«Opera berriaren bila abiatu arren ez genuke inoren eredu izan nahi»


2021eko uztailaren 19an

«Opera berriaren bila abiatu arren ez genuke inoren eredu izan nahi»
Jon Casenave, udaberrian estreinatuko den «Ilargi xendera» operaren idazlea
Istorio erdi miresgarri, erdi bizigarrirako musika zuten pentsatua. Kontaketa klasikoa apurtzeko luma falta zelarik, Casenaverena behar. Gau batez hartu zuten «Ilargi xendera», martxoaren 30 eta 31n Baionan estreinatuko den euskal opera.
Erreferente bihurtuko al da Zabalette-Casenave bikotea aurrerantzean gainontzeko euskal operagileentzat?
Kontaketa klasikotik urrunduz zerbait berria nahi genuen arren, ez nuke inoren eredu izan nahi. Opera honek baldintza bereziak ditu: giro miresgarri eta bizigarria hautatu genuen musikarengatik, baina beste idazle eta musikari batek arras ikuskizun desberdinak girotu ditzake.
Badira hiru urte Peio Zabalette musikarekin eta zu lumarekin euskal opera lantzen hasi zinetela. Zerk bultzatuta?
Lehenagoko esperientzia bagenuen, «Bidaia» izeneko ikuskizunarekin. Baionako Orkestraren zuzendariak horrela eskatuta, lan hori opera moduan aurkez genezakeela pentsatu genuen. Euskal operaren istorioa ikusirik, pentsatzen ahal dugu tradizio hori gelditua zela eta guk hari jarraitu gabe zerbait berria egin nahi genuen. Orduan musikariak baldintzak pausotu zituen istorio erdi miresgarria eta erdi fantastikoa sortzeko. Ondoren kontaketa klasikotik urruntzeko testua aurkitu behar zen, gizarte mailako arazoak ahalik eta gutxien aitatuz.
Istorioa sortzerakoan zein eratara uztartzen da zuen bion arteko lana?
Peiok bazekien zein girotan murgildu behar zuen istorioak eta hortik abiatuz pertsonaia eta natura arteko harremana nola islatu pentsatzen hasi ginen. Bigarren urrats batean, Peiok musika eta nik testua idatzi genituen aldi berean, eta amaitzeko egokitze lanetarako elkartu.
«Ilargi xendera» izeneko obra estreinatuko duzue udaberrian. Zer kontatzen da bertan?
Taulan bi pertsonaia nagusi ageri dira: gizon zaharra eta parez pare mutikoa. Antzerkigileak du (Ramon Albistur) zaharraren papera: oihanean bizi den saskigilea da eta mutikoaren maisu bihurtuko dena, naturarekin dituen harreman bereziak erakutsiz. Mutiko gaztearen papera, berriz, Beñat Axiari bakar kantariak darama. Umezurtza izanik, bere sorlekuan ez du lekurik kausitzen eta saskigileak naturari buruz erakutsitakoekin beharko du bidaiatu, kanpoa ezagutu.
Bi horiez gain, hiru dantzari eta sopranoak ere parte hartzen dute 28 soinulariez datorren orkestraren laguntzaz...
Dantzariek naturaren agerraldia irudikatzen dute eta Catherine Estorelle sopranoak, ostera, ilargia itxuratzen du. Opera honek dituen une bereziak azaltzeko, aldaketen ezaugarri eta naturaren printzipio dugun ilargiari ahoa jartzea bezalakorik ez zegoen.
Noraino aldegin duzue opera klasikoaren ibilbidetik?
Euskal operak bi eremu landu izan ditu: garai bateko euskaldunen istorio mitikoak batetik, eta gizarte arazoak bestetik. Kontuan hartu behar da, joan den mendearen hondarretatik Espainiako gerrara arte euskal opera guztiz sendoa izan dela eta beraz, gure eskualdean gizarte mailako arazoak lantzen ziren batik bat, hala-nola euskaldunak Ameriketarako hartzen zuten bidea. Guk oso bestelako istorioa osatu dugu.
Teknikaren aldetik kontaketa beti kantuz egiten zen. Aldiz, gaurko operan, Frantzian eta Espainian esaterako bada frogarik, antzerkilariek leku gehiago dute eta dantzariak ere ez dira edergailu. Honelako zerbait egin nahi genuen geuk ere. Ondorioz, ikuskizun honetan antzezleak leku garrantzitsua du, kontalari nagusia da eta dantzariek ere fikzioa sortzen dute.
Giro horretan testuak zein doinu behar zuen?
Guztiz lirikoa, naturaren ikuspegi barnekorra nahi genuen eta. Operaren lehen zatirako, mendian udazkenak duen tonu gorrixka musikatu zuen Zabalettek eta nik ere hitzen bidez sasoi horretan mendian aurkitzen den giroa lerroratu behar nuen, zuhaitzak eta lainoak ere bizidun gisa agertaraziz.
Euskarak ba al du eskaintzekorik lirikotasun horren harian?
Asko duela ohartu gara «Ilargi xendera»ren frantses testuarekin alderatu ondoren. Txikitan ikasi nuen euskara, Iparraldean egiten dena, lotua dago guztiz naturarekin. Koloreak, usainak, zuhaitz eta xorien izenak oroitzapenetan ditugu eta hori zuzen-zuzenean igarotzen da poesiara, ahaleginik gabe. Frantsesez, berriz, doinu hori aski hila da, apala eta zaila hizkuntza poetikora hurbiltzen. Euskal bertsoek nire frantsesa berritzera bultzatu naute.
Operaren zentzu elitista gainditzen lagunduko al dute zuenaren moduko ekimenek?
Elitista aipatzean joan den mendeko ikusgarriez ari gara. Joxean Artzeren ikusgarritik, esaterako, oso gertu dago geurea. Guztiaz irekiak dira biak ala biak. Bestetik, bide hau hautatzearekin laguntza gehiago dago erakundeetatik eta baliabide gehiago ditu.
Sorgin Ots elkartea ere euskal opera suspertzeko asmoz sortu zen Ipar Euskal Herrian. Zer irizten diozu bere lanari?
Oso interesgarria. Gure ondarean dugu euskal opera eta ene irudiko piska bat ahantzia zen. Horregatik lan interesgarria egiteko moduan da, bai lehengo tradizioa bizitu eta beste ikuspegi bat emanez eta baita euskal musikagile eta idazleak zerbait berria egin dezaten ere.
Proiektu honetan buru-belarri, non gelditu da «Ordu alferren segida» poesia liburua idatzi zuen Jon Casenave?
Koldo Izagirrek bultzaturik hasi nintzen idazten eta liburu hari esker lortu nuen 1984an Azkue saria. Horren atzetik beti aritu naiz poesia idazten, baina argitaratzeari utzi nion beti berdina idazten nenbilela iruditzen baitzitzaidan. Iparraldeko idazleak ikertzen jardun dut eta idazteko molde berriak entseiatzen ari naiz. Horien fruituak goiz ala berandu agertuko dira.
MAITE ARTOLA
42-43,44

GaiezKulturaLiteraturaIdazleakCASENAVE2
GaiezKulturaMusikaMusika klasOperaPertsonak
PertsonaiazCASENAVE1
EgileezARTOLA6Kultura

Azkenak
2024-08-09 | Axier Lopez
Beste milioi bat euro eman die Jaurlaritzak erdarazko hedabideei

Kultura eta Hizkuntza Politikako sailak nagusiki gaztelania darabilten hedabideetan "euskarazko albisteak areagotzeagatik" diru-laguntzak banatu ditu beste urte batez. Ia milioi bat euro banatu dute Noticias, Gara eta Vocento hedabide taldeen artean, artikulu batzuk... [+]


Ertzain bat atxilotu dute homizidio saiakera egotzita, lan orduetatik kanpo hiru pertsonari tiro egiteagatik

Ertzaintzak ertzain bat atxilotu du, hiru pertsona hiltzen saiatzea egotzita. Agentea lan orduetatik kanpo zegoen, eta deklaratu zuen bere buruaren defentsan egin ziela tiro furgonetan zihoazen ustezko hiru lapurri. Ertzaintzaren ikerketaren arabera, gezurra da deklaratu duena.


Sardiniak ezetz esan dio kolonizazio energetikoari

Haize-erroten eta eguzki-plaken ezarpen zabalarekin kezkatuta, populazioa "espekulazio energetiko" gisa kalifikatzen duen joera bati aurre egiten ari da.


2024-08-08 | ARGIA
Venezuelako Askapenaren brigada
“Herriak eta gobernuak ez dute atzerapausorik onartuko”

Venezuelan dauden Askapena talde internazionalistaren brigadistekin hitz egin du ARGIAk, hauteskundeen osteko egoeraz eta etorkizunaz.


2024-08-08 | ARGIA
Puigdemont Kataluniara itzuli da zazpi urteren ondoren, eta berriz ere desagertu da

Carles Puigdemont erbestetik itzuli da Kataluniara zazpi urteren ondoren. Salvador Illaren inbestidura saiora joan baino lehen, Bartzelonako Garaipenaren Arkuan hitzaldi labur bat eman du milaka lagunen aurrean. Poliziak Puigdemont atxilotzeko agindua du, baina ez du lortu... [+]


2024-08-08 | Sustatu
Twitterren alternatiben analisia: Bluesky, Mastodon eta Threads

Elon Musk-en jarrera ultra eta toxikoak egunetik egunera agerikoago izanik, X/Twitter noren eskutan dagoen edozeinek ikusten du. Berriz ere egunotan sare horretatik alde egiteko deiak eta agurrak ikusten ari gara, eta horren harira artikulu interesgarria irakurri dugu Electronic... [+]


Israel Donostiako Klasikotik kanporatzeko eskatu du Gernika-Palestina herri ekimenak

Larunbatean zeharkatuko ditu hiriko kaleak Donostiako Klasikoak, eta Gernika-Palestina herri ekimenak Israelek bertan duen presentzia salatu du, prentsaurreko batean. Adierazi dutenez, “genozidioa eteten ez duten bitartean” klasikoak ez luke Israel-Premier Tech... [+]


Egiazko arrazoia Israelek Hamas eta Hezbollahko buruzagiak hiltzeko

Israelek Hamas eta Hezbollahko buruzagiak hiltzeko helburua ez da erresistentzia ahultzea. Benetako asmoa da inteligentzian eta arlo militarrean bere nagusitasunaren irudia berrezartzea Israelgo iritzi publikoaren aurrean .


Puigdemontek esan du osteguneko inbestidura saioan izango dela

2017tik Bruselan dago Kataluniako presidente ohia, baina itzultzea erabaki du Generalitateko hurrengo presidentearen inbestidura eztabaidarako. “Normaltasun demokratikoko baldintzak ez” izatea salatu du, eta aipatu du itzultzeak suposatzen duen atxiloketa arriskua.


Donostian jarrera eta eraso arrazistak ugaritzen ari direla salatu eta borrokatzera deitu dute

Udaletxe aurrean eginiko prentsaurreko jendetsuan, Donostian gertatzen ari diren jarrera arrazista, klasista eta faxistekin kezka adierazi dute hiriko eragile sozial eta politiko ugarik. Irakurketa bateratua eskaini dute 37 eragilek, besteren artean, Ernai, GKS, Bilgune... [+]


Venezuelako oposizioak dei egin die poliziei eta militarrei gobernuaren kontra egitera

“Herriaren eta beren familien alde” jartzeko eskatu diete Edmundo Gonzálezek eta María Corina Machadok adierazpen bateratu baten bitartez. Maduroren gobernuak erantzun egin die, eta erabaki dute dokumentuaren sinatzaile biei “ikerketa penala... [+]


Israelgo armagile nagusiaren fabrika batera sartu eta gerrarako materiala suntsitu dute Erresuma Batuan

Palestine Action taldeak dio bere ekintzaileek astelehen goizean (abuztuak 6) Elbit-ek Bristolen duen fabrika "inbaditu" dutela. Ikerketa eta fabrikazio zentroa oso zainduta dago, eta espetxeko furgoneta bat erabili dute kanpoko perimetroa txikitzeko.


2024-08-07 | Euskal Irratiak
Oihana Goiriena
“Haserre gara, Polonia airos atera baita Pabloren kontrako salaketa frogatu gabe”

Osasun artak biltzen ari da Pablo Gonzalez Moskun une honetan. Joan den astean, Poloniako Radomgo segurtasun handiko espetxetik atera zen kazetaria bi urte eta bost hilabeteko preso egon ondoan. Poloniak leporatzen zion espioitza frogatu gabe libre atera da.


Eguneraketa berriak daude