Horri lotua, beste proiektu batean ere ari gara: «Emakumeak beren oheetan», bost emakumezko, bakoitza belaunaldi batekoa. Nork bere adineko hainbat pertsonaia egingo ditu, beti ere leku ezberdinetan, ariketa espiritualak, hotelak, ospitaleak; sexualitatearen inguruko hausnarketa bat izango da.

Iñaki Salvador kanpoan musikari mirestua da. Hemen ez da sobera ezaguna. Orokorrean, gure sortzaileek ez dute merezi bezalako onespenik jasotzen. Ez al zaizu iruditzen hemen ez dakigula gure abagune kulturala saltzen?

Bai, jakina. Hemen ez dugu Katalunian sortzaileen alde egiten duten defentsa. Hangoa mitifikatu gabe, baina egia da, ez dakigu gure abagune kulturala baliatzen. Inoiz ez bezala egon arren, kanpoan arrakasta lortu arte oharkabean pasatzen gara. Adibide ugari dago. Ur konpainiari duela hiru urte «Antzerkiko Sari Nazionala» eman arren, ze oihartzun izan du? Hutsaren hurrengoa. «El Florido Pensil» Madrilen estreinatu genuen arte ETBkoei ez zitzaien argia piztu gure berri eman behar zutela. Orain ere, telebistan eman berri dute. Konparazioa egin «Arcilla Sarietan» gehienera «Euskal talderik onenaren saria» irabaz dezakezu, ez ordea, sari orokorra. Bost axola zaizkit sariak baina hala da. «El Florido Pensil» estatu mailan garrantzitsuenak diren «Max sarietarako» izendatua dago. 5.000 profesionalen botuak jasotzen ditu, horietatik 3.000 Kataluniakoak, 1.000 Madrilgoak eta gainerakoak, elkargoetakoak. Horren berri eman ordez, kontrakoa egiten dugu hemen. Ahal bada ondokoa txikitzen saiatzen gara. Hala ere, noizbait gurea baloratzen hasiko ote garen itxaropena ez dut galtzen

Irakurrienak

Matomo erabiliz

Mezu kristaurik gabeko Gabon kantak, ikastetxe ugariren aukera

Mikel Garcia Idiakez

Urretxindorra Ikastola sexu abusuen “konplize” dela salatu dute

Leire Ibar

Nola egiten da bi ikastetxeren fusioa?

Mikel Garcia Idiakez

Eskolako jaialdiak ere, mugikorrik gabeko arnasgune?

Mikel Garcia

“Amerikak asko eman dit, baina nik ere asko eman diot Amerikari”

Mara Altuna Díaz

Azkenak

2024-12-18 | Asier Iturralde Sarasola | Jon Torner Zabala

Sare sozialak

X utzita, nora joko dugu orain?

“eXodoa” gertatzen ari da egunotan sare sozialetan. Erabiltzaile ugarik X plataforma uztea erabaki –Elon Musk enpresariaren eskutik izandako eboluzio “toxikoaz” kokoteraino– eta Mastodon edota Bluesky-ra egin dute jauzi. Proiektu horiei begira... [+]

2024-12-18 | Gorka Peñagarikano Goikoetxea

Ertzaintzaren euskarazko arreta bermatzeko eskatu dio Arartekoak Jaurlaritzari

Ertzain patruila batek hizkuntz tratu desegokia eman diela salatu dute Donostiako bi herritarrek. Isuna jaso zuten, behin eta berriz euskaraz artatuak izateko eskatu ondoren. Arartekoak kargu hartu dio Ertzaintzari.

2024-12-18 | Ula Iruretagoiena

Lurraldea eta arkitektura

Loa

Loti ederra eta errauskinaren irudia izan du hizpide aurtengo Feministaldian Irene Coulon-en hitzaldiak. Loaren ideia kulturalak zartatu ditu, loaldia ere maskulinizatua dugula argituta. Loaren irakaspen (kultural) asko barneratuak ditugu, eta gorputz feminizatuan edertasunaren... [+]

2024-12-18 | Diana Franco Eguren

Teknologia

Oinak lurrean

Interneten Willow hitza bilatzerakoan oraindik txikitan ikusi nuen pelikula baten izenburua agertzen da. Fantasiaz beteriko pelikula hartan, Willow izeneko gizon txiki batek, protagonistak, mundua eraldatu zuen, erresuma zapaltzaile batetik herritarrak askatuta. Google-k Willow... [+]

2024-12-18 | Uxue Apaolaza Larrea

Materialismo histerikoa

Zuentzat

Araiak esan dit zuei idazteko. Esan dit, utzi baino lehen (aurten egingo dut), nire testu bat eraman nahi dizuela, nik ez dizuedala inoiz eraman, eta merezi duzuela, harro sentituko zaretela nitaz. Ezin da horrelako aukera bat galtzen utzi. Ez dakit jada esan ez dizuedan zer... [+]

2024-12-18 | Gorka Peñagarikano Goikoetxea

Analisia

Katxondeoa gizonena da

2024-12-18 | Urko Apaolaza Avila

Datu zentro erraldoia Araban

2024-12-18 | Gorka Peñagarikano Goikoetxea

Idorrak dira munduko lurren %40

2024-12-18

Frantzia frantsesez bakarrik

2024-12-18 | Eneko Gorri Gantier

Kilometro zero

Berriki Pierre Carles dokumental egile engaiatuaren azken lana ikusteko aukera izan dut. Guérilla des FARC, l'avenir a une histoire (FARC gerrilla, etorkizunak historia du) du izena eta Kolonbian mende erdi baino gehiago iraun duen gatazka armatuaren kontakizun... [+]

2024-12-18 | Iñigo Martinez Peña

Hitzen poetika

Ekintzailetza modan dago. Kontzeptuak indarra hartu du eta hiztegi ekonomikotik askoz harago zabaldu da. Just do it: egizu, besterik gabe. Baina ez dezagun ahaztu: propagandaren mundutik dator leloa. Erosle-ekintzaile aktiboak izatea ote da hitzaren mozorroa? Egungo enpresariek... [+]

2024-12-18 | Katixa Dolhare-Zaldunbide

Jendetasun zolatik, Kittof gogoan

Kaosean sartuak gara. Hori erran digute hedabide frantsesek, legebiltzarrak gobernua erorarazi duelarik abenduaren 4an. Kaos politiko, instituzional, sozial, ekonomikoaren zirimolak infernuko sarabandan bahituko gaituelako izua zainetara isurtzen hasia zaigu denoi. Zer komedian... [+]

2024-12-18 | Jesús Rodríguez

Borroka aro berria Herrialde Katalanetan

2011. urtean M-15eko mugimendu indartsua lehertu zen, Kataluniako Gobernua ataka estuan jarri zuena. Besteak beste, orduko hartan Polizia Bartzelonako Katalunia plazako kanpaldi suminduari oldartu zitzaion, eta parlamentua setiatu zuten ekintzaileek, Artur Mas presidentearen... [+]

2024-12-18 | Miel Anjel Elustondo

Izar Mendiguren. Saltsa berrietan beti

“Ni euskaraz bizitzeak ez du esan nahi beste hizkuntzei eta kulturei ateak ixtea”

Aiaraldea Komunikabidea sortu zuten lehen, eta Faktoria gero. Laudion dute egoitza, eta bertan ari da lanean
Izar Mendiguren. Kazetari, bertsolari, musikari, militante... Ipurdi batez eserleku bi ezin estali litezkeela dio esaerak, baina hori baino handiagoa da Mendigurenen... [+]

2024-12-18 | Jenofa Berhokoirigoin

Bortxaketaren kultura epaitzeko plaza bihurtu dute Mazango auzia

Hiru hilabetez iraun du Mazango auziak, Gisèle Pelicotek irekitakoa, zeineten ikertu duten urte luzez senarrak somniferoz drogatu eta berak zein beste dozenaka gizonek 200 bat aldiz bortxatu izana. 51 gizon epaitu dituzte, eta senar ohi Dominique Pelicotentzat 20 urteko... [+]

Eguneraketa berriak daude