«Opera berriaren bila abiatu arren ez genuke inoren eredu izan nahi»


2021eko uztailaren 19an

«Opera berriaren bila abiatu arren ez genuke inoren eredu izan nahi»
Jon Casenave, udaberrian estreinatuko den «Ilargi xendera» operaren idazlea
Istorio erdi miresgarri, erdi bizigarrirako musika zuten pentsatua. Kontaketa klasikoa apurtzeko luma falta zelarik, Casenaverena behar. Gau batez hartu zuten «Ilargi xendera», martxoaren 30 eta 31n Baionan estreinatuko den euskal opera.
Erreferente bihurtuko al da Zabalette-Casenave bikotea aurrerantzean gainontzeko euskal operagileentzat?
Kontaketa klasikotik urrunduz zerbait berria nahi genuen arren, ez nuke inoren eredu izan nahi. Opera honek baldintza bereziak ditu: giro miresgarri eta bizigarria hautatu genuen musikarengatik, baina beste idazle eta musikari batek arras ikuskizun desberdinak girotu ditzake.
Badira hiru urte Peio Zabalette musikarekin eta zu lumarekin euskal opera lantzen hasi zinetela. Zerk bultzatuta?
Lehenagoko esperientzia bagenuen, «Bidaia» izeneko ikuskizunarekin. Baionako Orkestraren zuzendariak horrela eskatuta, lan hori opera moduan aurkez genezakeela pentsatu genuen. Euskal operaren istorioa ikusirik, pentsatzen ahal dugu tradizio hori gelditua zela eta guk hari jarraitu gabe zerbait berria egin nahi genuen. Orduan musikariak baldintzak pausotu zituen istorio erdi miresgarria eta erdi fantastikoa sortzeko. Ondoren kontaketa klasikotik urruntzeko testua aurkitu behar zen, gizarte mailako arazoak ahalik eta gutxien aitatuz.
Istorioa sortzerakoan zein eratara uztartzen da zuen bion arteko lana?
Peiok bazekien zein girotan murgildu behar zuen istorioak eta hortik abiatuz pertsonaia eta natura arteko harremana nola islatu pentsatzen hasi ginen. Bigarren urrats batean, Peiok musika eta nik testua idatzi genituen aldi berean, eta amaitzeko egokitze lanetarako elkartu.
«Ilargi xendera» izeneko obra estreinatuko duzue udaberrian. Zer kontatzen da bertan?
Taulan bi pertsonaia nagusi ageri dira: gizon zaharra eta parez pare mutikoa. Antzerkigileak du (Ramon Albistur) zaharraren papera: oihanean bizi den saskigilea da eta mutikoaren maisu bihurtuko dena, naturarekin dituen harreman bereziak erakutsiz. Mutiko gaztearen papera, berriz, Beñat Axiari bakar kantariak darama. Umezurtza izanik, bere sorlekuan ez du lekurik kausitzen eta saskigileak naturari buruz erakutsitakoekin beharko du bidaiatu, kanpoa ezagutu.
Bi horiez gain, hiru dantzari eta sopranoak ere parte hartzen dute 28 soinulariez datorren orkestraren laguntzaz...
Dantzariek naturaren agerraldia irudikatzen dute eta Catherine Estorelle sopranoak, ostera, ilargia itxuratzen du. Opera honek dituen une bereziak azaltzeko, aldaketen ezaugarri eta naturaren printzipio dugun ilargiari ahoa jartzea bezalakorik ez zegoen.
Noraino aldegin duzue opera klasikoaren ibilbidetik?
Euskal operak bi eremu landu izan ditu: garai bateko euskaldunen istorio mitikoak batetik, eta gizarte arazoak bestetik. Kontuan hartu behar da, joan den mendearen hondarretatik Espainiako gerrara arte euskal opera guztiz sendoa izan dela eta beraz, gure eskualdean gizarte mailako arazoak lantzen ziren batik bat, hala-nola euskaldunak Ameriketarako hartzen zuten bidea. Guk oso bestelako istorioa osatu dugu.
Teknikaren aldetik kontaketa beti kantuz egiten zen. Aldiz, gaurko operan, Frantzian eta Espainian esaterako bada frogarik, antzerkilariek leku gehiago dute eta dantzariak ere ez dira edergailu. Honelako zerbait egin nahi genuen geuk ere. Ondorioz, ikuskizun honetan antzezleak leku garrantzitsua du, kontalari nagusia da eta dantzariek ere fikzioa sortzen dute.
Giro horretan testuak zein doinu behar zuen?
Guztiz lirikoa, naturaren ikuspegi barnekorra nahi genuen eta. Operaren lehen zatirako, mendian udazkenak duen tonu gorrixka musikatu zuen Zabalettek eta nik ere hitzen bidez sasoi horretan mendian aurkitzen den giroa lerroratu behar nuen, zuhaitzak eta lainoak ere bizidun gisa agertaraziz.
Euskarak ba al du eskaintzekorik lirikotasun horren harian?
Asko duela ohartu gara «Ilargi xendera»ren frantses testuarekin alderatu ondoren. Txikitan ikasi nuen euskara, Iparraldean egiten dena, lotua dago guztiz naturarekin. Koloreak, usainak, zuhaitz eta xorien izenak oroitzapenetan ditugu eta hori zuzen-zuzenean igarotzen da poesiara, ahaleginik gabe. Frantsesez, berriz, doinu hori aski hila da, apala eta zaila hizkuntza poetikora hurbiltzen. Euskal bertsoek nire frantsesa berritzera bultzatu naute.
Operaren zentzu elitista gainditzen lagunduko al dute zuenaren moduko ekimenek?
Elitista aipatzean joan den mendeko ikusgarriez ari gara. Joxean Artzeren ikusgarritik, esaterako, oso gertu dago geurea. Guztiaz irekiak dira biak ala biak. Bestetik, bide hau hautatzearekin laguntza gehiago dago erakundeetatik eta baliabide gehiago ditu.
Sorgin Ots elkartea ere euskal opera suspertzeko asmoz sortu zen Ipar Euskal Herrian. Zer irizten diozu bere lanari?
Oso interesgarria. Gure ondarean dugu euskal opera eta ene irudiko piska bat ahantzia zen. Horregatik lan interesgarria egiteko moduan da, bai lehengo tradizioa bizitu eta beste ikuspegi bat emanez eta baita euskal musikagile eta idazleak zerbait berria egin dezaten ere.
Proiektu honetan buru-belarri, non gelditu da «Ordu alferren segida» poesia liburua idatzi zuen Jon Casenave?
Koldo Izagirrek bultzaturik hasi nintzen idazten eta liburu hari esker lortu nuen 1984an Azkue saria. Horren atzetik beti aritu naiz poesia idazten, baina argitaratzeari utzi nion beti berdina idazten nenbilela iruditzen baitzitzaidan. Iparraldeko idazleak ikertzen jardun dut eta idazteko molde berriak entseiatzen ari naiz. Horien fruituak goiz ala berandu agertuko dira.
MAITE ARTOLA
42-43,44

GaiezKulturaLiteraturaIdazleakCASENAVE2
GaiezKulturaMusikaMusika klasOperaPertsonak
PertsonaiazCASENAVE1
EgileezARTOLA6Kultura

Azkenak
2024-12-27 | Euskal Irratiak
Benito Lertxundi
“Zuzeneko emanaldietan beharrezko den xarma galtzen ari nintzela sentitzen nuen”

Benito Lertxundi 60 urte iraun duen kantugintza uzten zuela jakinarazi du Durangoko azoka aitzin. 2023an Gernikan grabatu zuen kontzertu baten diskoarekin bururatuko du bere ibilbide handia bezain aberatsa. Bazuen urtea hartua zuela erabakia, ez da erraza izan horren berri... [+]


2024-12-27 | Gedar
Eguberrietan 110 osasun-zentrotan ezarri ditu murrizketak Osakidetzak

Iazko Gabonetan, hamabi ordurainoko itxaronaldiak izan ziren. Urtean 180 egunetan ezartzen ditu nolabaiteko murrizketak Osakidetzak.


Ibai Ripodas: “Balorazio oso positiboa egiten dugu, orain gazteek sortu beharko dituzte presoei elkartasuna helarazteko bide berriak”

Hatortxu Rock jaialdiko 29. edizioa egingo da larunbatean Atarrabian. Sarrerak jada agortuta daude, baina txandak osatzeko laguntza behar da oraindik.


2024-12-27 | ARGIA
“Euskaraz ez dakien pertsona bat” izendatu dute Eitb.eus-eko zuzendari, LABek salatu duenez

"Euskalduna ez den pertsona bat –Nagore de los Rios– hautatu du EITBko zuzendaritza nagusiak Eitb.eus eta Social Media atalerako zuzendari posturako, eta, ondorioz, euskaraz ez dakien pertsona bat izendatu dute helburuen artean euskararen... [+]


Lore Lujanbio
“Zaintza lanak ez dira jarduera zehatz bat; produkzio-erlazio patriarkalek ekoizten dituzte”

Tesia amaituta, pozik dago Lore Lujanbio. Militantziarako denbora gehiago du, besteak beste. Mugimendu transfeministaren erronkez galdetuta, hauek identifikatzen ditu: neoliberalismoak mugimenduaz egin duen apropiazioari heltzea, faxismoaren eta erreakzio heteropatriarkalen... [+]


2024-12-26 | Leire Ibar
Nafarroak garraio publikoaren %50eko deskontuak ekainera arte mantenduko ditu

Garraio publikoaren %50eko deskontuak sei hilabetez luzatuko ditu Nafarroako Gobernuak, 2025eko ekainaren 30era arte. Espainiako Gobernuak garraio-txartelaren kostuaren %30 hartuko du bere gain, eta Nafarroako Gobernuak %20. Aurreko urtearekin alderatuta, 2024ean garraio... [+]


‘Prentsa' bereizgarria zeraman autoa jomugatzat hartu eta beste bost kazetari hil ditu Israelek Gazan

Gutxienez 201 dira 2023ko urriaz geroztik Israelek Gazan hildako kazetariak. Abenduaren 26 honetan hildako azken bostak Al-Quds telebista katean zebiltzan lanean.


2024-12-26 | Leire Ibar
10.500 migratzaile baino gehiago hil dira aurten Espainiako Estatuko kostaldeetara iristeko ahaleginean

2024ean batez beste eguneko 30 migratzaile baino gehiago zendu dira Espainiako Estatuko kostaldeetara iristeko ekinean. 10.457 heriotza errejistratu ditu Caminando Fronteras erakundeak eta "arrastorik utzi gabe" desagertu diren beste 131 ontzi zenbatu ditu. Kopuru hau... [+]


Larunbatean ospatuko dute Hatortxu Rock, Atarrabiako azkena

Antolatzaileek iragarri dutenez, ohiko jaialdia eginen dute abenduaren 28an eta 2025eko uztailean lau eguneko jaialdi berezi baten bidez agurtuko dute behin betiko jendea, "erreminta berriei bide emateko". Orotara, hamazazpi taldek eskainiko dute kontzertua larunbatean.


2024-12-26 | Estitxu Eizagirre
Laborari palestinarrek jasaten dituzten indarkerien lekuko izan dira Via Campesinako ordezkariak

Via Campesinako ordezkaritza bat Palestinan izan da abenduaren 8tik 18ra, bere kide den Palestinako Lan Komiteen Batasuna-k (UAWC) gonbidatuta. Bidaia horrekin herri palestinarrari elkartasuna adierazi nahi izan diote, "Gazan egiten ari diren genozidioaren erdian eta... [+]


2024-12-26 | Estitxu Eizagirre
Lesakan izango da 2025eko Bertso Eguna

Urtarrilaren 25ean ospatuko dute bertsozaleek urteroko hitzordua. Honakoa Bortzirietako Bertso Eskolak eta Bertsozale Elkarteak antolatuko dute elkarlanean. Goizeko 10:00etan ibilbide bat eginez hasiko da, arratsaldean XXI mende 25 (H)ilbeltz izenburua jarri dioten bertso... [+]


Eguneraketa berriak daude