ZUBEROAN EUSKARAREN "SU AZIA" PIZTU NAHIAN

  • egiteko xedez. Ibilbide aldakorra izan du, baina orain urtebete egin biltzar nagusian ildoak garbi utzi zituen. Apirilean aldizkari berria karrikaratuko du: «Txinka», pindarra alegia.

2021eko uztailaren 21ean
Zarata mediatikoz beteriko garai nahasiotan, merkatu logiketatik urrun eta irakurleengandik gertu dagoen kazetaritza beharrezkoa dela uste baduzu, ARGIA bultzatzera animatu nahi zaitugu. Geroz eta gehiago gara, jarrai dezagun txikitik eragiten.
Sü Azia: txingarra, kanborra. Zuberoan bada euskararen txingarra piztu, suspertu nahi duen elkartea. 1978an sortu zen, Frantxoa Dascon, Junes Casenave-Harigile eta ikastolen eta kultur munduko beste zenbait euskaltzaleren ekimenez. Bi hamarkada hauetako ibilbidean sasoi ezberdinak bizi izan ditu, bere helburuetan aldaketak; urte oparoagoak eta baita geldialdiak ere. Egun, ordea, ez du euskararen eta euskal kulturaren aldeko ekimenik falta.
Euskal Herriko biztanle dentsitate txikiena (20 biztanle inguru kilometro karratuko) duen probintzian euskara gainbehera omen doa. Uste edo errealitate horri aurre egin, joera irauli eta egoerari aurre hartu nahi dio bertako hainbat jendek. Horien artean daude egun Sü Azia kudeatzen duten kideak. Eta horretarako dihardute lanean.
Allande Sokarros «Euskaldunon Egunkaria»ko kazetari eta elkarteko kideak lan honen zenbait aleren berri eman digu. Zuberoako herrien izenak, esaterako, grafia egokian paratzea lortu dute: «

Aspaldiko eztabaida zen hau. Bizpahiru bilera izan ditugu Euskaltzaindiako Onomastika sailarekin eta azkenean orain arte erabiltzen zen ortografia traketsa baztertu egingo da eta Zuberoako herrien izenak ortografia normalizatuan agertuko dira. Aspaldiko premia zen
».
Hiztegitxo bat ere atera dute. Ez erdarazko hitzak euskaraz emateko, edo alderantziz, «

batuaren eta zubereraz bakarrik esaten diren hitzen arteko zubiak egiteko, senideak azaltzeko
» baizik. 400 bat hitz bildu dituzte guztira.
Dendetan euskararen erabilera sustatzeko egin kanpainak ere izan zuen oihartzunik, nahiz eta, Sokarros berak «Jakin» aldizkarian berriki zioen moduan, izan ziren, halaber, aurkako jarrerak. Atarratzeko kasua aipatzen zuen horren eredu. Gainerantzean, aldeko harrera gailendu da. Kanpaina berau Ipar Euskal Herriko beste bi herrialdeetan ere egin da, eta Euskal Herrian Euskarazek (EHE) hartu du horren ardura bietan.


«TXINKA» ALDIZKARIA.

Orain beste zenbait egitasmo du esku artean. Horien artean, urte batzuk atzerago bildutako kantu tradizionalen sailkatzea eta baliatzea. «

Xiberoko Botza eta beste bi Euskal Irratiekin egingo dugu. Kanta asko grabatuta daude eta hor dagoen aberastasun hori gaur egun baino hobeto baliatzea da helburua, egun ez baitira behar bezala baliatuak
».
Haurrei begira ere egingo dute lan, hauengan «

euskararen erabilpena akuilatzeko
». Hamarkada hasieran zuberotarren % 60 elebiduna zen, eta argi da, beheranzko joera hori irauli nahi bada, arlo hau indartzea nahitaezkoa dela.
Alabaina, Sü Aziaren ekimen deigarriena beharbada apirilean bertan karrikaratuko duen aldizkaria izango da, «Txinka» (txinparta). «

Argitara eman nahi genuke aurreko hamarkada eta mendeetan agertu ziren zubererazko idatziak eta idazlanak. Hori bai, ortografia berrian, gaur egunekoan
». Horrez gain, testu berriak ere sortuko dituzte, egungo kontu eta arazoak hizpide hartuta. Hiruhilabetekaria izango da eta lehen aleak –Saran izan ohi den literatur topaketan egongo da salgai– 8 orrialde ukanen ditu. «

Zabal banatu nahiko genuke, ez Ipar Euskal Herrian soilik, baita Hegoaldean ere
». Lehen ale honen tirada handiagoa izango da. Aurrerantzean orrialde kopuru hori bikoizten saiatuko dira. Apirilean elkarteak biltzar nagusia burutuko du eta, aipatu egitasmoez gain, abian jarriko dituztenak erabakiko dituzte.


20 URTEKO HISTORIA.

Epe honetan aro ezberdinak bizi izan ditu Sü Aziak. Sorreratik 1989ra bitartean lehentasuna eman nahi izan zitzaien euskararen aldeko ekintzei, hori baitzen elkartearen estatutuen edukina. 1990-1993 artean «

jasotako dirulaguntzekin, lan bat egin zen Zuberoako abesti tradizionalen biltzeko eta sailkatzeko. Grabaketak egin ziren –Marxel Bedaxagar arduratu zen hortaz– eta Zuberoako hainbat jendek, gehienak adinekoak, zituzten eskuz idatzitako kuadernoak bildu ziren
». Euskararen aldeko lanak ordea, desagertu egin ziren. Hurrengo hiruzpalau urteetan elkarteak ez zuen apenas funtzionatu. «

Gogoetaldi bat abiatu zen, baina euskararen sustatzaileak ez ziren bertan
».
Orain urtebete, 1998ko martxoaren 28an, biltzar nagusia egin zuen Sü Aziak eta bertan euskararen aldeko ekimenei lehentasuna eman behar zitzaiela irizten ziotenak gailendu ziren. Beste batzuk, antza, beste modu batean ulertzen zuten elkartea, turismoa bultzatzeko bitarteko bezala, folklorean indarra eginez...
Urteroko biltzar nagusian 30 bat kide biltzen da. Elkartean jarraipen batekin lan egiten dutenak 10 bat dira, nahiz eta ez duten inor liberatu gisa. «

Hori Ipar Euskal Herriko egoera ohikoa da
». Urte honetan, hala ere, «

lanpostu bat sortu nahi genuke, ikastolatik datorren gazteren batentzako. Bada Zuberoan ikastolatik ateratzen den ikasle multzo bat, baina ez da lan eskaerarik euskara arloan
»


Azkenak
Homosexualen aurkako Bilboko auzitegia

Bilbo, 1954. Hiriko Alfer eta Gaizkileen Auzitegia homosexualen aurka jazartzen hasi zen, erregimen frankistak izen bereko legea (Ley de Vagos y Maleantes, 1933) espresuki horretarako egokitu ondoren. Frankismoak homosexualen aurka egiten zuen lehenago ere, eta 1970ean legea... [+]


2025-03-26 | Anuntxi Arana
Plater garbiak

“Hondakinik ez platerean!”. Hori zen kontsigna gure txikitako otorduetan. Janariak zeozer sakratu bazukeen, batez ere ogiak; lurrera erori eta, jasotakoan, musua eman behar zitzaion. Harik eta adin zozoan mamia baztertzeko moda etorri zen arte, lodiarazten zuelakoan... [+]


2025-03-26 | Edu Zelaieta Anta
Bakardade tonifikatua

Zenbait estatistikak berretsi dute begiak hondar urteotan ikusten ari zirena: gimnasioak (eta estetika-zentroak eta nolako-edo-halako-terapia eskaintzen duten negozioak) nabarmen ugaldu dira gurean. EITBk plazaratutako datu bat emateko: EAEn 2010-2019 urteen bitartean, zazpi... [+]


Burujabetza eta herri boterearen aldeko topaketak Tafallan

Topatu eta topa! Tipi-tapa, elkarrekin ekin eta, bidea, eginean egin aurrera. Mahaiak, aulkiak, koadernoak eta boligrafoak, platerak, konfidentziak, tragoak eta ahotsak, eskuak, ideiak eta barreak, borrokarako besarkada gozoak. Txistulariak bileran, erraldoiak lasterka eta... [+]


2025-03-26 | Tere Maldonado
Hezkuntza Saila: ezgai ala ez duin?

Hezkuntzari buruzko legediak, Ekonomia Lankidetza eta Garapenerako Erakundearen eta planetako jaun eta jabeen aginduei jarraituz, ikasleek ikasketa etapa bakoitzaren amaieran “irteera-profil” jakin bat izatea bilatzen du. Ez pentsa profila zerbait itxia eta bukatua... [+]


Botere biguna desarmatzen

Martxoaren 14an Donald Trumpek agindu exekutibo bat sinatu zuen, hainbat berri agentziak jasotzen duten diru kopurua asko murrizteko. Kaltetuetako bat United States Agency for Global Media (USAGM) izan zen eta, ondorioz, Voice of America (VOA), Radio Free Europe/Radio Liberty... [+]


Sunsundegui likidatu eta ixtea proposatu diote epaileari, inbertitzaile baten “eskaintza bideragarririk” egon ezean

Inbertitzailerik agertu ezean, Iruñeko Merkataritza arloko lehen epaitegiari egin dio proposamena Molins eta Andres abokatu bulegoak, Altsasuko enpresaren hartzekodunen konkurtsoko administratzaileak. Dumarey Belgikako taldeak fabrika erosteko saiakerak egin... [+]


2025-03-26 | Ibai Trebiño
Mitrovicako zubia: bi komunitateren arteko haustura

Kosovoko gerratik 25 urte pasatu diren arren, tentsioa nabaria da iparraldean bizi diren bi komunitate nagusien artean: albaniarrak eta serbiarrak. Azken bi urteetan gertatutakoek zauria gehiago irekitzea lortu dute eta egoera gaiztotu da, bereziki Kosovska Mitrovica hirian... [+]


2025-03-26 | Axier Lopez
Espainiako Guardia Zibilaren historia bat
Hemendik alde egiteko arrazoiak

Fusilamenduak, elektrodoak eta poltsa, hobi komunak, kolpismoa, jazarpena, drogak, Galindo, umiliazioak, gerra zikina, Intxaurrondo, narkotrafikoa, estoldak, hizkuntza inposaketa, Altsasu, inpunitatea… Guardia Zibilaren lorratza iluna da Euskal Herrian, baita Espainiako... [+]


Olaia Inziarte. Animalia artean kantari
“Nire izateko manera nire ardura da, baina ez nire kulpa”

Hunkituta eta ilusioz egin dut Iruñetik Oronozerako bidea. Maite dut Olaia entzutea, baita hizketan ere. Herriko farmaziaren ondoan autoa utzi eta balkoitik agurtu naute hark eta bere zakur Arak. Grabagailua martxan jarri aurretik, bueltaxka egin dugu frontoira eta Arak... [+]


Europaren berrarmatzearen aurkako manifestua sinatu dute Espainiako Estatuko dozenaka erakunde eta pertsona ezagunek

“Ez dugu gerraren aurrean etsi nahi, ez dugulako hilerrietako bakea nahi”, dio manifestuak, eta agintariei irtenbide politiko baten alde lanean jartzeko eskatu diete. Sinatzaileen artean daude Delàs institutua, Gernika Gogoratuz edo Ongi Etorri Errefuxiatuak... [+]


2025-03-26 | ARGIA
Errefuxiatuak hartzeko Gasteizen eraikitzen hasi diren makrozentro eredua kritikatu dute

Kritika artean abiatu dira Gasteizko Arana klinika zena Nazioarteko Babes Harrera Zentro bilakatzeko obrak. Ez auzokideak, ez errefuxiatuekin lan egiten duten gobernuz kanpoko erakundeak, ez PSEz bestelako alderdi politikoak ez daude ados proiektuarekin: makrozentroen ordez,... [+]


“Lokala eta bertako eragile guztien materiala itzultzea” exijitu dute Donostiako Birundako kideek

Joan den asteko kaleratze "ilegala" salatzeko, manifestaziora deitu dute ostiral arratsalderako.


2025-03-26 | ARGIA
Komunikazio modu onak aztergai izango dituzte Donostian

Nortasuna Sarean jardunaldien 10. edizioa egingo dute asteazken honetan Donostiako San Telmon, KomunikaziONA bideguruatzean izenburupean. Egungo komunikazio joerak aztertu eta "alternatiba osasuntsuagoak" topatzen saiatuko dira. Hainbat hizlari gonbidatu dituzte, euren... [+]


Kazetari estatubatuar batek AEBek hutien aurka eginiko erasoen berri zuen, gertatu aurretik

Signal aplikazioaren talde batera sartzeko gonbidapena iritsi zitzaion Jeffrey Goldberg The Atlantic hedabideko editoreari, Michael Waltz AEBetako Segurtasun Nazionalerako aholkulariak bidalia. Yemengo hutien aurkako erasoak koordinatzeko erabiltzen zuten taldea... [+]


Eguneraketa berriak daude