"AMODIO EZA IZAN DAITEKE LIBURUAREN ARDATZA"


2021eko uztailaren 21ean
H

amaika ipuin bildu dituzu liburuan, eta denek amodioa dute hizpide; egia esan, apika zuzenagoa litzateke hizpide duzuna amodioa beharrean bikote-harremana dela esatea...
Bai; egia esan, liburuaren ardatza ez da amodioa, gehiago da bikote-harremana, eta, horrekin batera, amodioaren ostean geratzen diren errautsetatik ateratako zenbait gauza: zeloak, bikoteen arteko harremanetan agertu ohi den monotonia, perbertsio batzuk ere bai... Hortaz, amodioa baino gehiago, amodio eza izan daiteke liburuaren ardatza.

Zelakoa izaten da oro har zure ipuin baten sorrera-prozesua?
Ipuin batzuk pertsonaietatik tira eginez sortu nituen; hau da, pertsona bat hartzen nuen kaletik eta gero, idazterakoan, gogora ekartzen nuen, eta baita egoera jakin batean jarri ere. Demagun, esaterako, hondartzako

txuloa
hartzen dudala. Bada, egoera zehatz batean irudikatzen nuen tipo hori, eta gero zera imajinatzen saiatzen nintzen: ea zer egingo lukeen tipo horrek egoera horretan. Hortik tira eginez ateratzen nuen ipuina. Beste batzuk, aldiz, gehiago dira aldez aurretik planifikatutako ipuinak. Eskultorearen ipuinaren kasuan, esate baterako, kaletik nindoala etorri zitzaidan ideia burura; orduan, poltsikoan beti eramaten ditudan paperetako bat atera eta ideia apuntatu nuen: jeloskorkeria, eskultura bat... Etxera bueltan, eskema gauzatu eta ipuina egin nuen. Beraz, hasi baino lehen amaiera ondo pentsatuta zegoen, dena ondo planifikatuta. Beste batzuetan, berriz, hasi eta ez dut jakiten zelan amaituko diren. Hortaz, liburuan bi ipuin-mota desberdin daude sorrera-prozesuari erreparatuz gero.

Perspektiba kontuetara etorrita, bi ikuspuntu baliatzen dituzu batik bat: batetik, iraganeko jazoerak kontagai dituen hirugarren pertsona; bestetik, lehenengo pertsona. Noiz hautatzen duzu bat eta noiz bestea?
Beharbada ez duzu aldez aurretik hautu kontziente bat egiten, baina gero, jada ipuina idatzia dagoenean, gogoetan hasten zara:

«Zergatik egin dut hau lehenengo pertsonan? Zergatik beste hau hirugarrenean?»
. Orduan konturatzen zara pertsonaiarik zail edota identifikagaitzenak lehenengo pertsonan neureganatu ditudala. Nik uste erronka bat izan dela niretzat; hau da: pertsonaia horien psikologiak aztertu nahi izan ditut, eta horretarako sakon sartu nahi izan dut pertsonaia horietan, ondorio guztiekin, eta horretarako lehenengo pertsona erabili dut. Gero, gauza arinagoak, barregarriagoak izan direnean, edota ipuinetan pertsonaiak ez baizik eta istorioa bera denean protagonista nagusi, nahiago izan dut hirugarren pertsona. Nolanahi dela, horiek denak ipuinak idatzi ondorengo hausnarketak dira.

Gehien-gehienetan ipuinetan suspentsea bermatuko duen elementuren bat tartekatzen saiatzen zara, amaieran ipuinei ustekaberen batekin errematea jarrita...
Nire ustez ipuin on batek izan behar duen ezaugarrietariko bat ustekabeko amaiera da. Oso gogoan izan dut hori ipuin bat idatzi dudan bakoitzean.

Matxismoa (edota gizon estereotipo jakin bat, nahi bada) gogor kritikatzen duzu zenbait ipuinetan, ironia baliatuta.
Salaketa batzuk egin ditut, nahiz eta beharbada oso modu kontzientean egin ez. Izan ere, nik ez dut aldez aurretik planik egiten, ez dut esaten

«honen kontra idatziko dut»
, ez, baina noski, nire ideiak hor daude, buruan, eta liburuetan jartzen dugun guztia burutik ateratzen da.

Bikote-harremanen oso irudi gatazkatsua eskaintzen duzu ipuinetan...
Ez dut uste bikote-harremanen irudi ezkorra daukadanik; nik ipuinetan jarri ditudanak gertatu egiten dira, baina kontrako adibideak ere badaude. Hala ere, bikote-harremanen alde ilunak joko literario gehiago ematen zidan alde arrosak baino. Alde hori ez zitzaidan interesatzen.

Kontakizunei umore beltza darie...
Niretzat ironia baliabide literario bezala erabiltzen hastea aurkikuntza bat izan da, eta ondo funtzionatzen duela egiaztatu ahal izan dut. Ezaugarri hori liburu osoan zehar aurki daiteke, maila desberdinetan izan arren. Badago ironia arina, barrea eragiten duena, eta badago halaber ironia gogorrago bat. Umorearekin ia-ia gauza bera gertatzen da (ironia eta umorea paraleloki doazelako, besteak beste).

Sexua da ipuinetan ageri den beste konstanteetako bat.
Bikote-harremanak ukitzen direnean logikoa da sexua ukitzea. Hor bai egon zela egitasmo kontziente bat nire aldetik: euskal literaturan ia ez da jorratu sexua. Azken urteetako kontua da, eta oraindik ez dugu asmatu horretan. Horregatik, niretzat sexua modu sinesgarri batean tratatzea gainditu beharreko erronka izan zen; ezen (orain arte behintzat) sexua ukitu denean pasarte horrek atera egiten zintuen narraziotik, ez zegoelako ondo idatzia, artifizial samarra geratzen zelako. Hori ikusita, zera pentsatu nuen:

«Idazten ari garenok ahalegin bat egin behar dugu sexuaren kontua onik atera dadin»
. Gai hori modu naturalean tratatzen saiatu naiz.

Nobela bat idatzi zenuen lehenengo, eta ipuinak orain. Zein generotan zaude erosoago?
Uste dut nire idazteko moduagatik erosoago sentitu naizela ipuinetan, oso noizbehinka idazten dudalako. Ipuina hobeto egokitzen da erritmo horretara, eleberri batek egunero ordu asko lanean ematea eskatzen baitizu.

Bekak daude orain. Ez duzu bide hori probatu?
Nik ezagutzen ditudanak behintzat berri samarrak dira. Baliteke aukera hori aztertzeko modukoa izatea.

Lehiaketen bidea ere hor dago: batzuk alde daude, besteak kontra. Zu zeu, sari garrantzitsuak irabazitakoa izaki, ez zara nonbait kontra dagoenetakoa izango...
Ez, ez. Kontua da literatur lehiaketa batean zer ikusi nahi dugun; hau da, hori kultur politika dela pentsatzen badugu, noski, hori ez da aski, ez du ezertarako balio. Baina literatur lehiaketek badute balioa: batetik, idazle ezezagunei beren lanak ezagutarazten laguntzen diete; bestetik, soilik idaztera dedikatzen ez garenontzat epe batzuk markatzeko lagungarri dira. Izan ere, badugu beste lanbide bat, beste zeregin batzuk ere baditugu, ez gara idaztetik bizi, eta, hortaz, derrigortzen gaituen motibazio bat bilatu behar dugu. Bekena da alternatiba bat, baina Sarrionandia aurkezten bada, zer egingo dut nik? Horrez gain, literatura lehiaketa bidez neurtzerik badagoen? Non neurtzen da ordea behar bezala literatura? Gehien saltzen dena da ona? Kritikari batek ondo jartzen duena da ona eta txarto jartzen duena txarra? Lehiaketa batean behintzat –eta ez dut horrekin defendatzaile sutsua izan nahi– literaturan adituak diren hiruzpalau pertsona daude epaimahaian, eta zure ipuin edo eleberriak balio duela esaterakoan bat egiten badute, hori zure lana baliagarri den seinale da. Batzuetan esaten da –eta ni bat nator horrekin– irabazten duena ez dela agian onena, baina onenen artean egon badagoela. Berrogeigarrena, aldiz, ia-ia ziur txarra dela. Lehenengo lauretan daudenek, berriz, badute meritu bat. Gero, egia da lan sarituak askotan banketxeen biltegietan galtzen direla, edo ez direla editatzen, edota editatzen badira ere, kalitate txarrez eta zabalkunde murritzez... Hori bai bada arazoa.

Zer moduz ikusten duzu euskal letren mundua osasun aldetik?
Orain dela hogei urte zegoenarekin alderatzen badugu, zoragarria da. Logikoa ere bada: orain dela hogei urte lau oilo zeuden hor lumekin lau gauzatxo idazten, tradiziorik gabe. Imajina ezazu zer den hori. Hogei urte ez dira ezer tradizioan, baina tira, badugu salda bat behintzat, eta baita salda horretan mugitzeko aukera ere. Izugarri hobetu da kontua, bai, baina inguruko literaturekin alderatuta oraindik pobre gabiltza. Baina bagoaz aurrera eta hori da inportanteena, ez gaudela geldirik.

Gaur egun baduzu ezer esku artean?
Aspaldi hasitako eleberri-egitasmo bat daukat. Utzi, berreskuratu, aldatu, berriro hasi... denetarik egin dut berarekin. Ehundik gora orrialde izan ditut idatziak, baina asko eta asko baztertu egin ditut azken boladan, gaindituta daudela iruditzen zaidalako. Hasieran neukan asmoak ez du zerikusirik gaur egun daukadanarekin. Egitasmo hori behingoz gauzatzea da nire helburua: edo oraintxe argitaratzen dut edo zaramara botako dut


Irakurrienak
Matomo erabiliz
Azoka
Azkenak
Urtarrila, intxaurrondoaren loaldia

Kolore morez margotu dut urteko lehen hilabetea, sormena, irudimena, jakintza eta espiritualitatearen kolorez.


2025-01-06 | Jakoba Errekondo
Elkarren beharra bizitzeko

Lagun txiletar batek bere herriko istorio bat kontatu dit, eta ahoa bete inplante utzi nau. Han “quintral” esaten dioten landare batena da, Tristerix corimbosus. Txile eta Argentina hegoaldeko baso epeletan bizi da, eta gure lurralde epeletan hazten den mihuraren... [+]


2025-01-06 | Garazi Zabaleta
Trebatu elkartea
Lehen sektoreko erreleboa bultzatzeko egitasmoa Gipuzkoan

Urteak daramatza martxan Ipar Euskal Herrian Trebatu elkarteak, laborantzan proiektua abiatu nahi duten pertsonek aurrez trebatzeko aukera izan dezaten. Ipar Euskal Herriko proiektua eredutzat hartuta eta ideia berari tiraka, Gipuzkoan ere izen bereko elkartea sortu dute aurten... [+]


2025-01-06 | Nagore Zaldua
Itsas-bare kantauriarra
Ohartarazpenaren artelanak

Koloretsuak, distiratsuak, forma xelebre bezain ederrekoak diren heinean, nudibrankioek beste planeta batetik iritsitako izakiak dirudite. Itsas hondoko izaki biluzi hauek 1980ko hamarkadako gandorretako kolore biziak eta Parisko joskintzako izen handien moda arkitektonikoa... [+]


LAB: “Klase elkartasunaren oinarrizko printzipioa da langile migranteei harrera egitea”

Botere sindikalaren inguruko bigarren azterlana argitaratu du Ipar Hegoa fundazioak. 2016an argitaratu zuen lehena eta, beraz, orain 2016 eta 2023 arteko eboluzioa ikus daiteke. Ondorio nagusien berri emateko prentsa agerraldia egin dute ostiral honetan LABeko koordinatzaile... [+]


2025-01-03 | Leire Ibar
Etxegabetzeko arriskuan daude bi familia Burlatan

Burlatan, Nafarroan, bi familia euren etxeetatik kaleratuak izateko arriskuan daude. Iruñerriko Etxebizitza Sindikatu Sozialistak azaldu duenez, familia bat putre-funts batek bota nahi du, alokairu kontratua berritzea ukatu diolako; beste familia, berriz, etxejabeak bota... [+]


WordPress-en formularioak sortzeko Ninja Forms plugina euskaratu du Iametzak

WordPress-en formularioak sortzeko Ninja Forms pluginaren euskaratzea utzita zegoela ikusita, Iametzak bere gain hartu du itzulpena eguneratzeko lana.


Analisia
2025ean etxebizitza zer?

Urte berria hasi dugu, baina etxebizitza arazo oso potoloa bihurtu zaigula aspaldi honetan, hori ez da berria. Hala ere, azkenaldian zabaldu diren datuak ikusita, 2025a mugarri bat markatzekotan dela esan daiteke, eta iragar ezinak diren ondorio sozial eta politikoak antzeman... [+]


Boli Kosta: Frantziako armada kanporatzen duen zazpigarren estatu afrikarra

Joan den asteartean, hilaren 31n, Boli Kostako presidente Alassane Ouattarak iragarri zuen bertan behera utziko zituela Frantziarekiko harreman militarrak. Horren ondorioz, datozen asteetan 1.000 bat soldadu frantses atera beharko dira herrialdetik.


2025-01-03 | Leire Ibar
2025etik aurrera, Hego Euskal Herrian alokairuak gehienez %2,2 igoko dira berritzean

Espainiako Estatistika Institutuak erreferentziazko indize berria argitaratu du urtarrilaren 2an. Horren arabera, alokairuen prezioak gehienez %2,2 garestitu ahalko dira urtean. Indize hau 2023ko maiatzaren 25ean indarrean sartu zen Etxebizitza Legearen ondorio da, eta data... [+]


2025-01-03 | Gedar
Pertsona afroamerikar bat kolpeka erail dute kartzelariek AEBetako espetxe batean

Hiru funtzionariok jipoitu zuten Robert Brooks, eskuak bizkarrera lotuta zituela. Hurrengo egunean hil zen, eta autopsiak dio asfixia izan zela heriotzaren kausa.


2025-01-03 | ARGIA
Surf irakasle batentzat 85 urteko kartzela zigor-eskaera, adin txikikoei sexu gehiegikeriak egiteagatik

Gipuzkoako Fiskaltzaren ustez, 40 urteko irakasle hondarribiarrak 9 eta 17 urte arteko hamaika adin txikikori sexu gehiegikeriak egin zizkien 2011 eta 2021 urte artean. 2021ean kartzelatu zuten, bere sei ikaslek salaketa jarri eta gero.


2025-01-03 | Jon Torner Zabala
Espainiako Pilota Federazioa
“Eskura dauzkagun lege-erreminta guztiak baliatuko ditugu Espainiaren eskubideak babesteko”

Askok espero zuen moduan, Nazioarteko Pilota Federazioak Euskadikoa onartu ostean eskubide osoko kide gisa, Espainiako kirol-erakunde, alderdi politiko edota hedabideek erabakiaren aurkako oldarraldia hasi dute, nork beretik presioa eginez. Ostegunean, Espainiako Pilota... [+]


Eguneraketa berriak daude