Gizartea
Ingurumena
Politika
Ekonomia
Kultura
Euskara
Feminismoa
Hezkuntza
Nazioartea
Iritzia
osteguna 2024ko abenduaren 19an
PERFORMANCEA: BIZITZA ETA ARTEAREN MUGEZ GAINDI
Bazen k.a. IV. mendeko Grezia Klasikoan kupel baten barruan bizi zen filosofo bat: Diogenes. Eguzkia eta euriarekin batera bizi zen, jendeak ematen zizkion ondasunetatik, eta hamaika dira hari buruz kontatzen diren pasadizoak. Halako batean agintari handi bat etorri zitzaion, pentsalari entzutetsua zela eta hura ezagutzera, eta harritu egin zuen pertsona hura kupela baten barruan aurkitzeak: «Eskatu egidazu nahi duzuna, eta nik eman egingo dizut», eta Diogenesek zera erantzun omen zion: «Bai? orduan, mesedez, apartatu hadi hortik, eguzkiaren itzala egiten didak eta!».
Halako egoeren sorkuntzak etengabe gertatzen dira gizakiaren historian, eta horretan oinarritzen da XX. mendean
Halako egoeren sorkuntzak etengabe gertatzen dira gizakiaren historian, eta horretan oinarritzen da XX. mendean
performance
(errepresentazioa, irudikapena) izena hartu duen arte adierazpena. Orson Wellesek munduaren amaieraren albistea egi itxuraz kontatu zuen irratiz eta estatubatuar askok sinetsi egin zuten. Duela bizpahiru urte «La hinteligencia militar» liburua kaleratu zuen Euskal Herriko talde antimilitarista batek, zeinaren orri guztiak txuriak diren. Beharbada performance izena inoiz hartu ez duten hiru ekintza dira, baina arte arlo honen aniztasunaren barruan sar litezkeenak.
Zer da bada performancea? Finean zera: norbaiten aurrean gertatzen den zerbait, non batean eta noiz batean. Ezin askoz gehiagorik definitu. Intentzionalitate bat dago ekintza horretan eta, hortik aurrera, gertatzen den unearen bizipena eta eragiten duen gogoeta ditu helburu. Egunerokotasunaren arau baten apurtzea da, baina imagina ahal ezina den modu orotan. Hasieratik bilatu du performanceak arte disziplinak banatzeko ohitura horrekin apurtzea, ezin eman beraz definizio argirik. Intentzionalitate metafisiko horren ostean
Zer da bada performancea? Finean zera: norbaiten aurrean gertatzen den zerbait, non batean eta noiz batean. Ezin askoz gehiagorik definitu. Intentzionalitate bat dago ekintza horretan eta, hortik aurrera, gertatzen den unearen bizipena eta eragiten duen gogoeta ditu helburu. Egunerokotasunaren arau baten apurtzea da, baina imagina ahal ezina den modu orotan. Hasieratik bilatu du performanceak arte disziplinak banatzeko ohitura horrekin apurtzea, ezin eman beraz definizio argirik. Intentzionalitate metafisiko horren ostean
performer
adina korronte ezberdin dago.
Arte sailkatu bakoitzaren abangoardiari lotuta kokatzen da ekintza-artea, eta baita guztien erdian ere, arte espazioaren definizio guztiak hankaz gora jartzen baititu. Aniztasuna erabatekoa da, izugarri zabala: batek antzerki esperimentaletik edango du, bestea bideo soportean emango da, beste batean musika da nagusi edo arte plastikoa...
Beste arteekiko ezberdintasuna publikoaren presentziak markatzen du argien. Antzerkian publiko bat dago eta publiko horrentzat errepresentatzen da. Badago presentzia bat ere, baina errepresentazioa nagusitzen da. Performancean, aldiz, presentzia nagusitzen da. Presentzia eta irudikapenaren arteko mugak zalantzan geratzen dira. Ikuslearen
Arte sailkatu bakoitzaren abangoardiari lotuta kokatzen da ekintza-artea, eta baita guztien erdian ere, arte espazioaren definizio guztiak hankaz gora jartzen baititu. Aniztasuna erabatekoa da, izugarri zabala: batek antzerki esperimentaletik edango du, bestea bideo soportean emango da, beste batean musika da nagusi edo arte plastikoa...
Beste arteekiko ezberdintasuna publikoaren presentziak markatzen du argien. Antzerkian publiko bat dago eta publiko horrentzat errepresentatzen da. Badago presentzia bat ere, baina errepresentazioa nagusitzen da. Performancean, aldiz, presentzia nagusitzen da. Presentzia eta irudikapenaren arteko mugak zalantzan geratzen dira. Ikuslearen
statu quo
erosoan haustura bat sortzen dute une batean, akaso barnean zeozer mugitzen zaio.
Arte totala da performancea:
Arte totala da performancea:
Artea aldatu, gizakia aldatu
. Filosofiatik gertuen dagoen arte adierazpena izan liteke ere, eta ekintza gehienek zentzu erritual indartsua daukate. Artearen funtzio majikoaren berreskurapen nahia oso lotua dator hainbat artistek zibilizazio teknokratikoaren arrakastari aurre egin nahi izateari. Artistaren zeregin publikoa aldarrikatzea xede horren barnean kokatzen da.
60ko hamarkadako Fluxus ekintzek, arte elitistari aurre eginez, artea bizitzari ekiteko jarrera ludiko moduan proposatzen zuten, egunerokotasuna ulertu eta gizarte itxi eta intransigentea aldatzeko modu bat bezala. Esanak esan, mende bukaerako arte sorkuntzaren ikur bilakatu da performancea, hibridismoen garaian arte adierazpen ezberdinen topagune.
60ko hamarkadako Fluxus ekintzek, arte elitistari aurre eginez, artea bizitzari ekiteko jarrera ludiko moduan proposatzen zuten, egunerokotasuna ulertu eta gizarte itxi eta intransigentea aldatzeko modu bat bezala. Esanak esan, mende bukaerako arte sorkuntzaren ikur bilakatu da performancea, hibridismoen garaian arte adierazpen ezberdinen topagune.
MINTEGIAREN BEHARRA.
Performancea gizakia gizaki denetik existitzen bada ere, arte adierazpen tankera XX. mendekoa du, abangoardia kultural eta artistikoekin batera iritsia: futurismoa, dadaismoa, bauhaus, surrealismoa... 60 eta 70eko hamarkadatan izan zuen bere unerik gorena, baina performancearen kaduzitateaz mintzatzea pinturaren kaduzitateaz mintzatzea bezala litzateke; adierazpide berriak asimilatzeko daukan gaitasunak bilaketa berrietara bultzatzen du. Azken urteotan boom txiki bat dagoen arren, bazterrean jarraitzen du.
Mintegiaren lehen bi egunak gaurdaino performancean zer egin den ikuspegi historikotik aztertzeari emango zaizkio, eta hurrengo hiru asteetan lan arlo anitzei buruzko ikuspegi zabala eskaini nahi da, sei gai abiapuntu hartuta. Gai bakoitzari buruz bi artista gonbidatu izango dira eta bakoitzak egun oso bat izango du bere lanen berri emateko. Goizez 10etatik ordu batera azalpen teorikoak egingo dituzte, eta arratsaldez 4etatik 8etara aukera praktikoak aztertuko dira tailer moduan. Zenbaitek performanceak ere egingo ditu, 8etatik aurrera.
Astelehena 10ean, adibidez, Kantonen familia finlandiarrak egunerokotasuna publikoarekin konpartituz egindako esperientzien berri emango du. Eguneroko bizitza eta artea konbinatzeko interesa konstante bat da euren lanean, eta
Mintegiaren lehen bi egunak gaurdaino performancean zer egin den ikuspegi historikotik aztertzeari emango zaizkio, eta hurrengo hiru asteetan lan arlo anitzei buruzko ikuspegi zabala eskaini nahi da, sei gai abiapuntu hartuta. Gai bakoitzari buruz bi artista gonbidatu izango dira eta bakoitzak egun oso bat izango du bere lanen berri emateko. Goizez 10etatik ordu batera azalpen teorikoak egingo dituzte, eta arratsaldez 4etatik 8etara aukera praktikoak aztertuko dira tailer moduan. Zenbaitek performanceak ere egingo ditu, 8etatik aurrera.
Astelehena 10ean, adibidez, Kantonen familia finlandiarrak egunerokotasuna publikoarekin konpartituz egindako esperientzien berri emango du. Eguneroko bizitza eta artea konbinatzeko interesa konstante bat da euren lanean, eta
presentzia eta irudikapenari buruzko sailean ariko dira. Bigarren gaia gorputza da, mina eta probokazioaren tartean
. Askotan minetik abiatzen da performerra bere lanaren adierazpenerako. Artistaren presentzia ekidinezina da, gorputza tragikotasunaren baitan kokatu eta oso performance gogorrak egiten dituzte, gorputzaren muga fisikoak dardar batean jarriz, adibidez erresistentziaren bidez: postura batean ordu askoz egon eta gertatzen ari den unetik sor daitekeen tentsio hori. Hirugarren gaiak
espazio publiko
ei heltzen die, performancearen une magikoa ez baita gertatzen galeria edo espazio instituzionaletan. Izan ere, bizitzaren artea baita, artearen eremu estuegia gainditzen du performanceak bizitzarekin bustiz. Publikoak ez dauka beti publiko izatearen pertzepzio hori eta «zer gertatzen ari da hemen?» galdetuko dio bere buruari. Performancearen hibridazioaren mundu horretan hainbat arte ekintza sailkaezin gertatzen da, eta laugarren gaiak
periferia
horiei heltzen die. Bostgarren gaiak
teknologia
z dihardu. Teknologia berriak praktika artistikoetan asimilatzen dira eta performancea horretarako ezin egokiagoa da, errekurtso infinitoekin jokatzen uzten baitu. Azken urratsa
soinua
ri buruzkoa da, ikuslearen mundu arrazionalaren dekonstrukzioan gai garrantzitsua baita musika.
EKINTZA ARTEAREN IRAKURKETAK.
Badago performancea ekintza errepikaezintzat jotzen duenik. Egia da beti ezberdin ateratzen dela performancea. Batzutan publikoaren paperarekin jokatzen duelako, eta presentzia horrekin edo probokazio ekintza horrekin publikoaren partehartzea bilatu dezake edo ez, eta horixe faktore aberasgarria da ekintzaren garapenean. Performance gehienek ez dute iraupen zehatzik, esperimentazio bat den heinean iraupena bera unearen bizipenaren edota gorputzaren erresistentziaren arabera neurtzen baita.
Mintegiaren antolatzaile eta performer diren Alberto Lomas eta Beatriz Silvaren ustez «
Mintegiaren antolatzaile eta performer diren Alberto Lomas eta Beatriz Silvaren ustez «
ez da garrantzitsua performancea definitzea mugen artean lanean ari zarenean, baina performancea ez da anekdota bat ala edozer kabitzen den zakua. Errealitatea eta bere errepresentazioa elkartuz doazenean banatu egiten dituen espazio batekin egiten dute topo, laztandu eta igurtzi egiten dira, eta izuikara bat sortzen da gure kokalekuaren ateak zabaltzen direnean. Nahi duzuna egin dezakezu baina zentzu bat izan behar du berez
».
Abangoardiaren ezaugarriak betetzen ditu performanceak: lengoaia artistiko tradizionalarekiko haustura bat dago, kode linguistiko berria sortzen da, eta errealitatea, artea eta artistaren ikuskera berria dakar. Beatrizen hitzetan: «
Abangoardiaren ezaugarriak betetzen ditu performanceak: lengoaia artistiko tradizionalarekiko haustura bat dago, kode linguistiko berria sortzen da, eta errealitatea, artea eta artistaren ikuskera berria dakar. Beatrizen hitzetan: «
zuk egunero bazkaltzen duzu etxean, baina kalean jartzen bazara bazkaltzen jada badago intentzio bat, zerbait kontatzekoa, galderak sortzekoa, ekintza bat azpimarratzen ari zara. Intentzio horrek bihurtzen du ekintza adierazpen artistiko edo poetikoa, edo dena delakoa
». Albertoren ustez bada zerbait gehiago: «
Ez da zerbait adieraztea, haustura eta zentzu momentu hori niretzako bilatzea baizik, eta agian baita besteentzako ere. Momentu horretan izatearen zentzua sortzea. Performancean ez dut bilatzen nire sentimenduak adierazteko espazio bat, sentitzeko espazio bat baizik
»
Irakurrienak
Matomo erabiliz
#1
Mara Altuna Díaz
#2
Mikel Garcia Idiakez
#3
Gorka Peñagarikano Goikoetxea
#4
Asier Iturralde Sarasola
|
Jon Torner Zabala
#5
Mikel Garcia
Azkenak
2024-12-19
Leire Ibar
Ia urtebete daramate soldatarik gabe Bilboko ikastetxe bateko langileek, funts putre batek eraikina erosi ondoren
Scientia funts pribatuak Bilboko San Pedro Apostol eskola erosi, eta langileen eskubideak eta hezkuntzaren kalitatea hondatu dituela salatu dute. Bederatzi hilabete daramate langileek soldatarik gabe, eta Eusko Jaurlaritzaren esku-hartze eza kritikatu dute.
2024-12-19
Gedar
Europan, pentsiodunen %13k jarraitu behar dute lanean
Erretiroa hartu berri dutenen %4,9k uztartu behar dituzte pentsioa eta lanen bat Espainiako Estatuan. Estonian %55 dira.
2024-12-19
Axier Lopez
Palestinaren askatasunaren aldeko 10 orduko elkarretaratzea egingo dute Lekeition
Israel entitate sionista Palestinan egiten ari den "genozidio eta sarraski terrorista" salatzeko Lekeitioko hainbat eragilek txandakako hamar orduko elkarretaratzea egingo dute abenduaren 28an.
2024-12-19
Jenofa Berhokoirigoin
Ernairen kontrako 290.500 euroko isunak indargabetu ala nabarmen apaltzea onartu dute epaileek
Isunak baliogabetzeko helegitea jarri zuten Ernaiko gazteek eta arrazoi eman die epaileak. Naiz-ek eman du epaiaren berri eta ostegun honetan 10:30ean eginen du prentsaurrekoa Ernaik, zehaztapen guztiak plazaratzeko.
2024-12-19
Julene Flamarique
TikToken karbono-aztarna Greziako urteko emisioa baino handiagoa da, ikerketa baten arabera
Sare sozialik opakoena da TikTok: ez du bere isurketei buruzko daturik argitaratzen. Gainontzeko sare sozialek baino gehiago kutsatzen du. 2030erako "karbono neutral" bilakatzeko konpromisoa hartu duela esana du.
2024-12-19
Artzape getariarron topagunea
Nora garamatza Getariako zimarroi haztegiak?
MULTIMEDIA - solasaldia
2024-12-18
Josu Narbarte Hernandez
Denboraren harrizko gurpila Iruñeko katedralean
"Pictura est laicorum literatura", utzi zuen Umberto Ecok idatzita, Il nome della rosa eleberrian. Irudien bidez mintzatzen da herria, hitzez baino maizago. Artearen funtzio narratiboa nabarmena da Erdi Aroko irudietan, egungo begiekin zail gerta daitekeen arren haiek... [+]
Sare sozialak
X utzita, nora joko dugu orain?
“eXodoa” gertatzen ari da egunotan sare sozialetan. Erabiltzaile ugarik X plataforma uztea erabaki –Elon Musk enpresariaren eskutik izandako eboluzio “toxikoaz” kokoteraino– eta Mastodon edota Bluesky-ra egin dute jauzi. Proiektu horiei begira... [+]
2024-12-18
Gorka Peñagarikano Goikoetxea
Ertzaintzaren euskarazko arreta bermatzeko eskatu dio Arartekoak Jaurlaritzari
Ertzain patruila batek hizkuntz tratu desegokia eman diela salatu dute Donostiako bi herritarrek. Isuna jaso zuten, behin eta berriz euskaraz artatuak izateko eskatu ondoren. Arartekoak kargu hartu dio Ertzaintzari.
2024-12-18
Eneko Gorri Gantier
Kilometro zero
Berriki Pierre Carles dokumental egile engaiatuaren azken lana ikusteko aukera izan dut. Guérilla des FARC, l'avenir a une histoire (FARC gerrilla, etorkizunak historia du) du izena eta Kolonbian mende erdi baino gehiago iraun duen gatazka armatuaren kontakizun... [+]
2024-12-18
Arantza Gutierrez Paz
Alerta laranjak
Valentziako tanta hotzaren kudeaketa txarrak aldaketa ekarri du muturreko eguraldiagatik izan daitezkeen alerten inguruan, “neguko” lehenengo denboraldian agerian geratu den bezala. Hego Euskal Herrian ibaiek gainezka egingo zutelako mehatxuaren aurrean, hainbat... [+]
Eguneraketa berriak daude