ARGIA.eus

Egin ARGIAkoa
Oparitu ARGIA
Gizartea Ingurumena Politika Ekonomia Kultura Euskara Feminismoa Hezkuntza Nazioartea Iritzia
astelehena 2025eko urtarrilaren 20an

MUNDUKO ABIADA ZOROAREKIN AURREZ AURRE

  • eta 10 urte espetxean iragan dituzten lau euskal presorekin. Oraingoan mahainguru bereko gai zehatzagoez jardun dugu, gauza arruntagoak, espetxeko eguneroko bizimoduari lotuagoak.
Xabier Letona Biteri
2021eko uztailaren 21ean
Espetxeko eguneroko bizitzaz jardun dugu. Espetxetik kanpokoaz ere bai. Sentimenduak, beraien arteko harremanak, ihesaren griña... Begoña Sagarzazu (10 urtez preso), Jose Miguel Azurmendi (18 urtez), Juanito Nazabal (18) eta Jose Antonio Torre Altonaga, `Medius' (19) ditugu mahainguruan. Hona mahaigaineratutako pasarteren batzuk, preso sozialena esate baterako.
JUANITO NAZABAL.
Azpimarratu behar da preso sozial askoren jarrera ona. Batzuek laguntza handia eman digute.

`MEDIUS'.
Madrilen Aznarren aurkako saioa izan zenean Navalcarneron lau euskal preso geunden, bakoitza modulo batean sakabanatuta, eta eskuindar preso talde baten aurrean nik sekulako babesa jaso nuen preso sozialen aldetik. Kafe batzuk ordaindu edo tabakoa ematen diezulako, adibidez, biziki eskertzen dizute.

B. SAGARZAZU.
Tenerifen jipoitu nindutenean ni isolatuta nengoen baina nire patiotik beraienera bazegoen ate bat eta leiho bat, eta ikusiaz bat nola jipoitzen ninduten horma gainetik gauzak botatzen hasi ziren ni ezagutu gabe. Bost neska zigortuak atera ziren 14 egunez. Guri laguntzeagatik batzutan preso sozial batzuk hilabeteak beranduago atera dira espetxetik eta hori izugarri baloratzen duzu.

Preso sozialen artean `fies presoak' bereizten dituzte, garai bateko COPE erankundearen filosofiari jarraitzen diotenak, hau da, beraien duintasun pertsonalaren alde egitea, horretarako espetxe sistemari aurre eginez. 50en bat dira eta sakabanatuak daude.
J.M. AZURMENDI.
Espetxeko GAL antolatzen saiatu ziren zenbait presorekin baina ez zuten asmatu. `Fies' batengana jo zuten eta honek saiakera salatu zuen.

J. NAZABAL.
`Fiesak' saiatzen dira gurekin harremanak izaten, beraiek ere guk bezala espetxe sistemari aurre egiten saiatzen direla adierazten digute.

B. SAGARZAZU.
Espetxe erregimenari aurre egiten dioten bakarrak dira. Preso sozialen artean, oro har, ez dago salaketarako jarrerarik eta «janaria gaizki dago» izugarria da beraientzat; hau esatean bizpahiru elkartzen badira, espetxeak matxinadatzat hartzen du. Emakume sozialen artean espetxearekiko menpekotasuna are handiagoa da eta funtzionario emakumeen kontrola ere zorrotzagoa. Zure bizitza pertsonaleko gauzarik txikienean ere sartzen saiatzen dira.

J. NAZABAL.
Aitarena, amarena, eta abokatuarena egin behar duzu sarritan beraiekin. Gu ideologikoki indartsu gaude baina beraiek ez eta egoerari aurre egitea oso zaila egiten zaie.

J.M. AZURMENDI.
Sarritan guregana etortzen dira beraien dirua zaindu dezagun. Beraien artean arazo handiak izaten dira eta. Huescan talde batek besteari dirua kentzen zion eta taldea etorri zitzaidan niri ea dirua gordeko genien; behar zutenean eskatzera etortzen ziren: «emaizkidazu 20 hogerleko».

`MEDIUS'.
Espetxeetan degradazio handia dago eta horrek kementsua zen presoa ere etsipenera eraman du.

Iragan asteko kontakizunetan makinatxo bat une gogor agertu ziren. Une gogor hauek beste erabatekoak dira. Pertsonalagoak agian baina kolektiboa ere hor ageri da beti.
J.M. AZURMENDI.
Kolektibo bateko partaide sentitzen zara eta badakizu bakarrik egonda ere haren babes humanoa eta politikoa duzula.

B. SAGARZAZU.
Egoera gogorrak sortzen dira isolamenduaren ondorioz eta batzuetan zure ezintasuna kidearen aurka bihurtzen duzu; horrelako hanka sartzeaz konturatzen zarenean horrek mila jipoik baino min handiagoa egiten dizu.

J. NAZABAL.
Niretzat une gogorrena aitaren heriotza izan zen.

J. M. AZURMENDI.
Niretzat `Kirruli' (Joseba Asensio) eta Mikel Lopetegiren heriotzena. Ordura arte bagenekien kartzelak min egiten zuela baina beharbada une horretan konturatu ginen kartzelak hil ere egiten zuela. Duela gutxi lagun batek bere buruaz beste egin zuen eta Mikel etorri zitzaidan burura.

J. NAZABAL.
Nik ikusten nuen kartzela jaten ari zela Mikel. Zama handia atera dugu espetxetik, ez gara kaleko jendea bezala eta espetxearen eragina gainean dugu, eragin gogorra.

`MEDIUS'.
Jakina, supergizonak ez gara.

Harreman pertsonalak biziki aldatzen ei dira espetxe barruan eta kalean.
J. NAZABAL.
Espetxean pertsona bat kalean hamar urtetan baino gehiago ezagutzen duzu. Kalean azaleko harremanak izaten dituzu sarri, barruan oso sakonak. Zure akatsak eta mugak ezagutzen dituzu barruan.

B. SAGARZAZU.
Kalean estimulu pila bat duzu, barruan gutxi.

`MEDIUS'.
Logroñon, nire azken espetxean, ezagutu bai baina inongo harremanik ez nuen kide batekin egotea egokitu zitzaidan eta sekulako harremana egin genuen. Biok geunden bakarrik, berak nigan babesa zuen eta nik berarengan. Bada, gaur egun –berak ez zuen familiarik–, nire familia joaten zaio bisitan, nik baimenik ez dudalako.

J. NAZABAL.
Egoerak asko baldintzatzen ditu harremanak. Denak batera geundenean batzuekin hitz egin ere ez zenuen egiten. Gure artean tirabirak sarritan tontakeriengatik izaten ziren, kontu pertsonalak, ezberdintasun politiko txikiak...

'MEDIUS'.
Edo futbolean liskarren bat izan zenuela...

J. NAZABAL.
Bai, bai. Gero sakabanaketaren aurretik harremanik ez nuen batekin egon naiz sei urte modulo berean eta egundoko lagunak egin gara. Ez genuen uste horren ondo konponduko ginenik.

Azkenean urte mordoska pasatu ondoren, kalera. Kontrastea nagusitzen da.
B. SAGARZAZU.
Batzuetan atearen aurrean geratzen zara, noiz irekiko den zain; maldan behera erori behar nuela uste nuen beste behin, espetxean ez baitago maldarik –sekulako barreak egin nituen–, eraikuntza berriak, krisia ez da ikusten inon...

`MEDIUS'.
Duela hogei urteko errealitatearekin konparatuta kalean egundoko abiadura dagoela ikusten duzu, jendea presaka ari da etengabe, gizakiak ala robotak diren galdetzen diot neure buruari. Gorbeara igo eta han morroi bat telefono mugikorrez hitz egiten. «Txoratuta hago txo!». (

Barrez esaten ditu azken esaldiak eta barre artean jarraitzen du berriketaldiak).

J. NAZABAL.
Jendea bizitzen ari da eta ez da konziente hortaz.

B. SAGARZAZU.
Erritmo karibeñoarekin ateratzen garela esaten dute. Dena den badago zerbait gogorra, desfase bat badagoela konturatzen zara, denbora bat pasatu da eta zuk ez duzula zure adinekoekin batera eboluzionatu.

`MEDIUS'.
Hemeretzi urte espetxean egon ondoren atera eta hutsetik hasten zara, ezin zara denbora horretan guztian galdutakoa berreskuratzen hasi, hori lelokeria bat litzateke. Barruko denborak merezi izan du, jakina, baina orain kalean gizaki berri bat naiz eta gauza berrien bila noa. Ikusten badut auto bat automatikoki zabaltzen, bada barrura! (barre artean).

J. NAZABAL.
Zure burua prestatzen duzu eta gauza askorekin ez duzu horrenbeste ezusteko baina beste gauza batzuek norberaren kontroletik kanpo geratzen dira, batez ere jendea nola hazten den... Halako batean etortzen zaizu lagunen bat eta bere semea, adibidez, eta semea goitik behera begiratzen geratzen zara, «baina zer da hau!», esaten duzu. Hogei urte pasatu dira.

B. SAGARZAZU.
Gauza oso interesgarriak gertatzen dira. Adibidez, preso egon zarenean zu zara nolabait zentroa, lagunena, familian, kalera atera eta ongietorria... Baina gero bat-batean konturatzen zara munduak bere martxa jarraitzen duela eta zu martxa horretatik kanpo geratzen zarela. (Zurrumurrua nagusitzen da eta baieztapenak entzuten dira «bai bai, eta a zer martxa!», dio Nazabalek.)

`MEDIUS'.
Ni afari guztietara joaten naiz.

J. NAZABAL.
Bada, nik ezin dut. Badakizue Gabon Eguna nola pasatu nuen? Etxean bakar-bakarrik, saldatxo bat hartu, zainzuri lata bat zabaldu eta gustura! Lasaitasuna behar nuen eta agian zenbait jarreren aurka joateagatik ere bai. Iruditzen zait duela hogei urte beste ilusio bat zegoela kalean, bazirudien gauzak errotik aldatu behar genituela... orain badirudi gauzak automatikoki egiten direla.

Ihesa ei da preso guztiaren betebehar nagusia, ahal izanez gero bederen. Ihesa, alabaina, modu desberdinetan bizitzen da garaia eta espetxeen arabera. Guri Azurmendik egin digu ihes, jadanik ordu batzuk badaramatzagu berriketan eta berak lana zain du.
`MEDIUS'.
Hasierako urteetan ihes egiteko ehundaka saio egiten genuen. Egunero zuloak nola egin edo beste zerbait asmatzen ari ginen. Soria eta Carabanchel hustu bazituzten erabat minatuta zeudelako izan zen. Zuloak benetan nora zihoazen batek daki! (dio barrez mungiarrak, eta txantxa giroan jarraitzen du Nazabalek).

J. NAZABAL.
Sekulako informazioa genuen beti! Sartu zuloan, lurra toneladaka atera, ezkutatu, sekulako hotza pasatu... Prozesu bat da. Hasieran goitik eta behetik ihes nola egin pentsatzen ari zara; azkenean ikusten duzu han egon behar duzula, ikasten hasten zara... espetxean zure bizimodua antolatzen, alegia

Irakurrienak
Matomo erabiliz
#1
‘Goazen lagunok’: sare sozial toxikoetatik fedibertsora trantsizio kolektiboa
Lander Arbelaitz Mitxelena
#2
Hezkuntza politiken “noraeza” geldiaraztea helburu duen taldea sortu du hainbat irakaslek: “Burokrazia jasanezina da”
Mikel Garcia Idiakez
#3
“Joera bilakatu da, baina ez dago sukaldea eta egongela bateratzeko pisuzko arrazoirik”
Amets Aranguren Arrieta
#4
Amazonek bat egin du olatu ultrarekin, eta pertsona LGBTQ eta beltzen eskubideak babesteko politikak apaldu ditu
El Salto
#5
David Lynch antidoto gisa
Gorka Bereziartua
Azoka
Azkenak
2025-01-20 | Pello Argiñarena | Euskalerria irratia
Joxe Mari Esparza: “Txikitik handira borrokatu behar dugu, egunerokoan gertu ditugun gauzak aldatuz”

Tafallan, nekazal giroko etxe batean sortu zen 1951. urtean. “Neolitikoan bezala bizi ginen, animaliez eta soroez inguratuta”. Nerabe zelarik, 'Luzuriaga’ lantegian hasi zen lanean. Bertan, hogei urtez aritu zen. Lantegian ekintzaile sindikala izan zen;... [+]

2025-01-20 | dantzan.eus
Martxora arte kalez kale eta etxez etxe ibiliko dira kaskarotak Lapurdin

Bi asteburu direla atera dira lehen kaskarotak: Beskoitzekoak. Eta martxora arte larunbatez eta igandez astero ibiliko dira herriko auzoetan etxez etxe dantzan eta festan. Goiztiarrenak eta irteera gehiena egiten dituztenak dira Beskoitzeko kaskarotak, baina ez bakarrak... [+]

2025-01-20 | Gorka Bereziartua Mitxelena
David Lynch antidoto gisa
2025-01-20 | Bertsozale.eus
Gasteizen aurkeztu da 2025eko Arabako Bertso Kuadrilla artekoa
Gasteizko Amaia Zentroan elkartu dira larunbatean Arabako Bertso Kuadrilla artekoan parte hartuko duten 14 taldeetako ordezkariak. Kuadrillartekoaren zortzigarren edizioa izango da aurtengoa.
2025-01-20 | Euskal Irratiak
%221ko gainpopulatzea, Baionako presondegian

Alarma jo du, beste urte batez, OIP Presondegien Nazioarteko Behatokiak. Abenduaren lehenean marka berri bat hautsi zen frantses estatuan, 80.792 pertsona atxiloturekin. Espetxe-administrazioaren aitzinikuspenen arabera, gainera, 86.000 baino gehiago izan litezke 2027an egungo... [+]

2025-01-20 | Lander Arbelaitz Mitxelena
‘Goazen lagunok’: sare sozial toxikoetatik fedibertsora trantsizio kolektiboa

Trumpek AEBetako presidentetza hartuko duen eguna baliatuta, Goazen lagunok lelopean, multinazionalen jabetzako sare sozial "toxikoak" utzi eta fedibertsora trantsizio kolektiboa bultzatzeko kanpaina egiten ari dira eragile ugari. “Internet gizatiarrago batean... [+]

2025-01-20 | Garbiñe Larrea Iturralde
Aurtengorako irakurgaiak

Urte berriaren hasieran asmo berritu egiten gara dirudienez, eta egin beharreko zereginen zerrendak egiten ditugu gutako batzuk. Egiteko horien artean irakurtzeko ditudan liburuen zerrenda izaten da bat, gero eta zerrenda gizenagoa. Zuetako ez gutxik zer irakurtzen dudan galdetu... [+]

2025-01-20 | Iñaki Sanz-Azkue
Hotza maite duen igela

Arboletako hostoak eroriak dira eta basoko lurra estalia dute. Lurraren eta hosto gorrituen artean, alabaina, sortzen da geruza fin bat, arreta gutxi jasotzen duena, baina espezie askoren biziraupenerako garrantzi handia izan dezakeena. Hezetasuna mantentzen du, zomorroak... [+]

2025-01-20 | Jakoba Errekondo
Euskal Herria banana errepublika

Sekula bananarik jan ez duten bi lagun ezagutzen ditut; nerau bat. Bananazalea da, ordea, jendea. Afrika eta Asia aldean sortutako landare generoa da banana (Musa x paradisiaca), baina gaur egun Ameriketan ere asko egiten da. Ekoizlerik handiena India da, eta esportatzaile... [+]

2025-01-20 | Garazi Zabaleta
Aleko
“Nekazaritza birsortzailerako eta proiektu kolektiboetarako test gunea da gurea”

Nekazaritzan trebatzeko eta proiektu propioak abiatu aurretik ekoizpenean eta merkaturatzean norbere burua probatzeko, abian dira gurean nekazaritzako hainbat test gune. Araban, 2023an abiatu zuten Aleko nekazaritzako test gunea, baina, antzeko egitasmo gehienekin alderatuta,... [+]

2025-01-19 | Urtzi Ugalde
Agur, amatxu

Hauek izan ziren nire azken hitzak zure lo arnas sakonean eskutik helduta ginela joan zinenean. Aparteko minik gabe, xume, duin, geratu zen betiko zure bihotza. Zuk nahi eta eskatu bezala. Guk nahi eta errespetatu bezala.

Jada hilabete, neguaren atarian, gaurik luzeenak diren... [+]

2025-01-17 | Ainhoa Mariezkurrena Etxabe
Amatasunaren giltzarik gabe

AMAK
Konpainia: Txalo teatroa.
Sortzailea:  Elena Diaz.
Zuzendaritza:  Begoña Bilbao.
Aktoreak: Intza Alkain, Tania Fornieles, Oihana Maritorena eta Iraitz Lizarraga.
Noiz: urtarrilaren 10ean.
Non: Itsas Etxea auditoriumean... [+]

2025-01-17 | Xabier Letona Biteri
Bayrouren aurkako zentsura mozioak porrot egin ondoren, Herritar Fronte Berria zatituta dago

Ostegun arratsaldean egin dute bozketa eta, aurreikusitako moduan, François Bayrou lehen ministroaren aurkako zentsura mozioak ez du aurrera egin. Izan ere, eskuin muturreko Batasun Nazionalaren sostengurik gabe, ez zuen aurrera egiteko aukerarik.

2025-01-17 | ARGIA
Hasi da denboraldia, Saizarren eta Alorrenenean txotxa irekita

Asteazkenean egin zuten ekitaldia Astigarragako Alorrenean, Sagardoaren Lurraldeak hala erabakita. Ostegunean egin du txotx hasierako festa propioa Usurbilgo Saizarrek.

2025-01-17 | Xabier Letona Biteri
Iruñeko Erorien Monumentuaren eraispena eskatzeko manifestazioa egingo dute larunbat honetan Iruñean

Talde memorialistek deitutako manifestazioa Erorien monumentuan hasiko da 18:00etan eta Gazteluko plazan bukatuko da. Amaierako ekitaldian El Drogas, Gran Ritxarson, Ilargigorri eta La Chula Potrak esku hartuko dute, besteak beste. Gaia orokorrean nola dagoen azaldu dugu... [+]

Eguneraketa berriak daude