EUSKALKIAK ETA BATUAREN ARTEKO ZUBIA ZUTITU NAHI

  • izenburu duen liburua izkiriatu berri dute. Herriko euskalkia eta euskara batua uztartzea du xedetzat bi euskal filologoen idazki honek.

2021eko uztailaren 19an
Joan den asteko egunkarietan, euskarazko liburuen ranking-a aipatzen den tartean, fikzioa ez direnetan gehien saldu den liburutzat hartzen zen Eneka Maiz eta Iñaki Mundiñano etxarriarren «Etxarrieratik Sakanerara» idazkia. Honen berri emanez ekin genion solasaldiari. Hortaz, haiek horrelakorik jakin bazekitela zioten, bainan zenbat saldu diren, kopuru zehatzetan, gustatuko litzaiekeela jakitea, bai. «

Herrian eta zonaldean dexente saldu dela esan digute, besterik ez
», azaldu zuen, bada, Mundiñanok.
Hartara, bi idazleen euskaltzaletasunak ikasketa berdinak burutzera eraman zituen, bat bertzearen atzetik. «

Herriko euskara taldean elkar ezagutu genuen. Gero, Enekak euskal filologia ikasi zuen. Eta bere atzetik, nik ikasketa berdinak egin nituen
», argitu zuen, berriz ere, Mundiñanok. «

Bai, nik bukatu eta hurrengo urtean hasi zinen zu
», zehaztu zuen Eneka Maizek. Alabaina, zonaldeko euskalkia aztertu eta euskara batuaren arteko loturak zehaztea helburutzat duen liburua idazteko asmoak «Guaixe» aldizkariarekin eman zituen aitzineko arnasak, aditzera eman zutenez: «

1991. urtean sortu zen Sakana aldeko «Guaixe» herri aldizkaria, eta euskalkietan idazteko erabakia hartu zen hasiera hasieratik. Noski, bakoitzeko berri emaleak ahal zuen bezala idazten zuen, nahi zuen bezala batzutan, eta oinarrizko arau batzuk zehaztea beharrezkoa zela ikusi genuen
», azaldu zuen Iñakik. Lan honetan, arras onuragarriak agertu zitzaizkien gainera ikasketa garaian egin zituzten zonaldeko euskararen azterketa sistematikoak, filologikoak edo dialektologikoak. «

Honi guztiari izaera dibulgatiboago bat, praktikoagoa eta herritarragoa ematea zen, beraz, hurrengo urratsa eta horrela sortu zen liburua
».


ZUBI HIZKERA.

Sakana aldeko euskara zubi hizkeratzat jotzen da. Izan ere, ez da bete betean mendebaldeko euskalkian, erdialdeko euskalkian edo nafarreran sartzen; horietako guztietako zenbait ezaugarri bere egiten baititu. Honetan bat datoz filologo biak: «

Bonapartek egindako euskalkien sailkapenean, Gipuzkeran sartu zuen. Dena den, Zuazoren azkeneko banaketaren arabera, zubi euskalkien multzoan sartuko litzateke Sakana aldekoa. Nafarreratik zerbait badugu, gipuzkeratik berdin, eta mendebaletik ere. Honexegatik, zubi hizkera da, dudarik gabe, bertako euskalkia
».
Alta, egia da zonaldeko herri ezberdinetan euskarak egun duen egoera ez dela antzekoa. Zenbait herri arrunt euskaldunak diren moduan, izan badaude bertze batzuk erdaldunak direla gehiago. Honen inguruan, horrelakoa zen Enekaren mintzoa: «

Arbizu herri euskalduna da eta bertako euskalkia bizi bizirik dago. Altsasun berriz, jatorrizko hitz egiteko modua ia kasik galduta dago. Horrela, UEMAn sartzeko moduko herriak daude batetik, baina bestetik, erabat erdaldunak direnak ere
». Ondorioz, hau ere kontuan hartu dutela liburuan agertzen dituzten ereduak ezartzerakoan erran zuten: «

Ziorditik Irurtzuneraino hedatzen da Sakana eta tarte horretan aldaketak oso nabarmenak dira
».


HELBURUA.

Liburuaren atzekaldean dagoen oharrak ederki asko agertzen du zein den lan honen xedea: Herriko hizkeraren eta euskara batutzat jo ohi denaren arteko zubi-lana egitea, herriko hizkera euskara estandarrean txertatzeko asmoz. Horrela, batua eta euskalkiaren arteko aukeran «

guk erdi bidetik jo dugu
», azpimarratu zuten idazleek. Batua ala herri hizkeraren arteko eztabaida antzua dela euren aburuz, aspaldian gaindituriko eztabaida izanik, eta horregatik «

batuaren defendatzaile porrokatuak garen moduan, euskalkien alde ere egiten dugu
», erran zuten. «

Biak uztartzen baditugu askoz hobe. Batuak euskalkiez aberastu behar du, hornitu, eta bide berdinean, euskalkiak batuarekin jantzi
», erantsi zioten aurrekoari.
Hargatik, Etxarri Aranazko euskaratik abiatu dira liburuak duen lehendabiziko zatian, ezaugarri nagusienak aipatuz, «

ahalik eta modu errazenean, jendeak uler dezan
». Baina, bigarren zatian, eta uztartzeko nahi honekin, Sakanako euskara batua dute aztergai, «

hemen egiten den euskara ere batua dela erakusteko asmoz. Kontuan hartu behar da kulturalki Gipuzkoarekin lotuago gaudela eta ondorioz, gipuzkeraren alde egiten dugula askotan, ustez, nolabait, bertako hitz egiteko modua batua ez dela. Hau ere agertu nahi dugu liburuan, biak direla erabilgarriak
».
Goiburukoak azaltzen duen bezala, etxarrieratik sakanerara egin dute bidea, bizkitartean zenbait geldialdi egin badute ere: Etxarriko etxeen izenak agertzen dira, hiztegia, zenbait marrazki haurtxoen egoteko moduak agertuz, `tripegua' kasu, buruz gora etzanik daudela adieraztearren... «

herritarrarengana hurbiltzeko guztia
», idazleen irudikotz. «

Gustatuko litzaiguke gainera, jendeak bide honi eustea, erdiko bati, hizkuntza bera aberasten baitugu
», erantsiz azkenekotz


Azkenak
2024-06-30 | ARGIA
Fronte Popular Berria izan da garaile Ipar Euskal Herrian

Eskuin muturrari aurre egiteko bildu diren ezkerreko indarren aliantzak lortu du boto gehien Ipar Euskal Herrian. Ezkerreko aliantzak 11.000 botoko aldea atera dio bigarrenari, RN Batasun Nazionalari. Macronen Ensemble alderdia hirugarrena izan da. Fronte Popular Berria hiru... [+]


Seigarren hautesbarrutian: Peio Dufau abertzalea buru, Fronte Popular Berria garaile

Macronen aldeko Ensemble hautagaitzako Christian Deveze kokatu da bigarren eta Batasun Nazionaleko Victor Lastecoueres hirugarren. Hiruek dute bigarren itzulirako mantentzeko asmoa.


2024-06-30 | Estitxu Eizagirre
Laugarren barrutian Fronte Popular Berriko Iñaki Etxaniz irabazle, eta eskuin muturra bigarren lehen aldiz

Nafarroa Behereko zati bat, Zuberoa eta Biarnoko zati bat hartzen dituen laugarren hautesbarrutian %73ko parte-hartzea izan da (Frantziako estatukoa %65,5). Ezkerreko Fronte Popular Berriko Iñaki Etxaniz nagusitu da bozen %38,01ekin. Eskuin muturreko Batasun Nazionaleko... [+]


2024-06-30 | ARGIA
Bosgarren barrutian: Fronte Popular Berriko Colette Capdevielle gailendu da

Bosgarren barrutiak Baiona eta ingurua hartzen ditu. %70,86ko parte-hartzea izan da barruti honetan eta Colette Capdevielle Fronte Popular Berriko ordezkaria nagusitu da bozen %32,30 eskuratuta.


Aurreikusitakoa gertatu da: eskuin muturra garaile handia, botoen %34 lorturik

Lehen itzuliko emaitzen kontaketa ia bukaturik dela, eskuin muturreko RN alderdiak %34 egin du, ezkerreko Fronte Popular Berriak %28,1 eta Macronen Ensemble alderdiak %20,3. Parte-hartze %65,5ekoa izan da, azken 25 urteetako handiena.


Eguzkiak etxebizitza erre du

Turistek neurrigabeko prezioak dituzten apartamentu eta hotelak bete dituzte. Eta zu gurasoen etxean, etsita, konpainia handiek eta espekulatzaileek alokairua puzten duten bitartean.


LGTBIQ+ pertsonen harrotasun eguna agintariek beraien intereserako baliatzea salatu du Ehgamek

Euskal Herriko Sexu Askapenerako Mugimenduak (Ehgam) urtero bezala kalera aterako dela adierazi du, “Gure gorputz ez-bitar, trans, bollera, marika, bisexual eta disidenteez harro gaudela nahi dugu esan. Gure luma, gure bizitza-eredu ez-heterozuzenak eta gure... [+]


Israelek kazetari palestinarrak hiltzeko patroi bat jarraitzen duela erakutsi dute

Kazetarien Babeserako Batzordeak adierazi du 103 kazetari hil dituztela sionistek urriaren 7tik eta 150etik gora zenbatu ditu Gazako Osasun ministerioak. Txosten batek ohartarazi du kasu batzuetan nahita hil zituztela, kazetariak zirela jakinda.


Absolbitu egin dute Osakidetzak kaleratu ostean anbulantzia bati bi gurpil zulatzea egotzi zioten langilea

Bilboko magistratuak adierazi du ez dagoela froga nahikorik langileak delitu hori egin zuela egiaztatzeko eta ez dagoela “lekukorik” hori frogatu duenik. Horrelako 300 sabotaje salatu ditu anbulantzien zerbitzua esleitua duen enpresak.


Urruñan desagertutako emakumeak otsailean Poliziari jakinarazi zion senarrak “jazartzen” zuela

Ostegunean emandako prentsaurrekoan Jerome Bourrier prokuradoreak bikotea “dibortzio-prozesuan” zegoela adierazi du, eta senarrak ez zuela onartzen. Senarra jendarme ohia eta tiro kirolaria da, eta etxean zituen gerra armak ez dituzte aurkitu. Laure Zacchello... [+]


PSNren egoitzaren aurrean elkarretaratzea deitu dute Iruñean, D ereduari trabak jartzen dizkiola salatzeko

Euskararen Defentsarako Sareak Nafarroako Gobernuak D ereduari jartzen dizkion trabak salatu nahi ditu. Argi dute Nafarroako Gobernua “edozertarako prest” dagoela “euskararen kontra” jotzeko. Horregatik, elkarretaratzea deitu dute uztailaren 2an,... [+]


“Buruan tiro puta bat” emateko eskatuz, Donostiako Martutenen herritar talde batek biolentziarako deia egin du

Martutene auzoan lapurretak ugaritu direla aitzakia hartuta, iaztik, hainbat dira Martutene auzoan eztabaida eta polemikak. Segurtasun talde bat sortu zuten hainbat bizilagunek, “Ertzaintzak ezer egiten ez zuela iritzita”. Pauso bat urrunago joan dira orain, eta... [+]


Eguneraketa berriak daude