"JATORRIZKO NAFARRERA GOGOAN HARTZEN HASIAK DIRA"
- etnografikoak ere aztertu izan ditu Nafarroako Unibertsitate Publikoan jarduten duenOrreaga Ibarrak. Gai horietaz guztietaz hitz egin dugu berarekin.
Ehun urte horietan, Ultzamako euskaran ez zen horrelako alderik gertatu. Fonetika aldetik, nik esango nuke aldaera beretsuak gorde direla hasieran eta ehun urte geroago. Bukaera beretsuak, goranzko diptongoak egiteko joera berbera eta, sinkopak,
bortz, bertze...
nau, zaitu, obliguetzen gaytu, eroraci nai gaytu
Badakigu dotrinen ezaugarria dela hitz mailegatu ugari erakustea eta baita egituren errepikapena ere, halarik ere, forma horiek erabili egiten ziren. Ehun urte geroago ere, Ultzaman, ez Basaburuan, horiek ia erabat desagertuak zeuden. Gaur hirurogeita hamar urte inguruan duen Muskizko hiztuna den On Emilio Linzoainek esaten du ezagutu zituela
nau
dire
Horrenbestez, mende hasieran areagotu zela galera hori uste dugu. Gauza bera esan dezakegu perpaus txertatuetan, zenbaitetan izen sintagmak objetuan absolutibo
dasu
illen ta bizien juzguetzera, arren errecibitzeco
Horrenbestez, esan dezakegu aberastasun zertxobait galdu zuela, aditz sisteman, eta bestaldetik, ekialdekoak eta iparraldekoak ziren hainbat ezaugarri ere ilunduz joan zirela, arrasto xume batzuk besterik ez zirelarik geratu. Gainerako ezaugarrietan, fonetikan, esaterako, berdintsu jokatzen dela, alegia, ezaugarri beretsuak gorde direla uste dut.
Bertze ala beste. Gakoa hor dago?
bertze
yoan
Hor dago, hain zuzen, nafarrera eta erdialdeko hizkeren arteko bereizketa, lur horien inguruan ezartzen dira. Badira, honenbestez, nafarreraz ohikoak diren ezaugarri fonetikoak, eta hori da, dudarik gabe, nabarmenetariko bat.
Azken bolada honetan, Iruñeko hainbat euskaldun berriz aldaera horiek berreskuratzen ari direla iruditu zait, hainbat gazteren ahotan entzun ditut:
bertze, erran
Erroibarra. Arturo Kanpionen ikazkinak, Sorogaingo autopista.
Zenbaiten ustetan, ordea, lana ekarriko du, lantegiak, lanpostuak... Bestaldetik, tamalgarria da nola bideratzen ari diren ibar hauetako alkateak hau, gehienek jarrera baikorra erakutsi baitute honekiko. Ez dut ongi ulertzen, benetan, betiko ustea da, errepideak aberastasuna ekarriko duela uste da. Jendea bere aldetik hasi da mugitzen, baina, hemengo agintariek, lehenago esan bezala, ez dute begi txarrez ikusten proiektu hau.
Espero dezagun, iparraldekoek autopista hau egokia ez ikustea eta proiektua gibelera botatzea.
Gainera, ez dut uste herri hauen bizimodua autopista batek konponduko duenik, eta orain arte Erroibarrek izan duen lekurik politena, historian zehar, neolitiko garaitik okupatutako lekua, artzain, ikazkin, kontrabandista, mugaz bi aldeko jendearen topagune izan dena erabat zapuztuko duela seguru nago. Bistan da, duen balio ekologikoa handia dela, eta gainera, hauxe dela Erroibarko herriek azienda bazkatzeko duten lur komunal bakarra. Autopista batek, honenbestez, lur edo eremu pila bat expropiatuko lituzke.
Zertaz biziko dira hemen gelditzen diren nekazari urriak? Ziztu bizian pasatzen diren kotxeetatik edo? Ez al da hobe dauden beste bideak, dagoeneko irekiak daudenak, indartzea, eraberritzea, beharrezkoa bada? Ondo-ondoan dugu Kintoko errepidea, ia ez da autorik pasatzen...
Bonaparte Printzeak honela idatzi zuen: Carte des Sept Provinces Basques.
Bestaldetik, adierazi nahi baduzu
Sept
Bestaldetik, sailkapenari buruz, aipamenik egitea nahi baduzu, ederki egin zuen Bonapartek lana, garai horietarako ongi zegoen, nahiz badakigun aditz morfologian oinarritzen zela gehienbat, eta zenbaitetan bere lanek `amateur' kutsua zutela. Hala ere, bere sailkapenak iraun badu hainbeste urtetan ukipen gutxirekin eta, ikerlari gehienek onartu badute, horrek adierazten du orokorrean asmatu zuela. Egia da, bestaldetik, beharrezkoa zela ehun urteren ondoan, euskararen bilakaera kontuan izanda beste sailkapen berri bat egitea, eta hau ere, K. Zuazok egin duena, alegia, egokia da.
Nafarroako Unibertsitate Publikoa eta euskara.
Azken aldian, asteburuetan, Internet ez dabil ondo. Hasieran, zaila zen webguneei ezarritako blokeoen zergatia ulertzea; orain, badakigu Espainiako La Ligak agindu zituela, futbola modu ilegalean emititzea saihesteko. La Ligaren blokeoak euskal domeinuei eragiten dien... [+]
Bilbon eginiko aurkezpenean iragarri dute ekitaldia, euskarari "arnas berri bat emateko eta behar duen indarraldia gorpuzten hasteko" lehen urratsa izango dela nabarmenduta. Euskaltzale guztiei, baina, oro har, "justizia sozialean eta gizarte kohesioan aurre... [+]
Aljeriatik datoz Mohamed eta Said [izenak asmatuak dira], herri beretik. “Txiki-txikitatik ezagutzen dugu elkar, eskolatik”. Ibilbide ezberdinak egin arren, egun, elkarrekin bizi dira Donostian, kale egoeran. Manteoko etxoletan bizi ziren, joan den astean Poliziak... [+]
Olatz Salvador
Noiz: martxoaren 15ean.
Non: Deustuko jaietan.
------------------------------------------------
Martxoak beti du deustuarrontzat kolore berezia; urtero ospatzen ditugu jaiak, San Jose egunaren bueltan. Bi asteburu bete festa, eta urtetik urtera Deustuko... [+]
Euskal Herrian Euskarazek manifestazioa deitu du apirilaren 6rako, 11n EHEko bi kide epaituko dituztelako. Hiriburuetatik autobusak antolatzen ari dira. Bi helburu bete nahi dituzte, batetik, epaituak izango diren bi kideei babesa erakustea, eta bestetik, euskararentzat justizia... [+]
Pazienteek Donostiara joan behar dute arreta jasotzeko. Osasun Bidasoa plataforma herritarrak salatu du itxierak “are gehiago hondatuko” duela eskualdeko osasun publikoa.
EH Bilduk galdera sorta bat erregistratu zuen Eusko Legebiltzarrean Donostiako Metroaren igarobideko lanen gainkostua argitzeko. Informazio hori atzo jakinarazi zuen Susana Garcia Chueca Mugikortasun sailburu sozialistak.
Kirola eta oroimena uztartuko dituzte, bigarrenez, mendi-martxa baten bitartez. Ez da lehiakorra izanen, helburua beste bat delako. La Fuga izeneko mendi martxak 1938ko sarraskia gogorarazi nahi du. Ezkabako gotorlekuan hasi eta Urepelen amaituko da. Maiatzaren 17an eginen dute.
Martxoaren 19an amaitu zen proiektua aurkezteko epea, baina Errioxako PSOEk adierazi du Forestalia enpresak "interesa baztertu" duela. Enpresak bi parke eoliko eraiki nahi zituen Aragoiko lurretan, baina oraindik ez ditu lortu baimenak eta hori dute egitasmoa... [+]
Seaska Sarean inklusio egoeran dauden 165 ikasleei laguntza bermatzeko hasi dute kanpaina, antolaketa propioa eratuta. Frantziako Hezkuntza Ministerioaren jarrera salatu dute kanpaina aurkezteko prentsaurrekoan, behar bereziak dituzten haurren inklusiorako baliabide... [+]
Muga-zergak apirilaren 2tik aurrera ezarriko dira eta altzairuari eta aluminioari ezarritakoei batuko zaizkie. "Gurekin negozioa egiten duten eta gure aberastasuna eskuratzen duten herrialdeei ezarriko dizkiegu", AEBetako presidenteak adierazi duenez.
%90eko jarraipen "ia erabatekoa" izan du grebak, sindikatuen arabera. Gasteizko parkeak, lorategiak eta eraztun berdea mantentzen dituzte Enviser azpikontratako 90 langileek.