Gizartea
Ingurumena
Politika
Ekonomia
Kultura
Euskara
Feminismoa
Hezkuntza
Nazioartea
Iritzia
igandea 2024ko urriaren 20an
"EUSKAL DEPARTAMENDUA, NOIZBAIT ZENDAKO EZ?"
- politikaren garapena «izozturik» duela salatu du Abertzaleen Batasunak (AB). Guk artean, Zuberora jo dugu. Maule kantonamenduko kontseilari nagusiarekin solastatu gara.
J
ean Pierre Mirande zaitugu, `Pepela' lagunentzako. Zuberotik kanpokoentzat xehetasun gehiago emanen al zenidake? Noiztik politikan, eta zertarako?
Bada 22 urte, Maule ondoko Garindaine herrian kontseilaria naizela Herriko Etxean. Sarri lau urte beteko ditut auzapez gisa. Orain bortz urtetik Mauleko kantonamenduko kontseilari nagusia naizela, Pauen dagoen Departamenduaren Kontseilu Orokorrean alki bat betetzen dut Zuberoako ordezkari gisa.
Nik dakidanez, bat baino gehiago harritu egin du zu politikaren maila horretara iritsi izanak.
Udalean kontseilari nintzelarik, ene kandidatura aurkeztu nuen eta ez nuen uste erreusituko nuenik kontseilari nagusia izaitea. Bertze lagun zenbaitekilan Zuberoan gaindi ari ginen, eta pentsatu genuen bertze indar bat egin behar genuela boterearen aldetik aitzinatzeko. Bai ekonomiaren aldetik bai kultura nahiz sozial aldetik politikaren karguetara behar zela heldu pentsatu genuen. Politikaren postu altuetan parte hartu behar genuela abantzatzeko alegia. Ez politika egiteko baina ekintza zonbaitetan aitzinatzeko.
Hori orduan pentsatzen zenuen. Eta orain? Funtsean politiko bat zara, hau da zure profesioa.
Egia erran, ez nuen pentsatzen politiko gizona izanen nintzenik. Gero sartu ondoren, politikan ari behar da izan. Politikan ari naiz, baina ene pentsamendua ez da politikan.
Alta bada. Kontseilu Orokorreko hautetsi izaki, karguak ez al zaitu nahitaez politikoki zure burua definitzera behartu? Abertzale gisa agertzeko arazorik ote?
Ez dut kartarik. Ene sentsibilitate politikoa badut, baina independiente gisa jokatu nahi dut. Zuberoan zenbaitendako abertzale osoa naiz, eta bon, nik ez dut kontrakoa erranen. Euskaltzale gogoa badut, kulturaren aldetik abertzale gisa agertu izan naiz. Politikaren aldetik ez naiz abertzaletasunari arras atxikia izan. Behar delarik, abertzaleen posizioak sostengatzen ditut lotsarik gabe, ene gogoa hor baita. Gero, abertzale zonbaitek pentsatzen dute ez naizela aski abertzale. Abertzale ez direnendako sobera abertzale naiz berriz. Non da arte ona? Ez dakit. Zernahi gisaz, ez da erraz arte on bat atxemaitea. Ene gogoa da, Zuberoan denek elkarrekin lan egin dezagun, Xiberoa aitzinarazteko molde bakarra.
«Oi Zuberoa! Zer hintzen eta non hago» dio kantuak. Zertan da ordea Zuberoa. Hegoaldeko euskaldunek ez dute Zuberoa aski ezagutzen naski?
Bai segurki eta maleruski. Kanpotik Zuberoa jainko bat bezala hartua da, bai kulturaren aldetik bai mintzairaren aldetik. Zuberoan gaindi politikari so bat eginez, 14.000 mila bizizale bertzerik ez gara hemen. Aurten, bizizale-errolda berri bat eginen da eta % 10etik goiti galduko du Zuberoak. Lantegiak aspaldian flakatzen ari dira eta departamenduaren barnean gure garapena zinez tipia da, herri tipia baikara. Hartakotz, bai Parisetik bai Bordeletik nahiz Pauetik erabakiak hartzea zaila da.
Departamendua eta Erregioaren aldetik ez duzuela ukaiten behar bezain bat laguntza ekonomikoa erran nahi duzu. Erabakiak hartzea zaila zertan, konparazione?
Konparazione, diruaren partitzean. Erregio nahiz Departamenduan, aberats diren lekuetan, kostapartean konparazione, bertze maila ekonomikoa dute. Xiberoan jendea zahartzen ari da, gazteak kostalderat joaiten dira, edo Pauerat, edo Bordelerat, edo berdin Pariserat oraino ere. Gazteek indar bizia emaiten diote ekonomiari, hemen gelditzen diren zaharrek ez dute ekonomia biziarazten. Guk zer emaiten diogu Departamenduari edo Erregioari ordea? Pobre gara, gero eta bizizale gutiago. Zuberoak bere finantzamendua bere gain hartzea gauza izugarri zaila da. Ekonomiaren aldetik Zuberoa zor handietan sartua da eta orduan kulturaren aldetik ez dugu inbertsio handirik egin ahal izan. Ekonomiak du lehentasuna eta kultura heldu da gibeletik. Guk konparazione, Zuberoako Ikastolen aldeko proiektuak prestatuak ditugu, baina horiek ez dute lehentasunik Departamendu, Erregio edo Estatuarendako. Gure sakeletik ezin dugu aitzina eraman, gutxi baikara. Alta, baratxe-baratxe, hemendik bizpairu urte Zuberoako Ikastolen aldeko proiektuek ukanen dute dirulaguntza.
Frantzian, jabetasun sindikatek pisu handia dute ekonomiaren garapenean. Zuberoan bi kantonamendutan banaturik zaudete. Nola egituratuta zaudete aspektu horretan?
Oraiko sindikatek, SIVOMAk (haranetako kudeaketa ekonomikoaz arduratzen den sindikatu mota) edo kantonamenduen arteko sindikatek ez digute deus ekartzen. Proiektu baten obratu behar dugularik, herriek pagatzen dute osoki. Exenplurako, aurten Mauleko kantonamenduko SIVOMAk lantegiak laguntzeko egin duen inbertsioa. Bada, sindikata hau zorretan dago, jendeka 800 libera baizik ez baita bildu kantonamenduko. Hots, pertsona bakoitzeko sos kopuru hori baino ez dugu bildu.
Entzuna dut ordea, Atharratze eta Mauleko kantonamenduetako sindikat bakar batean bilduko zaretela. Zer ekar dezake horrek?
Eiki. Pentsamendu zenbait badira asmo hori gauzatzeko, nahiz badiren auzapez zonbait kontra ere. Elkarren kontra jartzez ez gara abantzatzen, baina ideia honen aldekoen nahia da Komunitatearen Komuna delako baten egitea Zuberoan. Zuberoa sobera tipia da, eta bi kantonamenduek badugu interes aski formula honen barnean biltzeko. Akzione ainitz bereiz eramaten ditugu aitzina eta Zuberoako sindikata oso bat antolatu behar dugu fiskalitate osoa geureganatzeko. Oraiko gisan, fiskalitaterik gabe egiten dugu anitz akzione. Gure fiskalitatea izatez, herriak bilduko lituzke hemengo profesionalen tasak, konparazione.
Sindikatarik sindikata. Badago bertze bat ere, Irati pagadiko lur komunalen kudeakuntzaz arduratzen dena; zu buru izaki. Zein da bere zeregina hain justu? Kalapitak izan omen dituzue Larraineko herritarrekin.
Mendiko sindikat hori –
Commission Syndical du Pays de Soule
–, Zuberoko eta, oro har, Bortuko lurren propietatearen gestioneaz okupatzen da. Hastapenean kabaleen zaintzaz okupatzen zen, gero ehizaz ere okupatu da, eta berrikiago turismoaz ere. Ni naiz turismo sailaren arduradun nagusia. Kalapitak izan dira bai, Larraine eta Zuberoako gainontzeko herrien artean. Orain urte zenbait Larraineri baimen bat eman zitzaion Bortuko lur parte bat bere gisara erabiltzeko. Konbentzione bat izan zen eta denak akort.
Baina ehizarekin arazo batzuk jalgi dira. Larraintarrak ez dira akort beren lur horretan ehiza libro egiteko nonbait.
Akordioa sinatu zenean denak akort ziren. Hots, larraintarrak ziren lur horien jabe nolazpait. Orain berriz, gaineratikoek erraiten dute, funtsak –
lurrak–
zuberotar guziona direla. Arazoa da, jendeak ez direla beti berak. Hau da, sinatu zutenak eta oraikoak kanbiatu dira. Baina enetako hori arazo tipi bat baino ez da, zuberotarrek baditugu egiazko problemak.
Joan gaitezen politika eremura, orduan. Zuberoa Biarnoko jauntxoei saldua omen dago.
Salduak? Zuberoa ez da saldua, eta Zuberoko hauetsiak ere ez dira ez Paueri ez Baionari salduak. Zuberotarrak gara eta Zuberoarendako arrunt ari gara lanean. Hastekorik, gu lanean aritzen gara Zuberoa ondoan ditugun Salbaterre nahiz Barrenkoxe kantonamenduetako instituzionekilan. Bai baititugu akzione zenbaitetan gauza ainitz elkarrekilan ekartzeko eta eramateko. Elkarri loturik gaude, bai errepideetan bai industria aferetan, beraz Biarnoko zenbait kantonamenduekilan bortxatuak gara elkarrekin lan egiterat; gauza naturala baita, eta beharrezkoa. Berdin ari gara ere Baxenabarreko Amikuze, Oxtibarre nahiz Donapauleko kantonamenduekilan.
Euskal Departamenduaren afera nola ikusten duzu zuk zeuk? Zer iritzi duzu hortaz?
Ene ikusmoldea aldekoa izan da betidanik. Orain aspaldi erraiten nuen bai Euskal Departamenduari. Gero politikan sartu naiz independente gisara. Egun, erran nezake, ez dudala deus erraitekorik. Hola ez naiz ez alde ez kontra. Eta gisa honetara ez naiz saldua ez biarnesei ez euskaldunei. Alta bada, ene ikusmoldea da, egun batez badatekeela Euskal Departamendua. Ez dut pentsatzen biharko afera denik alta.
Horiek horrela, zurea badateke alde ez agertzeko, edota kontra agertzeko manera bat.
Ez, neholaz ere. Politikan ari garelarik ez gara soilik ari, denekilan ari gara lanean ditugun aferak eta arazoak gainditzeko eta ez blokeatzeko. Hautetsi gisa ene lana da proiektuak ekartzea eta debelopatzea Zuberoaren onerako. Hasten banaiz politikaren afera handietan, filosofia baten alde akort batekilan eta elkarren kontra bertzekilan fini da ene lana.
Alta bada, UDFko eta oraingo Departamenduaren buru den Francois Bayrouren hurbil ikusia zara abertzaleen begirada zorrotzetatik. Bera biarnes jauntxoa eta Euskal Departamenduaren arras kontrakoa da.
Francois Bayrouren ekipan naiz, baina independiente bezala ohartaratzen dut. Bere ekipan lan egiten dut mementuan eta Zuberoarendako indar gaitza ekartzen ahal dut, eta ekartzen dut nik uste. Ni ez nintzen Bayrouren zerrendan aurkeztu, ni independentea naiz. Gero, Bayrouren sostengua ukan dut eta gogo onez baliatzen dut. Zonbaitek Euskal Departamenduaren afera baliatu nahi badute Euskal Herria bakarrik biltzeko edota hersteko, arras tronpatzen dira. Euskal Departamendua izanen delarik ere, Euskal Herriak bat egiteko beharko du izan eta hortik bertzeengana zabaltzeko.
Hartara, zein da zure iritzia Euskal Departamendu baten alde paratu diren politikoez, Michel Intxauspe edota Nicole Peryz kasu, nahiz azken buruan deusik lortu ez duten.
Ene ikusmoldea da, hauek politikan ari direla baina berendako. Jendea ekarrarazten dute bozen erdiesteko. Hauek dira zinez politika gizonak edo politika emaztekiak. Ni ez naiz politikan sartu orainokoan, politikak bere berezitasuna ekartzen baitu. Politikak jendea bereizten du, eta nik edota ene ekipan ari garenok jendea bildu nahi dugu elkarrekin lan egiteko. Hori da ene kandidatura sostengatu dutenen ikusmoldea. Libroagoa gara eta aiseago mintzatzen eta obratzen ahal gara. Bestenaz, Peryk edo Intxauspek zer egiten duten? "Bai" erraiten dute bozen biltzeko eta gero kontrakoen egiteko. Abertzaleen jokoan sartu eta nahasi. Pariserat joan eta zer? Parisen ez dute serioski hartu oraino Euskal Departamenduaren afera.
Zure ikusmoldetik azterturik, Zuberoari interesatzen al zaio Euskal Departamendu bat?
Agian bai. Euskal Departamendurik ez dugu oraino, baina Zuberoari bera hasteko ez da bat. Oixtian aipatu Komunitatearen Komuna ez dugu oraino antolatu. Guk batu behar dugu lehenik, gu Maulekoak eta Atharratzekoak bereiz baikara. Gero gure ondoko kantonamenduetarat zabaldu, bestenaz kostaldeak erantsiko gaitu, kosta ari baita azkartzen eta handitzen eta gu pobretzen. Zuberoan kontrabotere bat egin behar dugu, eta biarnoaldearendako berdin pentsu dut.
Euskal Herria 2010 delakoak behar zituen kostaparte eta barnealdearen aldea orekatu, baita Ipar Euskal Herriak dituen beharrei erantzun ere. Zer balorazio egiten duzu Garapen Eskema delakoaz?
Baikorki ikusten dut. Kostaldeko azpiegitura azkarra da eta indar hori Landesetarat bideratu izan da osoki orain arte. Aipatu desmartxa honen bitartez Euskal Herria osoari buruzko proiektu ekonomiko-sozialak zabaltzen ari dira. Kulturak funtsa handia hartu du. Hedabideen –Euskal Irratiak– desmartxa hor dugu lekuko. Badakit hizkuntz eremuan eskasia handia dela oraino. Hizkuntz Kontseilua falta da, euskararen ofizializazioa eta abar. Baina, egun denak akort gara euskara galtzen ari dela erraiteko eta behar dela salbatu. Duela 10 urte nehork ez zuen oraiko sostengua ekartzen.
Politiko batzuk ez dute Garapen Eskema begi onez ikusten, uste baitute proiektuak Euskal Departamendura eramaten gaituela?
Eramaten bagaitu, ontsa, zendako ez?
Finitzeko. Zein da zure aburua Lizarra-Garazi akordioaz? Udalerrien Biltzar antolaketa...
Indarkeria izan delarik imagen gaizto bat ukan dugu hemen, bereizkuntza gaizto bat oraiko Departamenduaren barnean. Ezin izan dugu hegoaldeari buruz begiratu indarkeria zen bitartean. Orain, berriz, Lizarra-Garaziko akordioaren bidean kurutzatuko gara aiseago, bai ekonomia aldetik bai kultura aldetik. Udalerrien Biltzarra, zendako ez? Zuberoa lotua da molde natural batez Nafarroarekin. Lizarra-Garazi akordioa da libertateari buruz joaiteko manera bat nik uste, alkarretaratze posible baterako hastapena. Gisa honetara Euskal Herria osoko jendea batuko baita egunen batez. Lizarra-Garazi akordioa gauza izugarria da, behar da atxiki, luzaz atxiki, sekulako atxiki!
ABERTZALE POSIBILISTA
Zuberoako Garindainen sortu zen eta bertan bizi ere. Ezkondua eta bi seme-alabaren aita. Herriko Etxeko bere bulego paretak pastoral irudiez apainduak ditu; Garindainen jokaturiko Sabino Arana Goiri-ren irudia gailen. Bost pastoraletan aritu izana da. Kantua du afizio eta politika ofizio. Politiko gisa jardun aitzin, etxegintzan aritu zen teknikari. Bere aburuz, politikan baino aitaren etxea eraikitzeko lanetan ari da.
Irakurrienak
Matomo erabiliz
#1
Mikel Garcia Idiakez
#2
#3
#4
Mikel Garcia Idiakez
#5
#6
Onintza Irureta Azkune
Azkenak
2024-10-19
ARGIA
Erraldoiak protagonista dituen liburua atera du ARGIAk haurrentzat
MULTIMEDIA - elkarrizketa
2024-10-18
ARGIA
Langile bat hil da Lizarran, biltegi batek eztanda egin ondoren
56 urteko langile bat hil da Lizarran, Agralco (Agrupacion Alcoholera de Bodegas Cooperativas) biltegian lanean ari zela. 10:00ak aldera gertatu da ezbeharra, Lizarran la alcoholera moduan ezagutzen den nekazaritza hondakinen biltegian.
2024-10-18
Maitane Arnoso - Martínez
Beldurra espazio komun gisa
Herritarren segurtasunik ezaren kezka gero eta handiagoa da gure auzo eta hirietako elkarrizketetan, batez ere kalean bizirik dirauten Magrebeko gazteek eragindako lapurreten eta gatazken inguruan. Badirudi egoera horiek areagotu egin direla azken hilabeteetan, eta alarma eta... [+]
2024-10-18
Urko Apaolaza Avila
Puig Antich, Estatuak ez du inoiz barkamena eskatzen
Espainiako Gobernuak dokumentu bat helarazi die Salvador Puig Antichen arrebei, Oroimen Demokratikorako ministro Ángel Víctor Torresen eskutik. Frankismoak anarkista katalanari jarritako heriotza kondenaren “baliogabetasun akta” dela diote. Harrigarria... [+]
2024-10-18
Xabier Letona Biteri
Sinwarren hilketaren ondoren, gerrak bere horretan jarraitzen du
Yahya Sinwar Hamaseko burua hil ondoren, Ekialde Erdiko gerrak nola jarraituko duen aurrera mintzagai da hilketaren biharamunean. AEBek, Joe Bidenen ahotik, berehala iragarri dute orain su-etenak bidea libre izan dezakeela. Bide beretik jo dute Mendebaldeko hainbat buruzagik... [+]
2024-10-18
Ahotsa.info
Azken hiru urteetan altueratik erorita Nafarroan 10 langile hil direla salatu dute
LAB, CGT, Steilas, ESK, EHNE eta Hiru sindikatuek salatu dituzte Nafarroan altueratik erorita hil diren hamar langileen kasuak.
2024-10-18
Onintza Irureta Azkune
Marcos Maceira, A Mesa pola Normalización Lingüísticaren presidentea
“Oso zaila izango da galiziera leheneratzea PPren hizkuntza politika ez bada zuzentzen”
Galiziako Estatistika Institutuak galizieraren egoeraren inguruko inkestaren azken datuak ezagutarazi ditu. Ezagutza eta erabilerak, biek, egin dute atzera. Galera handiagoa da adin tarte gazteenetan. 5 eta 14 urte artekoen herenak adierazi du galiziera gutxi edo batere ez... [+]
Zergatik daude Renfeko trenak inoiz baino grafiti gehiagorekin margotuta?
Garraio publikoaren zerbitzuaren gainbeheraren barruan, alde estetiko hutsa bada ere, ohikoa bilakatu da trenak margoturik ikustea eta, behingoagatik bada ere, ez da arrazoi ekonomiko hutsengatik, langileek azaldu dutenez.
2024-10-18
Hala Bedi
Makroproiektuen aurkako manifestaziora deitu du Gasteizen Araba Bizirik!-ek, urriaren 26rako
“Araba ez dago salgai” eta “Makroproiekturik ez” lelopean egin dute deialdia. Urriaren 26an elkartuko dira 18:00etan “etekin pribatuak bermatzera” bideratuta dagoen eredu energetikoa eta “instituzioek jokatzen duten papera”... [+]
2024-10-18
Urumeako Kronika
‘Hariak’ zinemaldia erresistentzia istorioen lekuko, azaroaren 7tik 17ra Hernanin
Aurtengoa hirugarren edizioa izango da, eta memoriaren gaia hartuko da ardatz, Kulturarteko Plaza Feministan.
2024-10-18
Uriola.eus
Bazter Fest ospatuko dute Bilbon azaroaren 9an, protagonistak emakumeak diren hip-hop jaialdia
Azaroaren 9an, emakumeak protagonista diren hip-hop jaialdia ospatuko dute, 17:30etatik aurrera. Jaialdiak urtez urte hip-hop eta rap estiloetan ibilbide ezaguna duten emakume artistak bildu izan ditu.
2024-10-18
Bilbo Hiria Irratia
Xamarrek ‘Orhipean, Gure Herria ezagutzen’ liburuaren edizio berria aurkeztu du
Gaur Donostian Orhipean, Gure Herria ezagutzen liburuaren edizio berria aurkeztu dute. Bertan Izan da egilea Xamar eta berarekin batera Antton Luku, Isabel Isazelaia eta Lander Majuelo.
Eguneraketa berriak daude