GOTZAINAK MEXIKOTIK BIDALITAKO GUTUNA
- zion Mexikotik 1545ean, Etxepareren «Linguae Vasconum Primitiae»k argia ikusi baino 8 urte lehenago. Koldo Zuazok lan bat osatu berri du Zumarragak erabilitako euskara aztertuz.
Lehendik ezaguna zenez, XVI. mendean –ordukoak dira euskararen inguruko lehen albisteak– oso bestelakoa da hizkuntzak Hego Euskal Herrian eta Iparraldean bizi zuen egoera. Mende horretako Europako herriek, egitura feudala bazterturik eta latinaren nagusitasuna gainbehera zetorrela, hizkuntza nazionalak bultzatzeari ekin zioten. Giro horretan, Ipar Euskal Herrian lehen hiztegi eta gramatika lanak burutu ziren, baita lehen literatur emaitzak ere. Mende horretan kokatu behar dira Bela, Zalgize, Etxepare, Oihenart, Leizarraga, Etxegarai, Tartas edota Belapeire. Hurrengo mendean euskarazko literatur lanak harrigarriro ugaldu ziren. Idazleetako batzuk, gainera, ikasiak ziren, unibertsitatean ibiliak eta euren lanetako batzuk maila handia lortu zuten –Axularren «Gero» kasu–. Irakurlegoa zabal samarra zela ere esan daiteke.
1492tik Gaztelako Koroarekin lotura estua mantentzen zuen Hegoaldeak eta horrek gazteleraren nagusitzea ekarri zuen. Ez gramatikarik, ez literatur lanik... kristau-ikasbide apur batzuk ezagutzen dira soilik euskaraz –Gipuzkoan, bakarra, eta berau argitaratzeko baimenik ez zen lortu– eta hauek euskaltzaletasunak bultzaturik baino, Erreforma protestanteari aurre egiteko burutu ziren. Euskararekiko jarrera hotza zen. Zuazok, hala ere, Hego Euskal Herrian hizkuntzarekiko epelagoak ziren bi gune aipatzen ditu. Horixe da, aurretik ezagutzen ziren datuen gainean berak egindako ekarpena. Iruñea eta bere inguruak osatzen dute gune horietako bat –XVII. mende hasieran buruturiko euskarazko poesia lehiketek islatzen dute hori– eta, bigarrena, Mendebaldean kokatu behar da –besteak beste, Zumarragaren gutuna da horren froga–. Mendebaldearen barruan, badirudi Durangaldean euskarak indar berezia zuela. Gune horietako egoera bereziaren arrazoia, Erdi Aroko tradizioaren jarraipenean bilatu behar da, dirudienez, garai horretan euskarazko literatura Mendebaldean inon baino oparoagoa zelako –Iparraldea salbu, noski–.
Ikuspegi orokorraz gain, eta aipaturiko bi mendeetan Durangon euskarak zuen indarra azaldurik, Zuazoren lanak bertako hizkeraren historiaren azterketan berrikuntzak ekarri ditu.
Lehenik, Zumarragaren gutunean agertzen diren 19 ezaugarri gaur egungo Mendebaldeko hizkeran bizirik dirautela ikusi zuen. Egilearen hitzetan, horrek esan nahi du «
ezaugarri horiek ez direla atzo goizean sortutakoak, aspaldikoak direla
Bigarrenik, hamaika dira egileak gutunean topatu eta gaur egun galduak dauden ezaugarriak. Ezaugarri horietako batzuri erreparatuz zera dio Zuazok: «
Zenbait alderditatik begiratuta, bizkaiera zaharra hurbilago zegoen gainerako euskalkietatik egungo bizkaiera baino
Bilakaera horren lekuko, azkenik, gutunean agertzen ez diren eta gaur egun Durangoko hizkerak dituen hamar ezaugarriak dira.
Horrela, bada, Durangoko gotzain batek Mexikotik arrebari idatzi zion gutun soil hura lagungarri da Durangoko eta Mendebaldeko euskararen bilakaera hobeto ezagutzeko. Eta, zentzu horretan, Zuazok, euskaldunok eskura ditugun dokumentu apurrak aztertzen ardura gehiago ipini beharko litzatekela dio: «
Dokumentu gutxi daukagu eta dauzkagun horiek hobeto aztertu beharko genituzke. Horretan oso zabarrak izan gara. Leizarraga, Axular eta oro har autore klasikoen hizkuntza ez da behar bezala aztertua izan
Donostiako herri mugimenduak artikulatuta hainbat auzotan antolatzen den Zinemaldi Alternatiboaren 16. edizioa aurkeztu dute (11 + 5, beraiek dioten bezala, eraitsitako Kortxoenea gaztetxeko bost urteei erreferentzia eginez). Aurten sei proiekzio egingo dituzte ondorengo... [+]
Herritarrak eskatzen du seinaleak euskaraz jartzeko. Gobernuak erantzuten dio legeak ez duela horretara behartzen. Behatokiak erantzuten dio, legeak ez badu derrigortzen ere, euskaraz jartzeko debekurik ez duela. Gobernuak bereari eusten dio. Alabaina, herritarrak tematzen dira... [+]
Baionako zitadelan proiektu berriak ditu armadak. Eraikin berriak egin nahi ditu eta horretarako oihanaren zati bat deseginen dute eta ura atxikitzeko bi gune ere sortu nahi dituzte.
Turkiar-estatubatuar aktibista irailaren 6an hil zuten Beiti herrian, Nablus hiriaren ondoan, Zisjordanian, Palestinako Lurralde Okupatuetan. Orain forentseen azterketek iradokitzen dutenez, Israelgo soldatuek zuzenean egin zioten tiro aktibistari.
Foru Gobernuak aitortu du motibazio politikoko biktimak direla hirurak. Hiru aitortza berri horiekin dagoeneko 36 pertsonari estuaren biktima izatea ofizialki aitortu die gobernuak.
Ostiral honetan betetzen dira 50 urte ETAk, 1974ko irailaren 13an, Madrilgo Rolando Kafetegian bonba bat lehertarazi eta hamahiru pertsona hil zituela. Ofizialki 2018an onartu zuen erakundeak ETAren egiletza, bere burua desagertze bidean jarri zuenean.
Faxisten aurka protesta egiteagatik auzipetu zituzten Lizarrako bi kideak. Asteazkenean, epaiketaren egunean, Lizarraldeko Kontseilu Sozialistak elkarretaratzea egin zuen epaitegi aurrean. Voxeko faxistak jarrera probokatzailearekin agertu ziren bertara, eta Guardia Zibilak... [+]
“Españolismoaren eta faxismoaren normalizazioan” Hispanitatearen egunak jokatzen duen papera salatzeko urriaren 12an Tafallan mobilizatuko da Ernai. “Gu, Nafarroako etorkizuna gara, haiek, aldiz, iragana. Faxismoak herri honetan lekurik ez duela argi... [+]
Gasteiztarrarekin bederatzi dira ihesaldian parte hartu zuten identifikatutako pertsonak. Guztira, Nafarroako DNA Bankua sortu zenetik 43 pertsonaren datuak lortu dituzte.
Zaurgarritasun ekonomikoaren baldintzak betetzen dituzten arren, Santander bankuak ordainketak epe batez etetea ukatu die bi familiei.