«Hori bera da denen ixtorioa» Imanolen disko berrian «Zergaitik» abestia kantatzen duzu. Arraroa izan behar du ezagutzen ez duzun hizkuntza batean kantatzea...

Hizkuntza erabat ezezagun zait, bai. Kantu horretan kordina instrumentua erabili dut -beti fardelean daramadana-. Jatetxe batean musika tresna horrekin ari nintzela, Imanoli haren soinua gustatu eta bere diskoan sartuko ote nuen galdegin zidan. Ia ezezaguna da tresna eta horrek aparteko orijinaltasuna dakar. Euskaraz kantatzea berez da ezohikoa niretzat eta hein berean entzungo nauen jendearentzat. Imanolek bidalitako kasettea lehen aldiz entzun nuenean, espreski sartutako hitz grekoak zirela iruditu zitzaidan; oso gertuko hitzak.

Euskaraz kantatzea aspaldiko proiektua al zen?

Euskal Herriak, bai hego zein iparrak, oso harrera beroa eman dit beti; harengatik sentitzen dudan bihotz atximurrak lagundu dit euskaraz kantatzen eta Imanolek noski. Famili kontua ere bada. Hor dago Paco Ibañez Iberiar penintsula osoan gida bezala dudana, Imanol ere, gure kantuak. Horri ezin diot lana hots egin, plazer unea izan da; aspaldiko lagunak elkartzeko aitzakia.

Zer dela eta Jon Miranderen hitzak kantatu?

Imanolen hautua da. Ez dut euskal poesia ezagutzen eta gainera ez da erraza euskarara iristea. Imanolek poesiaz eta musikaz gustu ona duela jakinda, konfidantza guztiaz utzi nion lema.

Diskoa elkarrekin aurkezteko asmorik ba al duzue?

Ikusiko da. Aurki Imanol Parisera etorriko da eta ikusiko dugu zein eratara lagundu dezakedan diskoa aurkezten. Baina bere diskoa da, ni laguntzailea besterik ez naiz eta berak aurkeztu eta azaldu beharko du. Areago, berari galdetu beharko litzaioke zergatik gonbidatu nauen; gure adiskidetasuna eta elkarren lanari diogun begiruneaz gain izan dituen arrazoiez.

«Tout reste a dire» grabatu berri duzu Frantzian. Zenbat dituzu honez gero?

Hogeitik aurrerakoak zenbatu ere ez ditut egin; tartean bildumak eta zuzenekoak daude eta ez nuke jakingo esaten guztira zenbat disko osatu ditudan.

Azken disko honetan, aspalditik aukera on baten zain gordeak nituen kantuak sartu ditut. Pertsona oso ezberdinekin eta hizkuntza ezberdinetan sortutako kantuak dira: frantsesez, espainolez, ingelesez eta portugesez. Melodia greko bat eta XIII. mendeko beste kantu turkoa ere entzun daitezke.

Zerorrek aurkeztu behar bazenu nola egingo zenuke?

Bidai disko moduan; «Les faux voyagers» izeneko kantua ere badu. Bikote kantu dezente daude, Nilda Fernandezekin, Enzo Enzorekin...
«Patchwork» armonikoa da. Ez dira musika pieza ezberdinak, kantu, hizkuntza eta topaguneen birmoldaketa baizik. Oso gertuko sentitu dut diskoa, konponketak ere neronek egin ditut. Nire tailer txikian egiten dudanetik benetan gerturatzen den diskoa da baina lehengaiari hutsik egin gabe, estudio handi batean grabatua.

Zure kantuak miresten dituen jendeari ezezagunago egingo zaio akaso diskoa...

Beti izan dudan joeran sartzen dira azken honetako kantuak ere. Sekula ez dut nere burua gauza bakar batera mugatu, nire bizitzan bidaia asko egin ditut, jende ugari ezagutu eta etengabe kuxkuxeatzen ibili baitnaiz.

Brassens-en modukoak miresten ditut: gitarra eta ahotsarekin -kanpotik bederen ez du aldaketa handirik egin duten itxurarik- hain obra sakonalortzeko gai izan direlako. Nik kontrakoa egiten dut, kantu bakoitza mundu ezberdina bihurtuz.

Azken hamar urteotan, baina, nabari izan zaizu aldaketarik.

Ez nuke aldaketaz hitz egingo, kuriositateaz baizik; haruntzago iristeko nahia. Behar hori nire lanean islatzen dut baina lanaren gorputza aldatu gabe. Ni neu naiz beti lehengaia. Honek beste kultura batzuk bilatzen ditu, beste jomuga batzuk, eta horrek guztiak lehengaia aberasten du.

Musika belaunaldi baten etiketa izan zineten kantautoreak. Zuekin amaituko dira edo beste abeslari batzuetan deskubritu duzu estilo hori?
Bada tradizio bat. Renaud, Alan Souchon,... asko dira. Onak eta ez hain onak. Aldatu dena teknologia da; gaur Bernard Lavillier entzuten aritu naiz, korronte berberean dagoena, eta hark sintetizadoreko doinu asko hartzen ditu.

Zure lanean izpirituaren lasaitasuna helarazten saiatzen zara. Ez al zara oasia sentitzen orduko 180 kilometroko abiaduraz dabilen gizartean?
Bide ibilia badut eta gauzak nire erritmora eramateko zortea. Nahiz eta zenbaitetan hemendik alde egin, lekua egina dut. Zortea da oso arrakastatsu bihurtu diren hitzak idaztea, handientzat idatzi izana edota historian geldituko diren «Meteque» zein «Ma solitude, la liberte» bezalako diskoak osatzea.

kantatzen hasterako ere, banuen egile lana eta horrek arrakasta bilatu behar horren menpekotasunetik babestu ninduen. Plazerragatik egiten nuen, kontzientziaz baina bestelako handinahirik gabe.

Naizen bezala izateak, nire moduko pertsonak aurkitzen lagundu dit. Paco Ibañez, esaterako, Tel Aviveko taberna batean ezagutu nuen. Elkarri begiratu genion eta gaur arte adiskide. 33 urte igaro dira ordutik.

Duela hamar urteko entzuleak ala azken kontzertuan -Bartzelonan maiatzaren zazpianzeudenak nahiago?

Duela 25 urteko kontzertuetara etortzen zen jendearen adineko lagun asko zeuden Bartzelonan; denborak aurrera egin izan ez balu bezala. Ez ziren orduko nostalgikoak, ordea. Bazeuden 15 urteko gazteak ere, oso harrera beroa egin zidatenak.

Lanbide honetan zorigaitzeko industri, merkatu legeak daude. Tranparen gainetik jauzi egitea lortzen duzunean eta herriarekin zuzeneko hartuemana izan, zarena izatera iritsi zara.

Ile zurituko Moustakiren aurretik, Georgesik izan al zen?

18 urterekin abentura horretan sartu nintzenean, ez nekien ongi zertara nindoan ere. Parisko kafeetan, mediterranear itsasertzean, Toulouse inguruan hasi nintzen kantatzen, behin norbait etorri eta zera esan zidan arte: «egiten duzuna oso ongi dago zatoz bihar nirekin hitz egitera». Musika ibilbideari ekin aurretik horretan jantziago izatea nahiago izango nukeen.

Ez al da itogarria Paris bezalako hiri handi batean bizitzea?

Ile-Saint-Louis-eko patxadako leku batean bizi naiz. Etxe isila da, argia, zabala. Atsegin dut Paris, erakargarria da oso: Poesia eta literaturaren hiria. Hiri oso musikala, musiko handiak eman dituena, nahiz eta haien musika ez den Frantzian inspiratu. Niri esaterako gehiago eragin didate Mediterraneo aldeko, Indiako, edota Estatu Batuetako musikek. Frantzian ez dago herri musikarik. Brassens edota Leo Ferrer-en modukoek izaera frantsesa gorde dute baina ez dago bertako errepertoriorik.

Hemendik leku guztietara joan zaitezke. Irla bat da. Jende guztiak inoiz bisitatu duen lekua, lanera, ikastera, irakastera etorritakoak. Paris ez da frantsesa, herrialde bat da eta haren inguruan dago Frantzia.

Abeslari batek ba al du jubilazio adinik?

62 urteotan makina bat jubilazio hartu ditut; bi urtekoak ere bai idazteko. Orain hainbat proiektu ditut, birak egiteko, zinema proposamenak, libururen bat idazteko. Aukeran guztia.

JULEN ARRIOLA