Aitortu beharra dago ELA eta LABeko Idazkari Nagusiak, Jose Elorrieta eta Rafa Diez Usabiaga, buru eta gidari izatea erabakiorra izan dela ideologikoki ELA eta LAB bezain aldenduta dauden sindikatuek horrelako prozesu garrantzitsuari hel ziezaioten. Bere ideiekiko malgu eta sendo, Euskal Herriak subiranotasunik gabe ezin biziraungo lukeela eta bere eskakizun sozioekonomiko eta laboralak lortuko ez lituzkeela jakinik, gogor aritu dira idazkari nagusi biak bere sindikatuetan, puntuan puntuko ezadostasunak alde batera utzi eta gai amankomunean indarrak batuz: eraikuntza nazionalean, alegia.
Euskal Herriak, aurrera egiteko, Frantzia eta Espainiarekin konpondu gabeko gatazka politikoa duelako ideiaz jabeturik, bere helburu sindikalez gaindi joan dira bi sindikatu hauek. Horrela, alderdi politiko eta gizarte mugimendu abertzaleen arteko giro mesedegarria sortu eta ahalbidetu dute, alderdi politiko eta gizarte mugimendu hauek elkarrengandik sindikatuak bezain aldenduak badaude ere. Lizarra-Garaziko akordioa eta ETAren su-etena direla medio, eszenatoki politiko eta sozial berri bati eman dio honek bide.
Bi sindikatuok elkarlanari eusteko ahalegina giro politiko eta sozial abertzaleak onartua izan da, nahiz eta sarritan zalantzan jarria izan eta bereziki Estatu mailako sindikatu, alderdi eta hedabideek gaitzetsia izan. Eta hauteskunde sindikaletako emaitzen arabera, jarduera bateratu horren alde azaltzen dira euskal langileak. Hori dela-eta, ELA eta LABek Hego Euskal Herriko gehiengo sindikala osatzen jarraitzen dute

1.- Dudarik gabe, esan dezakegu oso positiboa izan dela ELA eta LABen arteko elkarlana. Denbora honetan, bi sindikatuok hausnarketa amankomunak egiteko gai izan gara eta dinamika honek erabakiak hartzeko orduan balio handia izan du. Era honetan, gehiengo sindikala erreferentzia izatea lortu dugu arlo askotan. Maila orokor batean, Euskal Herriak bizi duen egoera berri honetarako bi sindikatuok egin ekarpena ere aipatuko genuke.
2.- Bi eratako arazoak izan ditugu. Alde batetik, bi sindikatuok urte askotan eraman dugun jarduera eta kultura propioei zegozkienak. Baina, zorionez, ahalegin berezirik gabe gainditu ditugu arazo hauek eta une honetan kointzidentzia aipagarriak lortu ditugu. Bestetik, alde bakoitzak aurrera egiteko dituen mugak eta honek sortzen dituen blokeoak gainditzeko, ezinbestekoak izan dira eztabaida eta hausnarketa, beti ere, leialtasun giro batean. Konfrontazioa ezinbestekoa zela jakin arren, kolaborazioaren bidez arazoei irtenbideak aurkitzen ahalegindu gara.
3.- Modu batean entsegu bat bezala har dezakegu bi erakundeon arteko lankidetza, baina ez laborategi batean sortutakoa, gizarte errealean baizik. Gure ustez, beharrezkoa zen entsegu hau egitea eta gure esku zegoen guztia jarri dugu aurrera ateratzeko. Bestalde, ez gara inoiz bakarrik egon, aliatu bat baino gehiago izan dugu eta hauen laguntza garrantzizkoa izan dela aitortu behar dugu. Zorionez, gauzak ondo joan dira eta Lizarrara iritsi gara. Erakunde bakoitzak bere bideak eta erritmoak ditu erabakiak hartzeko eta une honetan jarrera konbergente batetara heldu da indar mordoxka bat. Dena den, orain protagonismoa alderdi politikoei dagokie.
4.- Elkarrekin lanean jarraituko dugu, lehentasuna emanez enplegua bezalako aldarrikapenei. Gure lankidetzari beste ikuspegi bat eman behar diogu eta egoera politiko-juridiko berri batean, lan harremanen esparru propioa lortzeko gai izan behar dugu.
5.- Sindikatu estatalekin bi eratako arazoak ditugu: alde batetik, eredu sindikala eta bestetik, esparrua. Lehenengoari dagokionez, aipatu dezakegu estatu mailako sindikatuek ez dutela autonomia finantzierorik, eta ondorioz administrazioarekiko menpekotasuna izugarria da. Diru beharrek estrategia sindikala baldintzatzen dute eta tentsio sindikala galarazten diete. Esparruari dagokionez, argi dago sindikatu hauek Estatu zentralista eta uniforme baten aldeko apostua egin dutela eta jarrera hau ez dator bat, erabat aurka dago, sindikatu abertzaleek defendatzen dugunarekin. Bestalde, kontutan hartu behar da, eraikuntza nazionalean esparru sozial eta ekonomikoak garrantzi apartekoa duela. Gehiengoaren iritzia errespetatzen badute, konpromezuzko irtenbide bat lor daiteke, baina gaur egun sindikatu estatalak ez dira horren aldekoak. Arazo hauez gain, beste bat aipatuko nuke, aurreko arazoekin zer ikusi handia duena. Sindikatu estatalek "navarrismo"aren aldeko apustua egin dute sindikatu abertzaleak baztertu eta erasotzeko. Nafarroan CCOO eta UGTk daramaten jarrera adierazgarria da ohar gaitezen nola jokatzen duten sindikatu hauek gehiengoa dutenean.
6.- Ez du erantzunik merezi.
7.- Hauteskunde sindikal hauetan ELA eta LABek gora egin dute eta inoiz izan dituzten emaitzarik hoberenak izan dituzte. ELAk ordezkarien %40,18 lortu du, inoiz izan duen kopururik handiena. Ngusitasuna homogeneoa da EAEn, esukualde nahiz sektore guztietan nagusitu baita. Era honetan, aipagarria da Ibar Ezkerrean ELAk %43ko ordezkaritza duela.
Era berean, pozgarria da Nafarroan ELAk izan duen igoera. Hauteskundeak EAEn amaitzear dauden bitartean, Nafarroan oraindik asko falta da eta oraindik goiz da emaitzak emateko. Baina, aurrera dezakegu ELAk lortuko duen ordezkari kopurua %25tik hurbil egongo dela.
8.-Uste dugu une honetan hau ez dela lan hipotesi bat

1.- Guztiz baikorra. ELA-LAB jarduera bateratuak hasieratik inertzia politiko eta sindikal asko ezegonkortu zituen, eremu ideologiko ezberdinetan, eta batez ere abertzalean, erreferentzia eta eragin handiko faktore politiko bilakatuz. LAB jakitun zen kolaborazio horretan sakonduz gogoeta eta azterketa berriak sortuko zituena eta, horren ondorioz, estatutuaren "bidaia" zalantzan jartzen hasiko zena. Hots, kolaborazio horrek zalantzan jartze sakonago baten hastapena behar zuela izan, frankismoan sortutako esparru politiko, ekonomiko eta sozialarena alegia. Gaur, guztien ahaleginekin, elkarlanak horretarako balio izan duela eta, are gehiago, egungo egoera ahalbidetu duen faktore politiko garrantzitsuetako bat izan dela uste dut.
2.- Zailtasunak asko izan dira kontuan hartuta 15 urte iraun zituen "kultura" politikoarekin hautsi zela. Barne-ezegonkortasun nabariak izateko arriskua zegoen eta horrek hausnarketa eta azalpenerako ahalegin berezia eskatzen zigun. Gezurra esango nuke prozesu honetan bidegurutzeak izan ez ditugula esango banu, baina unean unekoa erlatibizatuz eta beti ikuspuntu politikotik begiratuta gainditu ditugu.
3.- Bi fase politikoren tresna-zubia izan da. Hego Euskal Herria pixkanaka heriotzera zeraman "autonomismo" batetatik atera eta etorkizunera hausnarketa eta aldarrikapen berriekin begiratu beharra zegoen. LAB-ELA beste bidai politiko bat abiatzeko oinarriak sortzen joan da. Euskal Herriarentzako Demokrazia, Bakea eta Subiranotasunarena. Euskal Nazioaren eraikuntza nazioal eta sozialarena.
4.- Gure herriaren etorkizuna eraikitzea ahalbidetuko duten oinarri demokratikoak lortzeko subjetu bat izan behar du sindikalgintzak. Lizarrako trenari indarra emateaz gainera, LABek beste balore eta konpromisoak dituen gizarte baten alde borrokatuko du. Lan eta aberastasunaren banaketa funtsezkoa da. Langileek ikuspuntu ekonomiko eta sozialetik Euskal Herriaren subiranotasuna positiboa dela ikusi behar dute. Lizarra-Garaziren sozializazioak PP, PSOE, UPN, UGT, CCOO eta abarren irudi demokratiko faltsua agerian utzi behar duen bezala, erakutsi behar dugu Euskal Herriaren eraikuntza politiko, kultural, ekonomiko eta soziala demokrazioaren sinonimo dela.
5.- Ez dago harremanik. Estatuan CCOOk eta UGTk bi urte baino gehiago daramatzate PPko Gobernuarekin "bake sozial"ean. Nafarroan sindikalgintza abertzaleari erabateko "apartheid"a egiten diote eta Vascongadetan PP eta PSOEren politikaren gatibu dira. Guk harreman eszenatoki bat nahi genuke, baina hori euren esku dago.
6.- Demagogia egiteaz gain, eskubiaren diskurtso erreakzionarioan dutela iturburua. LABen ustez, sindikalgintzak lantegien aldarrikapenei erantzuteaz gain, langileei eragiten dieten egiturazko arazoei egin behar die aurre. Historikoki sindikalgintzak eskubide demokratikoen alde egin du, baita autodeterminazio eskubidearen alde ere. Nor aldatu da? Bada, CCOO eta UGT. Lehena batez ere, bere historia kontuan hartuta.
7.- Emaitzek LABen aurrerapena berresten dute, eta oro har "gehiengo sindikal" horren indarra. Uste dugu Vascondagetan hirugarren izango garela, UGT gaindituz eta CCOOtik puntu batera. Orokorrean emaitzak onak dira. Hori bai, nabarmendu nahi dut Araban eta Bizkaian gure itxaropenak handiagoak zirela eta ahalegin bat egingo dugu horiek berbideratzeko. Nafarroan aurreikuspenak ona dira, oro har % 12 eta enpresa komiteetan % 15 gainditzea espero dugu.
8.- LABen ez dugu galdera hori egiten, pentsaezina da. LABek, sindikatu abertzale eta independentista gisa, estrategia ildo batzuk dauzka. Ildo horietara beste erakundeak hurbilduko balira, galdera planteatu ahalko litzateke