"JATORRIZKO NAFARRERA GOGOAN HARTZEN HASIAK DIRA"
- etnografikoak ere aztertu izan ditu Nafarroako Unibertsitate Publikoan jarduten duenOrreaga Ibarrak. Gai horietaz guztietaz hitz egin dugu berarekin.
Ehun urte horietan, Ultzamako euskaran ez zen horrelako alderik gertatu. Fonetika aldetik, nik esango nuke aldaera beretsuak gorde direla hasieran eta ehun urte geroago. Bukaera beretsuak, goranzko diptongoak egiteko joera berbera eta, sinkopak,
bortz, bertze...
nau, zaitu, obliguetzen gaytu, eroraci nai gaytu
Badakigu dotrinen ezaugarria dela hitz mailegatu ugari erakustea eta baita egituren errepikapena ere, halarik ere, forma horiek erabili egiten ziren. Ehun urte geroago ere, Ultzaman, ez Basaburuan, horiek ia erabat desagertuak zeuden. Gaur hirurogeita hamar urte inguruan duen Muskizko hiztuna den On Emilio Linzoainek esaten du ezagutu zituela
nau
dire
Horrenbestez, mende hasieran areagotu zela galera hori uste dugu. Gauza bera esan dezakegu perpaus txertatuetan, zenbaitetan izen sintagmak objetuan absolutibo
dasu
illen ta bizien juzguetzera, arren errecibitzeco
Horrenbestez, esan dezakegu aberastasun zertxobait galdu zuela, aditz sisteman, eta bestaldetik, ekialdekoak eta iparraldekoak ziren hainbat ezaugarri ere ilunduz joan zirela, arrasto xume batzuk besterik ez zirelarik geratu. Gainerako ezaugarrietan, fonetikan, esaterako, berdintsu jokatzen dela, alegia, ezaugarri beretsuak gorde direla uste dut.
Bertze ala beste. Gakoa hor dago?
bertze
yoan
Hor dago, hain zuzen, nafarrera eta erdialdeko hizkeren arteko bereizketa, lur horien inguruan ezartzen dira. Badira, honenbestez, nafarreraz ohikoak diren ezaugarri fonetikoak, eta hori da, dudarik gabe, nabarmenetariko bat.
Azken bolada honetan, Iruñeko hainbat euskaldun berriz aldaera horiek berreskuratzen ari direla iruditu zait, hainbat gazteren ahotan entzun ditut:
bertze, erran
Erroibarra. Arturo Kanpionen ikazkinak, Sorogaingo autopista.
Zenbaiten ustetan, ordea, lana ekarriko du, lantegiak, lanpostuak... Bestaldetik, tamalgarria da nola bideratzen ari diren ibar hauetako alkateak hau, gehienek jarrera baikorra erakutsi baitute honekiko. Ez dut ongi ulertzen, benetan, betiko ustea da, errepideak aberastasuna ekarriko duela uste da. Jendea bere aldetik hasi da mugitzen, baina, hemengo agintariek, lehenago esan bezala, ez dute begi txarrez ikusten proiektu hau.
Espero dezagun, iparraldekoek autopista hau egokia ez ikustea eta proiektua gibelera botatzea.
Gainera, ez dut uste herri hauen bizimodua autopista batek konponduko duenik, eta orain arte Erroibarrek izan duen lekurik politena, historian zehar, neolitiko garaitik okupatutako lekua, artzain, ikazkin, kontrabandista, mugaz bi aldeko jendearen topagune izan dena erabat zapuztuko duela seguru nago. Bistan da, duen balio ekologikoa handia dela, eta gainera, hauxe dela Erroibarko herriek azienda bazkatzeko duten lur komunal bakarra. Autopista batek, honenbestez, lur edo eremu pila bat expropiatuko lituzke.
Zertaz biziko dira hemen gelditzen diren nekazari urriak? Ziztu bizian pasatzen diren kotxeetatik edo? Ez al da hobe dauden beste bideak, dagoeneko irekiak daudenak, indartzea, eraberritzea, beharrezkoa bada? Ondo-ondoan dugu Kintoko errepidea, ia ez da autorik pasatzen...
Bonaparte Printzeak honela idatzi zuen: Carte des Sept Provinces Basques.
Bestaldetik, adierazi nahi baduzu
Sept
Bestaldetik, sailkapenari buruz, aipamenik egitea nahi baduzu, ederki egin zuen Bonapartek lana, garai horietarako ongi zegoen, nahiz badakigun aditz morfologian oinarritzen zela gehienbat, eta zenbaitetan bere lanek `amateur' kutsua zutela. Hala ere, bere sailkapenak iraun badu hainbeste urtetan ukipen gutxirekin eta, ikerlari gehienek onartu badute, horrek adierazten du orokorrean asmatu zuela. Egia da, bestaldetik, beharrezkoa zela ehun urteren ondoan, euskararen bilakaera kontuan izanda beste sailkapen berri bat egitea, eta hau ere, K. Zuazok egin duena, alegia, egokia da.
Nafarroako Unibertsitate Publikoa eta euskara.
Munduko gizon aberatsenetakoa den Elon Muskek bultzatzen du America Pac ekimen politikorako batzordea, The Guardian-ek jakinarazi duen arabera. Bere zeregina da AEBetako hainbat estatu giltzarritan Donald Trump-entzat botoak biltzea.
Israelek jarraitzen du Libanoko hegoaldeari eta Beiruteko hainbat auzori airez eraso egiten eta, nazioarteko eragileen deiak gero eta handiagoak badira ere, oraingoz ez da su-etenerako aukerarik ikusten.
Palestinako Agintaritzaren segurtasun-indarrek rol aktiboa dute erresistentziako kideen kontra: jazarpena, lapurretak, boikotak eta abar aipatu dituzte, beste behin ere.
Nottinghameko Unibertsitateak Anglosaxoiei eta Vikingoei buruzko Ikasketak masterrari izena aldatu dio: Ingalaterrako Goi Erdi Aroko Ikasketak. Cambridgeko Unibertsitateko Anglo-Saxon England Journal aldizkariari ere izen aldatu zioten lehenago: Early Medieval England Journal... [+]
New York, 1970eko apirilaren 2a. New York Herald egunkariak Victoria Woodhull (1838-1927) ekintzaile eta brokerraren eskutitz bat argitaratu zuen, 1872ko AEBetako presidente hauteskundeetarako hautagaitzaren berri emanez. Inoizko hautagai gazteena zen; 34 urte izango zituen... [+]
Datorren urtarrilaren 11n Bilbon Sare Herritarrak deitutako mobilizazioaren leloa “Behin betiko konponbidea” izanen da, eta urtero bezala milaka lagunen babesa espero du Sarek.
Euskalgintzaren Kontseiluak Zaintza eta euskara. Sareak eraikitzen jardunaldiak egin ditu irailaren 26an, Donostian. Idurre Eskisabelek, Kontseiluaren idazkari nagusiak, lehen hitzaldian adierazi du “urgentziazkoa” dela gaiari heltzea. Jardunaldien helburua ez da... [+]
Antena3 telebista kate espainiarreko Espejo Público saioak erreportaje sentsazionalista bat eman zuen asteazkenean, Donostiako ustezko segurtasun faltaren inguruan eta fokua gazte magrebtarretan jarriz. Erreportajea publikoki salatu du Kaleko Afari Solidarioak (KAS)... [+]
"Segurtasun gehiago, inmigrazio gutxiago". Bruno Retailleau barne ministro frantsesa argi mintzatu da, kargua hartu berritan. Etorkinen gaineko kontrola azkartu nahi du Michel Barnier lehen ministro eskuindar-kontserbadorearen gobernuak, eta jada Retailleauk aitzinatu... [+]