Gasteiz hiri ordenatua dela eta ongi antolatua dagoela esan ohi da betidanik. Hiria egiteko ahaleginean oso kontuan hartu dituzte ingurugiroa eta ikuspuntu soziala.
Ingurugiroarekiko arreta horri dagokionez, Gasteizi Aalborgeko Eskutitza berresteko gonbidapena egin zioten 1995ean. Sinadura horren bitartez Arabako hiriburuak ingurugiroa zaindu behar duen garapen ekonomiko eta soziala izateko konpromisoa hartu zuen, hiritarren bizi-kalitatea areagotuz eta etorkizuneko belaunaldien bizi-kalitatea arriskuan jarri barik.
Aalborgeko Eskutitza zinatu zuenean Gasteizek harturiko konpromisoetariko bat Agenda Lokal 21 egitea izan zen, hau da, garapen jasangarriarekin zerikusia duten udal-politikak integratu eta antolatzen dituen dokumentua. Agenda Lokal 21 hura iazko uztailaren 31ean onartu zuen Udalak.
Agendan agertzen diren eta Arabako hiriburuak landu behar dituen gaiak hurrengoak dira: hiriko kutsadura, trafikoa eta garraioak, ura, argindarra, industria, hondakinak, urbanismoa, osasuna eta natura.
Gasteizek arlo hauek guztiak zaintzeko konpromezua du.
Trafikoa eta garraioen kasuan, esaterako, Udalaren helburua hiritarrek kotxea gero eta gutxiago erabiltzea da, garraio publikoaren onurako. Egitasmo hau burutu ahal izateko, Udaleko arduradunek hiri-autobusak egoera onean mantendu nahi dituzte. Bestalde, egun, autobusen frekuentziak eta puntualtasuna hobetuko dituen plangintza egiteaz bat, lineak berriro diseinatzen ari dira. Gasteiztarrek kotxea etxean uzteko ahaleginean zerikusi handia dute hirian oinezkoen erabilerarako egokitu dituzten esparruek.
Agenda 21ak industriak sortzen dituen hondakinak eta kalteak saihestea du beste helburuetako bat. Orain arte, Gasteizen finkaturiko enpresa batek ere ez du ingurugiroaren kudeaketarako ziurtagiririk; alabaina, ahaleginak egiten ari dira lortze aldera.
Gasteiztar batek bataz beste 0,7 kilogramo hondakin sortzen ditu egunero. Horri dagokionez, hirian hondakinak (papera, beira, pilak, plastikoak) biltzeko gune berde mugikorrak martxan jarri dituzte, baita arazoaz ohartzeko kanpainak ere. Aurten 800 kontenedore jartzeko asmoa dute.
4.400.000 metro karratu berdegune hirian
Gasteizek ondare natural garrantzitsua du. Parkeen eta lorategien hiria da. 40 bat daude hirian barreiaturik, batzuk oso txikiak eta beste hainbat nahiko zabalak. Handiena San Juan de Arriagako parkea da, 190.000 metro karratu dituela. Naturak Gasteiz aukeratu du bizitzeko eta hiri moderno batek dituen eskakizunekin bat egiten du. 4.400.000 metro karratu berdegune ditu Gasteizek, eta beraz, hiritar bakoitzari 20,5 metro karratu berdegune dagokio. Estatuko hiriburuen artean, Gasteiz da berdegune gehien duena.
Hirian barrena 65.000 zuhaitz inguru daude, 35.000 parketan eta gainontzekoak espaloietan landaturik daude.
Hala eta guztiz ere, ondare natural hori luzaroan mantendu nahi dute eta xede hori betetzeko asmoz Udala zenbait ekintza burutzen ari da eta burutuko ditu etorkizunean. Azken urteotan adibidez, Armentiako basoaren paisaia egokitu dute eta Lamikela mendia oihaneztatu egin dute. Datorren urtean Alegria errekarekin batera Lasarteko zabortegia berriztatu dute.
Hirigintza, Arabako hiriburuak betidanik asko zaindu eta Agenda Lokal 21ean azaltzen den atala da. Udala, urte batzuetatik hona, hiriko eraikinen kalitateaz arduratzen da, eta esate baterako, Alde Zaharreko etxeak eraberritzeko diru asko inbertitu du. Horrezaz gain, etorkizunean egingo diren etxebizitzak ingurugiroa zaintzeko irizpideak, energetikoak kasu, kontuan hartuz eraiki nahi dituzte
Zer uste dute gasteiztarrek?
Agenda Lokal 21ak lantzen dituen gaien inguruan inkesta bat egin zaie gasteiztarrei eta ondoko iritziak eman dituzte:
Hiriko kutsadura: Hiritarren %67k uste du Gasteizen dagoen zarata, trafikoak sortzen duela.
Trafikoa eta garraioa: Gasteiztarrek uste dute trafikoa dela Udalak gehien zaindu beharko lukeen ataletariko bat.
Ura: Hiritarren artean uraren kalitatea kezkarik garrantzitsuena da baina berorren kontsumoari berriz ez diote hainbestekoa ematen.
Argindarra: Gasteiztarrek uste dute argindarraren aurrezpenaren eta argindar nuklearraren arazoen inguruan informazio gutxi dagoela.
Industria: Gasteizko bizilagunen ustetan, kutsagarriak ez diren industriak dira hiri bateko ingurugiro-kalitatean eragiten dutenak.
Hondakinak: Hondakinak birziklatzeari garrantzi handia ematen diote gasteiztarrek eta, potentziatu behar den joera dela uste dute hirian birziklapen maila urria delakoan.
Hirigintza: Hiritarren irudiko, ingurugiro-irizpidetan oinarrituriko etxebizitzak eraiki behar dira eta alde zaharrean egin den antzera, eraberritze lanei ekin behar zaie.
Natura: Naturaren babesa da gasteiztarrak gehien arduratzen dituen gaia.
Osasuna: Gasteiztarren % 82 bat dator ikastetxetan eta kirol-gunetan erretzea debekatzearekin.
Ekologia, aisialdia, turismoa...
Gasteizko Udalak parke tematiko bat abian jarri nahi du hiriburuan. Ingurugiro-gune handi bat eraikitzearen ideia 1989tik biraka izan da udaleko bulegoetan. Hamarkada bat geroago Udalak gaia berreskuratu du eta egun, Gasteizen parke tematiko bat jartzea zilegia den ala ez aztertzen ari dira. Ikerketa, estatuko beste parke batzuen proiektuak egin dituen Xabide kooperatibaren esku dago, Price & Coopers multinazionalaren laguntzarekin. Gasteizko parke tematikoaren ikerketa gauzatzeko 50 milioi pezeta inguru dute.
Aipatu enpresak ingurugiro-guneak edukiko lituzkeen aukera ekonomikoak aztertu behar ditu. Ikerketa-proiektuak datorren hilean egon beharko luke bukaturik.
Parke tematikoa kokatzeko hiru aukera aztergai daude baina badirudi azkenean Salburuan izango duela egoitza. Salburua hiriaren ekialdean dagoen lur eremu zabala da. Parkeak izango duen zabalera ez dute ikerketa bukatu arte erabakiko, baina bai 15 eta 32 hektarea bitarteko zabalera izango duela.
Udaleko teknikariek ingurugiro-gune erraldoiak jarraitu behar dituen irizpideak ezarri dituzte.
15.000 milioitik gorako proiektu futurista
Hiru ardatz nagusi izango ditu parkeak: ekologia, baliabide naturalen kontserbazioaren zentzuan; ingurugiroan oinarrituriko estrategiaren diseinua eta kudeaketa; eta hirugarrenik, turismoa, kultura eta aisialdia bultzatuko dituzten ekintzak.
Halaber, Gasteizko parke tematikoak hiru gune izango lituzke. Alde batetik gune nagusia legoke, non, erakusketak, haurtzaindegiak eta entzutoki bat egongo liratekeen. Bigarren gunean, produktu ekologikoak salduko lituzketen dendak, jantokiak eta zineak leudeke. Udaleko teknikarien egitasmoen arabera hirugarren gunea toki zientifiko-ekonomikoa izango da. Gune horretan, EHUk Ingurugiro Zientziak irakasteko gela eta laborategiak atonduko lituzkete.
Horrezaz gain, Gasteizko Udalak etorkizuneko parke tematikoan ur-parke bat edo parke botaniko bat egin nahi du jendea erakartzeko asmoz.
Proiektu futurista hori guztia gauzatzeko 15.000 milioi pezetatik gora behar izango dira. Egitea zilegi den ala ez aztertzen ari diren adituek estatuan egin diren beste batzuk adibidetzat hartu dituzte, esaterako, Port Aventura, Benidormen eraikitzen ari diren Terra Mítica deritzona eta Sevillan dagoen Isla Mágica parkea