IZOTZ ONDOKO EGUZKI


2007ko otsailaren 21an
Bilboko trafikoaren erdian nenbilen, gidatzeari utzi gabe korbata kentzeko ahaleginean. Bussines is bussines, euskal kulturan ere, aixkiria: ordezkatzen dugun enpresak behar duen irudia eman dezala, eta bere promozio bazkaritara konbidatu gaituen erakundeak ere senti dezala gure ahalegina.
Irratian denbora-pasako irratsaioren bat zegoen. Ijiji, ajaja. Eta Lizardi orkesta festibalero batez beztiturik agertu zitzaidan. Ai, Benito, zer egin ziok Alemaniaratutako musikari tolosar horrek hire "Oi Lur" hari? Tarteka ipini ohi diat binilo zaharra oraindik:

Oi goiz eme, parre gozoz ernea (...) Nekazari gizandi bat iduri...
(eta hemen tronpak, trenetik Gipuzkoa-Bizkaia bukoliko haien udazkenari begira zihoan poetaren bihotz taupadak ilustratzeko)

soroan zut, bejondaizula zuri!
Kopon! Hau kanta izorratzeko modua, hau abesti epiko bat Benidormeko festivalerako makilatzeko postura...
Irratia mututu nuen. Eta etxera biderako disko baten bila hasita, hor azaldu zen Lete, Xabier. Zenbat urte! Ez nuen intentzio berezi batekin hautatu, aitor dut. Baina gitarraren bibrazio xumeek harrapatu ninduten lehenbizi, eta apal hasita ia oihu bilakatzeraino gorpuztuz zihoan abotsak konkistatu gero.

Ni naiz erreka zikinen iturri garbiak/ aurkitu nahi dituen poeta tristea...
Zer dauka hezurretaraino barnatzen zaigun kantakera honek? Zergatik zaizkit hain sinesgarri eta beteak bertsook beren biluztasunean?

Ni naiz burrukaren erdian, ilunpetan etsita/ amur ematen duen pizti bildurtia...
Hesteetatik lehertuz ateratako sentimentu baten egia dario Leteri abots zakarrez. Kantatu sentiarazteko; entzunez sentitu.

Ni naiz txori hegalari bat lurtasun zabarrari/ etsipenez loturik dadukan katea...
Bizi bat sentiarazten dute kantok. Indarra daukate beti. Gaztearen kemena. Haserrea, behin eta berriro. Tristura, sarri. Itxaropena ere bai. Egiten ari denaz duen ziurtasunak ia oharkabean irenstera garamatza gaur ulertzen gaitz egiten zaigun Lizardi zaharraren hitza.

Berriro igo nauzu ene mendira/ oroitzapen zaharrei maitez begira...
Ez da oroimina. Lete bere bertsoak aletuz joan zaidanean ez naiz hasieran oroitu duela 25 urte kantokin berekin Bilboko Santiago aretoan emandako kantaldiaz. Erabat gaurkoa sentitu dut. Gaurkoak eta betikoak ditugun gaiak era berezian kantari.

Bai baitatza eria ogean erio/ atzapar itsusia luzatzen ario/ Berpizkunde berria maiteak yario/ itzik ezin ta irria ain ezti dagio...
Malko bat baino gehiago eragingo zuen Lizardik bere egunean, eta Eibar parean autopistatik doan euskaldunari oiloipurdiak aterarazten dizkio gaur ere. Berdin oroituz hildako aitaz edo Granadan gose-greban hezurretan geratu den Imanol adiskideaz.

Nafarroa arragoa/ lur beroen sabel emankorra/ nahiaren eta ezinaren/ borrokatoki ekaitzez betea...
Bertso-kanta biribilak dira. Aberatsak. Umoak. Errioxako ardo zaharrak ahoa bezainbat barrenak betetzen dituztenak.

Nafarroa arragoa/ mahats eta gari/ maitasun eta gorroto/ gezur eta egia gurea...
Seguru nago Tomas Araguesen armonizazio eder batekin, ganbara orkesta ttiki batez, obra gogoangarriak izango zirela. Eta aldiz, Valverderen laguntzaz egingako moldakuntza xumeekin ere, harribitxiak dira itotzear gauzkan lokaztiaren erdian, hagin triste edo arte dotore inguratzen gaituzten kanta-eukalipto eta cd-intsinisen artean.
Gizakion handitasuna, kateatzen gaituzten beldurrak, muga ditugun miseriak, grinak... hainbeste aldatu ote dira denborarekin? Ez al dira berdintsuak hemen eta Ushuaian?

Makurka ta poliki/ arrastaka bidean/ bizkarrezurra oker/ zerbitzuko lanean/ bururik altxa gabe/ munduan zehar doa/ giza-aberea...
Betiko gizakia, eta herri honen zauri zahar-berriak. Orain itxi nahi omen dugun ziklo berri baten hasiera baino lehenagokoak dira kantok. Lizarra-Garazi, Ajuriaenea, Estatutoa eta Amejoramentuak berak, baino lehenagokoak, Franco bizi zenekoak. Eta gaitzak berak dira, minak berdinak; agian mikrobioak orduan baino egoskorragoak.

Urrezko dukat eta diruak/ ez dira engainu txarrak/ bazter batera apartatzeko/ lengo sinismen zaharrak...
Denok zahartu gara, beren onenera orain iristen ari diren gazteak salbu. Xabierren pista aspaldi galdua dut, Oiartzungo herri urtekarirako elkarrizketa hura egiteko bildu ginen afari hartatik (hik ez zakiat, Xabier, baina nik ezingo diat inoiz ahaztu Hilario Arbelaitzen ahate gibel zerutiar hura). Kanta batzuen hitzak azken urteotan aldatu dituela ere iruditu zait, telebistan ikus-entzundakotik. Axola al dio, ordea? Ukatu nahi balu ere, Xabier Lete hori hor dago. Bizi-bizirik, kantok erditu zituen poetaren hatzaparretatik ihes eginda.

Merkatarien aldamenera/ amildegian goitik behera/ oharkabean eroriko gera./ Baina guztiok jakin dezagun/ bidea nondik dijoan/ Altzateko jaun, hor zaude zu!

Azkenak
2024-08-09 | Axier Lopez
Beste milioi bat euro eman die Jaurlaritzak erdarazko hedabideei

Kultura eta Hizkuntza Politikako sailak nagusiki gaztelania darabilten hedabideetan "euskarazko albisteak areagotzeagatik" diru-laguntzak banatu ditu beste urte batez. Ia milioi bat euro banatu dute Noticias, Gara eta Vocento hedabide taldeen artean, artikulu batzuk... [+]


Ertzain bat atxilotu dute homizidio saiakera egotzita, lan orduetatik kanpo hiru pertsonari tiro egiteagatik

Ertzaintzak ertzain bat atxilotu du, hiru pertsona hiltzen saiatzea egotzita. Agentea lan orduetatik kanpo zegoen, eta deklaratu zuen bere buruaren defentsan egin ziela tiro furgonetan zihoazen ustezko hiru lapurri. Ertzaintzaren ikerketaren arabera, gezurra da deklaratu duena.


Sardiniak ezetz esan dio kolonizazio energetikoari

Haize-erroten eta eguzki-plaken ezarpen zabalarekin kezkatuta, populazioa "espekulazio energetiko" gisa kalifikatzen duen joera bati aurre egiten ari da.


2024-08-08 | ARGIA
Venezuelako Askapenaren brigada
“Herriak eta gobernuak ez dute atzerapausorik onartuko”

Venezuelan dauden Askapena talde internazionalistaren brigadistekin hitz egin du ARGIAk, hauteskundeen osteko egoeraz eta etorkizunaz.


2024-08-08 | ARGIA
Puigdemont Kataluniara itzuli da zazpi urteren ondoren, eta berriz ere desagertu da

Carles Puigdemont erbestetik itzuli da Kataluniara zazpi urteren ondoren. Salvador Illaren inbestidura saiora joan baino lehen, Bartzelonako Garaipenaren Arkuan hitzaldi labur bat eman du milaka lagunen aurrean. Poliziak Puigdemont atxilotzeko agindua du, baina ez du lortu... [+]


2024-08-08 | Sustatu
Twitterren alternatiben analisia: Bluesky, Mastodon eta Threads

Elon Musk-en jarrera ultra eta toxikoak egunetik egunera agerikoago izanik, X/Twitter noren eskutan dagoen edozeinek ikusten du. Berriz ere egunotan sare horretatik alde egiteko deiak eta agurrak ikusten ari gara, eta horren harira artikulu interesgarria irakurri dugu Electronic... [+]


Israel Donostiako Klasikotik kanporatzeko eskatu du Gernika-Palestina herri ekimenak

Larunbatean zeharkatuko ditu hiriko kaleak Donostiako Klasikoak, eta Gernika-Palestina herri ekimenak Israelek bertan duen presentzia salatu du, prentsaurreko batean. Adierazi dutenez, “genozidioa eteten ez duten bitartean” klasikoak ez luke Israel-Premier Tech... [+]


Egiazko arrazoia Israelek Hamas eta Hezbollahko buruzagiak hiltzeko

Israelek Hamas eta Hezbollahko buruzagiak hiltzeko helburua ez da erresistentzia ahultzea. Benetako asmoa da inteligentzian eta arlo militarrean bere nagusitasunaren irudia berrezartzea Israelgo iritzi publikoaren aurrean .


Puigdemontek esan du osteguneko inbestidura saioan izango dela

2017tik Bruselan dago Kataluniako presidente ohia, baina itzultzea erabaki du Generalitateko hurrengo presidentearen inbestidura eztabaidarako. “Normaltasun demokratikoko baldintzak ez” izatea salatu du, eta aipatu du itzultzeak suposatzen duen atxiloketa arriskua.


Donostian jarrera eta eraso arrazistak ugaritzen ari direla salatu eta borrokatzera deitu dute

Udaletxe aurrean eginiko prentsaurreko jendetsuan, Donostian gertatzen ari diren jarrera arrazista, klasista eta faxistekin kezka adierazi dute hiriko eragile sozial eta politiko ugarik. Irakurketa bateratua eskaini dute 37 eragilek, besteren artean, Ernai, GKS, Bilgune... [+]


Venezuelako oposizioak dei egin die poliziei eta militarrei gobernuaren kontra egitera

“Herriaren eta beren familien alde” jartzeko eskatu diete Edmundo Gonzálezek eta María Corina Machadok adierazpen bateratu baten bitartez. Maduroren gobernuak erantzun egin die, eta erabaki dute dokumentuaren sinatzaile biei “ikerketa penala... [+]


Israelgo armagile nagusiaren fabrika batera sartu eta gerrarako materiala suntsitu dute Erresuma Batuan

Palestine Action taldeak dio bere ekintzaileek astelehen goizean (abuztuak 6) Elbit-ek Bristolen duen fabrika "inbaditu" dutela. Ikerketa eta fabrikazio zentroa oso zainduta dago, eta espetxeko furgoneta bat erabili dute kanpoko perimetroa txikitzeko.


2024-08-07 | Euskal Irratiak
Oihana Goiriena
“Haserre gara, Polonia airos atera baita Pabloren kontrako salaketa frogatu gabe”

Osasun artak biltzen ari da Pablo Gonzalez Moskun une honetan. Joan den astean, Poloniako Radomgo segurtasun handiko espetxetik atera zen kazetaria bi urte eta bost hilabeteko preso egon ondoan. Poloniak leporatzen zion espioitza frogatu gabe libre atera da.


Eguneraketa berriak daude