Azkainetik bertatik, Arraioa baserri ondotik hain zuzen ere, emango diogu hasiera aste honetako bueltaxka leun honi. Baserriaren izen bereko erreka izanen dugu erreferentzia, jarraituko dugun bidezidorra Arraioko errekaren ezkerraldetik baitoa, erreka gure ezkerrean geratzen delarik. Azkainen jasotako kondairen arabera, behiala erreka honetan lamiak usu "ikusten" ziren... guk, ordea, ez dugu izango uretako izakiak bixitatzeko hainbesteko zantzarik. Bizkitartean, hastapenetik kilometro batera, gure bidetik putzu handi eta ilun bat nabarituko dugunean... «ez ote zen Arraioko lamiak bainatzen ziren putzu bera izanen?», pentsatuko dugu doikebe.
Bidezidorra otearen artean irekiko da, zabalgune batera iritsi arte. Bizkarzun eta Esnaur tini apalak gibelean utzi ditugu. Haien gailurretan gaur egun, Napoleon garaiko gerretako gotorlekuak ikus daitezke, 1813. urtean Napoleonen armada uxatu ondoren Wellingtonena Azkainen sartu zenean eraiki zirelarik.
Gora doan pista eskuinean utziko dugu eta langa bat iraganik, zelai zabal eta berde batean sartuko gara, zinez arrunt lasaia eta ederra. Zelaiaren alboan urmaela topatuko dugu. Horko lamia bakarrak arruli eta mariburruntzak izanen dira, beste mamutzekin batera.
Amini bat aurrerago, Azkaineko Herriko Etxeak ederki adelatu duen borda aurkituko dugu, iturriak, komunak eta guzti, bikain hornituta beraz. Eskuarki bertakoek borda alokatzen dute toki paregabe honetan bazkariak edo krakadak jai giroan egiteko.
San Inazio lepora doan pistaren mundruna zapalduko dugu metro urri batzuk geroago, berehala pinudiaren barrena sartzen den pista hartu behar baitugu. Hura jarraituz, pinuditik harizti eta pagadira pasatuko gara. Legureko bordara iritsi baino lehen, zonalde garbira aterako gara, Zuhamendiko mazela zeharkatzeko. Hor goian Zuhamendiko kaskoa itsusitzen duten antenak geratuko dira eta mendi bestaldean, San Inazio lepora aldera, Larrunera tren ttipiaz iganen diren turisten kalapita. Zuhamendiko magala zeharkatzen dugun bitartean, Arraioko errekako ibar txikia ikusiko dugu, Esnaur eta Bizkarzun mendi garbaleen artean idekitzen dena.
Zuhamendi pasatuko dugu apur bat jaitsiz Mendiondoko bordaraino eta berriro, lehengo altuera irabaziz Bixustiara iristeko. Leku honetan, borda zahar baten alboan eta artzain bidearen ertzean, Bixustiako tumulua kokatzen da, belarrez, otiez eta iratzez estalita, abantxu nabari ez dena. Berari buruzko informazioa Jaques Blot arkeologoak emango digu: «Bixustiako tumuluan salbamendu azterketa bat beharrezkoa izan zen, 1975ean larrea lurberritua izan zelarik. Lurrezko tumulu hori, miaketa aitzin ageri zen peristalito guztiz eder batez ingurarua zen, honek, bere iparraldeko aldean bereziki, aldizka emaniko bloke handi eta ttipiago sail bat bazeukalarik. Bertan bildutako egur ikatz batzuk datatuak izan dira: 2600 100 B.P.(hots, 969 eta 433 K.a.)».
Bixustiako tumuluak eta inguruko beste historiaurreko oroitarriek adierazten digute goratasun apaleko mendixka eta zelaigune hauek ez zirela bakarrik neguko alaleku izan, baizik eta alalekuz aldatzeko bidean, geldiune ere urte sasoien arabera.
Artzain bidea jarraituz, altuera galduko dugu, Uzkaingo erreka aldera jaisteko oraingo honetan. Ibilbidearen zati honetan Senpereko lurretan kokatuko gara.
Bidea aurreratu ahala, pareko erreka indartuz joango da. Urak brauki jotzen du harrien kontra. Udan erreka hauek agor izan daitezke baina azken euri uhar eta zurrupiten ondoren, ur nasai jautsiko da garai hauetan. Hargatik, lerratu gabe, artoski iragan beharko dugu bideak ibaia zeharkatzen duenean.
Momentu batean errekak hanbateko zarata aterako du. Jakinminez zalaparta aldera hurrantzen bazarete, baldituko zarete putzu sakon eta zabala aurkitzean... hura bai piszina bikaina lamiendako!
Aurrerago, gainera, beste putzu ederrak topatuko dituzue, Aritzeako etxe hutsetara iritsi baino lehenago. Uzkaingo errekako zati hau, guk ezagutuko dugun azkena, bere apaltasunean zinez ikusgarria da.
Segituan aterako gara errepidera, Les Sentiers Emile-Uzkaingo erreka dioen panoaren tokira. Emileren ibilbidetxo hauek Frantzia osoan hedatuta dauden txango errazak dira.
Errepidea zapalduz, hasierako puntura hurbiltzen goazen bitartean, herri arkitekturaren harri-bitxiak diren baserriak begiztatuko ditugu. Horrela, arte herrikoiaz gozatuko dugu eta amaiera emango diogu Arraioa eta Uzkaingo erreketako ibilbide eder honi