«ORTIK ETA EMENDIK»: 100.000 ESAPIDE CD-ROM-EAN


2021eko uztailaren 19an
Ortik eta Emendik. Herri euskarako esamoldeen bilduma»k euskarri ezberdinak ezagutu ditu urtetan zehar. Egilea, Aita Justo M. Mokoroa, euskal herri hizkerako eta orduko euskal argitalpenetako edozein esamolde entzun zein irakurri ahala kuadernotxo batean apuntatzen hasi zen 1931n. Urteek aurrera egin ahala, ehun bat koaderno osatu zituen. Egilearen hasierako asmoa ez zen lan luze eta neketsua argitaratzea baina orduko Bilboko Gotzaiordea zen Juan Mari Uriartek lana kaleratu behar zuela esan zion. 1981ean, Labayru Ikastegiak Mokoroaren lana argitaratzeko eskaria jaso zuen. Jadanik, egileak esamolde guztiak fitxetan idatzita zituen, guztira 92.167 ziren. Lehendabiziko lana fitxa horiek guztiak informatizatzea izan zen. Prozesu luze horretan, Mokoroak berak aztertu zuen lana inongo akatsik egon ez zedin.
1990ean kaleratu zen obra bi tomotan, Jaurlaritza, Labayru eta Etor-en arteko hitzarmenaren bidez. Hala ere, Labayruko kideen ustez inprimatutako edizioa ez da batere erraza erabiltzeko. Ez dago ohiko ordenu alfabetikoan sailkatuta, gaika baizik, eta horrek, beste muga askoren artean, behartu egiten du erabiltzailea gaien eta kontzeptuen aurkibidea buruz ezagutzera. Azken urteotan teknika informatikoekin bat eginez, Labayruko kideek irtenbide egokia aurkitu diote Mokoroaren lanari: CD-ROM-ean jasotako edizioa egitea, fitxa lexikografikoetako informazioetara zuzen iristeko aukera eskainiko lukeen programa egokiarekin. Ametzagaiña taldeari eman zioten «Ortik eta Emendik» CD-ROM formatora egokitzeko ardura. Honek, datu baseak, Software egokia prestatu, eta interfaze grafikoak diseinatu ditu. 700 ale inguru kaleratu dituzte. Proiektuaren kostuei aurre egiteko HAEE-IVAPekin hitzarmena sinatu dute.


EUSKARRI BERRIAREN BALIOA.

Bertsio informatikoan, liburuan dauden gai, kontzeptu, esamolde... berberak aurki daitezke. Bi euskarrietan 22 gairi dagozkien esapideak daude: Gizakia, Elikadura, Jantziak eta Komunikabideak, besteak beste. Liburuan, esamolde edo hitz bat gaika bilatu behar dugu. Hala ere, Asier Astigarraga Labayruko kidearen ustez, hau oso zaila izan daiteke, hitz bat gai baten barruan kokatzea subjetiboa delako. «

Adibidez, euskaraz erderazko "eres un rata" nola esan jakin nahi badugu, non bilatu? Hitz horrek ez baitu animaliaren konotazio hori, baizik eta zekenarena
», dio Astigarragak. CD-ROMean berriz, bilaketa gaien arabera edo hitzen arabera egin daiteke. Horrela «rata» hitza idazten baldin badugu zenbat esamoldeetan eta zenbat aldiz agertzen den esango digu ordenadoreak. Bertsio informatikoan gainera, hitzak elkartu edo konbinatu daitezke esapideak aurkitzeko. Bi euskarrietan, esamolde bat aurkitzen dugunean, informazioa emango zaigu horren inguruan: zein euskalkitan idatzita dagoen, zein den iturburua, hots, zein argitalpenetan aurkitu zuen Mokoroak alokuzio hori eta zein den lekukoa (esapide hori erabili zuen pertsona). Azken hauen artean orduko herri hizkeraren ispilu ziren idazleak aurkituko ditugu, esaterako, Orixe, Mogel, Azkue, Pablo Zamarripa... Labayru Ikastegiko kideek dudarik ez dute, lan honen formatu egokiena CD-ROM-a dela, bilaketa askoz arinagoa eta zehatzagoa delako eta inprimaturiko bi tomoek dituzten 3.600 orrialdeak 15 gramoko disko optiko batean gordeta daudelako.


MERKATU MUGATUA.

CD-ROM-a ez da salmenta masiborako egin. Batez ere, idazle, irakasle, itzultzaile eta orohar lanbidez testuak idazten dabiltzan profesionalen beharrizanak asetzeko egindako lana da. Astigarragak dioenez «

ez da DBHko ikasle batek erabiltzeko CD-ROMa, bai aldiz, kazetari, idazle edo sentsibilitate jakin bat duen irakurle batek erabiltzekoa
». Batzuek alferrikako lantzat jo dute. Labayruko kideek berriz, oso tresna baliagarritzat hartzen dute, euren ustez, ez zaio errentagarritasun ekonomikoari begiratu behar, kulturalari baizik. «

Aita Mokoroak ez zuen dirurik jaso egindako lanagatik, baina norbaitek lan honen kostua zenbatekoa izan daitekeen jakin nahi balu, pentsa dezala Mokoroak euskal kulturari egin dion oparia dela
»

Bizitza-ezpalak eta lanak

Aita Justo Maria Mokoroa, 1901eko irailaren 28an jaio zen Tolosan. Gurasoek, gogo biziz bihotzean bi helburu hauek sarrarazi zizkioten: kristau sinesmena eta euskal izaeraren maitasuna. Hamaika urte zituela, Tafallako Calasanz apaizetxean hasi zen eta 1924an On Mateo Mujika Gotzainaren eskutik apaiztu zen Eskolapioen ordenuan. Euskal Herria hezitzeko biderik egokiena euskara zela ikusirik, berezko nahiak eta inguruko giroak bultzaturik, aldizkarietan eta sariketetan parte hartzen hasi zen, baita sariak irabazi ere. Txilen zenbait urte bizi zen. Bertan, frantzesa eta Apolojetika irakatsi zuen, euskararen aldeko lana baztertu barik, eta horrela, esaterako Txilen «Gure baratzeko loreak» bilduma argitaratu zuen. Gerra aurretik, herri batentzat hizkuntzak duen garrantziaz diharduen «Genio y Lengua» liburua idatzi zuen. Liburu honek eragin handia izan zuen hasierako ETA mugimenduan eta garaiko gazte abertzaleengan. Euskararen batasunaz kezkatuta, «De vida o muerte» eta «Batasunari batzuk agurka eta beste batzuk aurka» liburuak idatzi zituen. Bitarte horretan, Deustuko Unibertsitateak, Euskal Antropologi astea eratu zuela eta, linguistikaz egin zen mahainguruan sortu ziren galderen erantzuna eskatu zioten. Gogo txarrez eta behartuta bere erantzunak eman zizkien. Bere aspaldiko iritzien alde eta Euskaltzaindiak onartu zituen bideen aurka gogor ekin zion. Iritzi horiek «Lengua vasca de hoy y mañana» izenburuarekin argitaratuak daude. Mokoroaren lanik garrantzitsuena eta azkena izan zena, herri-literaturan oinarritutako milaka esaera jator biltzen dituen «Ortik eta emendik» dugu. Autorea bere bizitzaren azken urteetan buru-belarri aritu zen lan horrekin, ohiko zereginak alde batera utziz. 1990ean azkenik lana bi tomotan argitaraturik ikusi zuen. Handik hil batzura zendu zen


Azkenak
LAB: “Klase elkartasunaren oinarrizko printzipioa da langile migranteei harrera egitea”

Botere sindikalaren inguruko bigarren azterlana argitaratu du Ipar Hegoa fundazioak. 2016an argitaratu zuen lehena eta, beraz, orain 2016 eta 2023 arteko eboluzioa ikus daiteke. Ondorio nagusien berri emateko prentsa agerraldia egin dute ostiral honetan LABeko koordinatzaile... [+]


2025-01-03 | Leire Ibar
Etxegabetzeko arriskuan daude bi familia Burlatan

Burlatan, Nafarroan, bi familia euren etxeetatik kaleratuak izateko arriskuan daude. Iruñerriko Etxebizitza Sindikatu Sozialistak azaldu duenez, familia bat putre-funts batek bota nahi du, alokairu kontratua berritzea ukatu diolako; beste familia, berriz, etxejabeak bota... [+]


WordPress-en formularioak sortzeko Ninja Forms plugina euskaratu du Iametzak

WordPress-en formularioak sortzeko Ninja Forms pluginaren euskaratzea utzita zegoela ikusita, Iametzak bere gain hartu du itzulpena eguneratzeko lana.


Analisia
2025ean etxebizitza zer?

Urte berria hasi dugu, baina etxebizitza arazo oso potoloa bihurtu zaigula aspaldi honetan, hori ez da berria. Hala ere, azkenaldian zabaldu diren datuak ikusita, 2025a mugarri bat markatzekotan dela esan daiteke, eta iragar ezinak diren ondorio sozial eta politikoak antzeman... [+]


Boli Kosta: Frantziako armada kanporatzen duen zazpigarren estatu afrikarra

Joan den asteartean, hilaren 31n, Boli Kostako presidente Alassane Ouattarak iragarri zuen bertan behera utziko zituela Frantziarekiko harreman militarrak. Horren ondorioz, datozen asteetan 1.000 bat soldadu frantses atera beharko dira herrialdetik.


2025-01-03 | Leire Ibar
2025etik aurrera, Hego Euskal Herrian alokairuak gehienez %2,2 igoko dira berritzean

Espainiako Estatistika Institutuak erreferentziazko indize berria argitaratu du urtarrilaren 2an. Horren arabera, alokairuen prezioak gehienez %2,2 garestitu ahalko dira urtean. Indize hau 2023ko maiatzaren 25ean indarrean sartu zen Etxebizitza Legearen ondorio da, eta data... [+]


2025-01-03 | Gedar
Pertsona afroamerikar bat kolpeka erail dute kartzelariek AEBetako espetxe batean

Hiru funtzionariok jipoitu zuten Robert Brooks, eskuak bizkarrera lotuta zituela. Hurrengo egunean hil zen, eta autopsiak dio asfixia izan zela heriotzaren kausa.


2025-01-03 | ARGIA
Surf irakasle batentzat 85 urteko kartzela zigor-eskaera, adin txikikoei sexu gehiegikeriak egiteagatik

Gipuzkoako Fiskaltzaren ustez, 40 urteko irakasle hondarribiarrak 9 eta 17 urte arteko hamaika adin txikikori sexu gehiegikeriak egin zizkien 2011 eta 2021 urte artean. 2021ean kartzelatu zuten, bere sei ikaslek salaketa jarri eta gero.


2025-01-03 | Jon Torner Zabala
Espainiako Pilota Federazioa
“Eskura dauzkagun lege-erreminta guztiak baliatuko ditugu Espainiaren eskubideak babesteko”

Askok espero zuen moduan, Nazioarteko Pilota Federazioak Euskadikoa onartu ostean eskubide osoko kide gisa, Espainiako kirol-erakunde, alderdi politiko edota hedabideek erabakiaren aurkako oldarraldia hasi dute, nork beretik presioa eginez. Ostegunean, Espainiako Pilota... [+]


Euskararen kontrako oldarraldia salatzeko pintaketak egin dituzte epaitegietan eta CCOO eta UGTren egoitzetan

Baionako eta Donostiako epaitegiak margotu ostean, ostegun gauean Eibarko epaitegian pintaketa egin dute zenbait ekintzailek. "Oldarraldia gelditu" idatzi dute eta pintura berdea jaurti diote eraikinari. Abenduan, CCOO sindikatuaren egoitza ugari margotu dituzte, baita... [+]


Segi dezala akelarre antifaxistak

FERMIN MUGURUZA  40. URTEURRENA
Noiz: abenduaren 21ean.
Non: Bilbo Arenan.

-------------------------------------------

Urtero janzten da festa giroz Bilbo abenduaren 21ean. Sagardoa eta taloa protagonista, San Tomas eguneko azoka eguna da. Aurten, gainera,... [+]


Zunda bat Eguzkitik inoizko gertuen igaro da, arrakastaz

NASAren Parker zunda 6,1 milioi kilometroko distantziara arte gerturatu da Eguzkiaren azalera, bere misioaren lehen gerturatzean. Hala, Eguzkitik inoizko gertuen egon den objeku artifiziala bilakatu da. 692.000 kilometro orduko abiaduran igaro da, eta jasotako datuak funtsezkoak... [+]


Kultur transmisioa feminismotik zikloa izanen dute asteburuan Beran

Goldatz talde feministak antolatua, ortziralean, urtarrilaren 3an, Jantzari dokumentala proiektatuko dute Beralandetan (17:30ean) eta biharamunean, urtarrilaren 4an, Berako bestetako tradizioak aztergai izanen dituzte Maggie Bullen antropologoarekin leku berean (10:30).


Eguneraketa berriak daude