«Autozentsurak beti egon behar du, komunikabidea ez baita zurea bakarrik»


2021eko uztailaren 19an
Jose Felix Azurmendiri elkarrizketa
«Autozentsurak beti egon behar du, komunikabidea ez baita zurea bakarrik»
JOSE FELIX AZURMENDI
1987an Hernaniko egunkaria utzi zuen, handik urtebetera «Deia»ra pasatzeko. Duela pare bat hilabete, berriz, erredakzio horretatik hanka egin du Radio Euskadiko zuzendari izateko.
Hasi al zara lur hartzen Radio Euskadin?
Bai, azken batean hemen ere lehengai bera lantzen da: informazioa. Gero hori nola pasatu, hor dago aldaketa. Irratiak horretarako bere estiloa du, baita prentsa idatziak berea ere. Nolanahi dela, hemen talde egina aurkitu dut, ondo prestaturiko jendea. Hortaz, askotan egin behar dudana galdetzen jakin behar dut. Ikasten ari naiz, asko ikasten. Alde horretatik ere pozik nago. Beti pentsatu izan dut hau oso bitarteko egokia dela, beti izan naiz oso irratizalea. Irratiak abantaila asko ditu informazioa emateko garaian.
«Deia»tik aldegin izanak badu zerikusirik egunkari horrek bizi duen egoera zailarekin?
Badakit «Deia» ez dagoela bere momenturik onenean. Hala ere, neurri batzuk hartu dituzte; gainera, esan didatenez, neurriak positiboak izan dira eta gauzak zuzendu dituzte. Joan den urtean baino emaitza hobeak lortzen ari ei dira. Dena den, nik hau parentesi modura hartzen dut. Ez dakit zenbat denborakoa izango den, beharbada berriz bueltatuko bainaiz prentsa idatzira. Momentu batean pentsatu nuen komeni zela parentesi hori, aukera hori izan nuen eta hemen nago.
«Egin», «Deia» eta Radio Euskadi: hiru komunikabide hauek euren sorreran euskara progresiboki sartzen joatea planteatzen zuten eta gaur egun, ordea...
Ziur aski gure errua da, ez dugulako ondo azaldu, baina hori ez da horrela; EITBn, orokorrean hartuta, lau irrati daude: bi euskaraz eta bi erdaraz. Euskadi Irratia eta Euskadi Gaztea euskara hutsean ari dira; Radio Euskadin eta Radio Vitorian, aldiz, programazio guztia erdaraz da. Ez da sekula beste modu batera planteatu, alderantziz.
Planteamendu ona den ala ez? Beharbada gauza horiek berraztertu egin beharko lirateke. Hala ere, ez zait gustatzen euskara era testimonialean baino ez agertzea, elebitasun hori ez baita batere erreala.
Euskalkom jardunaldiak pasatuta jada, ausartuko zinateke euskal prentsaren diagnosia egitera? Zer dago faltan, zer soberan?
«Euskaldunon Egunkaria»ren kasuan pixka bat zentratuta, uste dut dudarik gabe pauso batzuk eman direla. Zer bilatzen dut nik «Egunkaria»n? Desberdintasuna. Hau da, Iparraldeko albisteak beste edozein egunkaritan baino hobe ematea, hainbat alorretan kultura beste edozein egunkarik baino hobeto ematea... Hori guztia gustura jasotzen dut, eta horiek dira «Egunkaria»k dituen aukerak; aukera inportanteak dira; gero, gainontzeko egunkarietan ageri diren albiste arruntak ez ditut «Egunkaria»n irakurtzen, jakin bai baitakit besteek baino bitarteko gutxiago dituztela albiste horiek lantzeko. Hortaz, egunkari konbentzional bat euskaraz egitea posible dela erakutsi eta gero, «Egunkaria»k bere berezitasunak lantzera jo beharko luke, ezin baikara testimonialismo hutsean bizitzen egon. Gero, bere ildo editorialarekin ere ez naiz beti bat etortzen.
Zer da gustatzen ez zaizuna?
Askotan bere inguruko errealitatea islatzen du (hori, egia esan, komunikabide guztiei gertatzen zaie), eta noski, Lasarte, Andoain edo Hernanikoa errealitate bat da; eta Enkarterrietakoa, esaterako, oso desberdina izan daiteke. Baina batez ere euskal munduan mugitzen bazara, normala da azkenean joera hori gehiegi nabaritzea. Egiaztatze bat baino ez da.
EITBra pasatuta, ez zaizu iruditzen bere lurraldetasunaren ikuspegia gehiegi mugatzen dela EAEra?
Dudarik gabe, EITBn ordezkatuta dauden guztiak ez dira denak abertzaleak, baina hori lurralde honen errealitatea da. Legebiltzarrean ere ez dira denak abertzaleak. EITB azkenean Gasteizko Legebiltzarraren isla baino ez da. Neuri ere gustatuko litzaidake hor Iparraldea eta Nafarroa ere sartuta egotea, baina hori ez da dugun errealitatea. Horregatik, abertzaleentzako EITB motz geratuko da apika, baina EITB erakundeetatik datorren zerbait da, ez abertzaleek sorturiko zerbait.
Eta ba al dauka izan behar lukeen zerbitzu publikoaren izaera hori?
Batzuek uste dute komunikabide publikoek gauza serioak soilik atera behar dituztela, eta hori ez da posible. Caracasen bazegoen kulturan oinarrituriko telebista kate bat, eta ez zuen inork ikusten. Oreka bat bilatu behar da; programazioak zabala izan behar du, anitza, eta denetik sartu behar duzu hor, komunikabideek oinezkoen mundu berean bizi behar baitute. Kulturaren alde hitz eginez dabiltzan batzuek eskatzen dituzten gauzak azkenean kulturaren aurka doazen gauzak dira.
Komunikabide desberdinetan ibilia zara. Zentsuratu al zaituzte inoiz? Edo izan al duzu autozentsuratu beharrik?
Autozentsuratu, askotan. Normalean badakizu zein tokitan zauden, eta hori komunikabide guztietan gertatzen da. Autozentsurak beti egon behar du, komunikabidea ez baita zurea bakarrik, ez zara mugitzen mundu abstraktu batean. Baina hor ere neurri batzuk izan behar dute. Autozentsura gauza bat da eta zentsura beste bat. Autozentsuran zu nagusi zara zer esan nahi duzun eta zer ez erabakitzeko. Nik ez dut sekula pentsatzen ez dudan zerbait idatzi, baina askotan isildu izan dut pentsatzen nuena.
Gero, nora zoazen ere jakin behar duzu, eta ni eroso sentitu izan naiz bai «Egin»en, bai «Deia»n, bai Radio Euskadin. Ziur naiz Madrilgo egunkari batean edo hemengo beste egunkarietan «...porque nosotros los españoles...» eta gisakoak esaten ez nintzela batere eroso sentituko.
Hala ere, badira zentsura era sotilagoak ere; publizitatea ukatzea, adibidez...
Horretan sakonduz gero ondorio batera irits gaitezke: gizarte hau ez da guk nahi dugun onena, eta hau horren ondorioetako bat da. Ez da komunikabideekin espreski egiten den itsuskeria bat. Gauza bera esan dezakegu hainbeste aipatzen den aukera berdintasunarekin ere: baserri batean jaiotako haurrak familia burges batean jaiotakoak baino askoz argiagoa izan beharko du aurrera egin nahi badu. Gizarte honek akats ugari ditu, bai, baina hala ere hau esan beharra dago: orain arte ezagutu dugun gizarterik onena da. Euskaldunok behintzat ez dugu gizarte hoberik ezagutu. Zentsura, azken batean, gizarte honen eta logika kapitalistaren ondorioa da. Erakundeen dirulaguntzekin ere berdin, legebiltzar baten logikari erantzuten baitiete; zu beharbada ez zaude ados logika horrekin, baina beste batzuk ados egon daitezke.
Jo dezagun konkretura, hala ere; zeresan ugari eman du `Deia-k' erakundeetatik dagokiona baino diru kopuru altuagoa jaso izanak, diru hori beste egunkari batzuei ukatzen zaien bitartean...
Ni ez naiz hor sakonean sartuko, parte interesatua bainaiz. Hala ere, sekula ateratzen ez diren pare bat gogoeta egin nahi ditut: «El Correo»k, esaterako, publizitatea jartzeko jartzen dituen baldintzak ez dira «Deia»renak. Segun eta zein kanpaina egiteko, «Deia» prest dago eta «El Correo» ez. Kontuz hor. Beste gauza bat: publizitateko tarifak ere hor daude. «El Correo»ko tarifak oso altuak badira... «Egin»ek kaleratu izan dituen datuak ere ez dira zuzenak. Egiaren zati bat dira soilik, «Deia»k beste batzuek ematen ez dituzten erraztasunak eta tarifa merkeak eskaintzen baititu.
«Egin»ek, ordea, epai ugari ditu bere alde propaganda instituzionalaren boikota dela-eta...
Ni ez nago «Egin»en aurka, baina ez dut ulertzen zergatik dagoen «Egin» batez ere «Deia»ren kontra. Bai «Egin» bai «Deia» oso ahulak dira, eta ez du merezi gure artean borrokan ibiltzeak. Hala ere, «Egin»ekin egiten ari direna ez dela zilegi esan beharra dago.
Aipa iezazkiguzu kazetaritzak eman dizkizun leziorik ederrena eta atsekaberik handiena.
Anglosaxoniarrek erabiltzen duten definizio bat oso gustuko dut; horren arabera, kazetaritza ezagutza-itsaso bat da, baina hazbete bateko sakonera baino ez dauka. Hori egia da. Askotan ez daukagu gauzak sakontzeko astirik. Hori ez da ona, baina badugu beste abantaila bat ere: erakusleiho batean bizi gara, eta berehala izaten dugu albisteen berri, informazio asko jasotzen dugu, eta hori bizitzarako aberasgarria da. Baina hor dago akats handiena ere: edo insensiblea bihurtzen zara edo berri txarren kopurua dela-eta askotan beste batzuek baino gehiago sufritzen duzu. Informatuta egotea ona da, baina informazioa askotan berri txarrez betea datorrenez, zure bizitza ere besteena baino tristeagoa izaten da.
Tartekako jarreratan ibiltzea ez dela batere erraza esan izan duzu...
Ohituta gaude (ez beti, baina bai askotan, eta honek bai ezker abertzalearentzako bai besteentzako ere balio du) gauzak osotasunean hartzen: «hau oso ona da» edo «hau oso txarra da» esaten, alegia. Batzuek manikeismo hori berezkoa dute, baina beste batzuek, aldiz, ideologikoki fundamentatzen dute euren manikeismoa. Hau segurtasun ezaren ondorioa da: jendeak ez dauka inolako ziurtasunik, eta guztia azalduko dien ideologiaren bat behar dute. Eta horrela gaude, guztia hirukoizteko joerarekin: batzokiak, herriko tabernak, alkartetxeak...
Badago Elkarrik aipatzen zuen hirugarren gunerik?
Hirugarren espazioek oso fama txarra izan dute beti, oso zailak izan dira. Ez dut uste Elkarrin dauden guztien helburu eta lehentasuna bakebideak urratzea direnik. Nire ustez, Elkarrin daudenetako asko hor daude euren burua beste ezein alderdi politikotan ikusten ez dutelako. Alegia, ez daudela ados ezker abertzalearen gaur egungo estrategiarekin eta ez dituztela ikusten euren buruak ezker abertzalea ez den beste gune batean (ez EAJn, ez EAn). Nire ezagun batzuk behintzat horregatik sartu dira Elkarrin. Gakoa, ordea, beste bat da: jende hori ezker abertzalean korronte antolatu bihurtzea; alegia, ezker abertzaletik aldendu barik, honen baitan benetan pentsatzen dutena era askean esaten hastea.
Politika oso intentsoki bizi zuen belaunaldi batekoa zara. Ez duzu inoiz sentitu politikagintza aktibora pasatzeko irrikarik?
Gehiago oraindik? Ni herriaren militante sentitzen naiz. Uste dut Euskal Herria proiektu bat dela, eta gainera nire ofizioak politikagintza oso hurbiletik jarraitzera behartzen nau.
AITOR ZUBEROGOITIA
28-33

GaiezKomunikabidIrratiaRadio Euska
PertsonaiazAZURMENDI4
EgileezUBEROGOIT2Komunikabid



Azkenak
2024-08-09 | Euskal Irratiak
Baionako Euskal Museoak ehun urte bete ditu aurten

Mende batean, Baionako Euskal Museoak izan duen bilakaeraz erakusketa berezia sortu dute. Argazki, tindu edo objektuak ikusgai dira. 1924an William Boissel Bordaleko militarrak bultzatu zuen museoaren sorrera, "euskal herri tradizionalaren" ondarea babesteko... [+]


Sustantziarik gabea

Egia esan, pena ematen dit kritika honi izenburu hau ipintzea. Bizeten Carmen oso opera ederra da, sentimendu unibertsalak jorratzen dituena, hala nola pasioa, jeloskortasuna, maitatuaren posesioa, independentzia... Eta hori guztia musika-lan bikaina oinarri hartuta. Baina... [+]


Gasteizko jaietan izandako bi bortxaketak salatu dituzte

Bi bortxaketa eta beste sei erasoren salaketa zuzenak jaso ditu Gasteizko Mugimendu Feministak. Elkarretaratzea egin du erasoak salatzeko txosna gunean, ostegunean. Gasteizko Udalak elkarretaratzea ostiralean 11:00etan egin du. Erasoen harira ez dute inor atzeman, momentuz.


Euskal Herriko ikurrak kendu dituzte Atarrabiako pilotalekuan, Nafarroakoa izan ezik

Martxoaren 5ean zabaldutako auto batek armarria “kentzea edo ezabatzea” agindu zuen, “jarrera politiko baten aldeko posizionamendua” dela eta “neutraltasun politikoaren aurka” egiten duelako. UPNk jarri zuen salaketa, eta Atarrabiako alkate... [+]


Lodifobia eta patologizazioa Gurutzetako ospitaleko Genero Identitatearen Unitatean

Bizkaiko e28 koordinadorak salatu du kide trans lodi batek eraso lodifoboa pairatu duela Gurutzetako ospitaleko Genero Identitatearen Unitatean.


2024-08-09 | ARGIA
Uda honetan irakurtzea merezi duten sei liburu

ARGIAko erredakzioaren eskutik, sei irakurgai proposamen.


2024-08-09 | Axier Lopez
UPNk eta PSNk ez dute lortu Raimundo el Canastero zentsuratzea Tafallan

UPNk mozioa aurkeztu du Tafallako udalbatzan gobernu taldeari eskatzeko bertan behera utz dezala Raimundo el Canastero musika taldearekin zuen kontratua jaietan kontzertu bat egiteko. Lizarrako jaietan izandako polemikaren ondoren etorri da zentsura eskaera. PSN batu zaio... [+]


2024-08-09 | Axier Lopez
Beste milioi bat euro eman die Jaurlaritzak erdarazko hedabideei

Kultura eta Hizkuntza Politikako sailak nagusiki gaztelania darabilten hedabideetan "euskarazko albisteak areagotzeagatik" diru-laguntzak banatu ditu beste urte batez. Ia milioi bat euro banatu dute Noticias, Gara eta Vocento hedabide taldeen artean, artikulu batzuk... [+]


Ertzain bat atxilotu dute homizidio saiakera egotzita, lan orduetatik kanpo hiru pertsonari tiro egiteagatik

Ertzaintzak ertzain bat atxilotu du, hiru pertsona hiltzen saiatzea egotzita. Agentea lan orduetatik kanpo zegoen, eta deklaratu zuen bere buruaren defentsan egin ziela tiro furgonetan zihoazen ustezko hiru lapurri. Ertzaintzaren ikerketaren arabera, gezurra da deklaratu duena.


Sardiniak ezetz esan dio kolonizazio energetikoari

Haize-erroten eta eguzki-plaken ezarpen zabalarekin kezkatuta, populazioa "espekulazio energetiko" gisa kalifikatzen duen joera bati aurre egiten ari da.


2024-08-08 | ARGIA
Venezuelako Askapenaren brigada
“Herriak eta gobernuak ez dute atzerapausorik onartuko”

Venezuelan dauden Askapena talde internazionalistaren brigadistekin hitz egin du ARGIAk, hauteskundeen osteko egoeraz eta etorkizunaz.


2024-08-08 | ARGIA
Puigdemont Kataluniara itzuli da zazpi urteren ondoren, eta berriz ere desagertu da

Carles Puigdemont erbestetik itzuli da Kataluniara zazpi urteren ondoren. Salvador Illaren inbestidura saiora joan baino lehen, Bartzelonako Garaipenaren Arkuan hitzaldi labur bat eman du milaka lagunen aurrean. Poliziak Puigdemont atxilotzeko agindua du, baina ez du lortu... [+]


2024-08-08 | Sustatu
Twitterren alternatiben analisia: Bluesky, Mastodon eta Threads

Elon Musk-en jarrera ultra eta toxikoak egunetik egunera agerikoago izanik, X/Twitter noren eskutan dagoen edozeinek ikusten du. Berriz ere egunotan sare horretatik alde egiteko deiak eta agurrak ikusten ari gara, eta horren harira artikulu interesgarria irakurri dugu Electronic... [+]


Israel Donostiako Klasikotik kanporatzeko eskatu du Gernika-Palestina herri ekimenak

Larunbatean zeharkatuko ditu hiriko kaleak Donostiako Klasikoak, eta Gernika-Palestina herri ekimenak Israelek bertan duen presentzia salatu du, prentsaurreko batean. Adierazi dutenez, “genozidioa eteten ez duten bitartean” klasikoak ez luke Israel-Premier Tech... [+]


Eguneraketa berriak daude